چرا پیشرانه خودرو کپ می‌کند؟ +اموزش تصویری
وقتی پدال گاز از دستور سرپیچی می‌کند
پدیده افت دور، مکث و کله‌زدن خودرو به صورت لحظه‌ای با فشردن پدال گاز
مسئله‌ای است که به کپ‌کردن مشهور است. این اتفاق هنگامی رخ می‌دهد که موقع
فشردن پدال گاز، به هر علتی نسبت هوا به سوخت مناسب برای دورگیری به هم
خورده و احتراق نامناسب در سیلندرها شکل می‌گیرد که حاصل آن تمایل به کاهش
دور است. در این شرایط اگر خودرو در دنده درگیر باشد، طبیعتا شاهد دایو
بدنه یا اصطلاحا کله‌زدن اتاق خواهیم بود. در شرایط عادی، سیستم سوخت‌رسانی
چه از نوع کاربراتوری و چه انژکتوری وظیفه دارد که در هر لحظه مناسب‌ترین
نسبت هوا به سوخت را برای پیشرانه فراهم کند بنابراین بروز مشکل کپ‌کردن
حاکی از این است که سیستم سوخت‌رسانی قادر نیست در لحظه فشرده‌شدن گاز،
نسبت مناسب را حفظ کند. مسائل مختلفی ریشه در بروز این مشکل دارند که در
ادامه به بررسی شایع‌ترین آنها خواهیم پرداخت.
کثیفی اجزای سیستم سوخت‌رسانی
کثیفی بخش‌های مختلف سیستم سوخت‌رسانی از جمله دلایل اصلی کپ‌کردن پیشرانه
و رفتار خشن آن نسبت به پدال گاز است. یک سیستم سوخت‌رسانی با نازل‌های
کثیف، سوخت را به صورت صحیح پودر نکرده و موجب شره‌کردن آن می‌شود. این
شرایط موجب خام‌سوزی شده و شاهد کپ‌کردن پیشرانه، مصرف بالا و دود سیاه
هنگام فشردن پدال گاز خواهیم بود. در سیستم‌های کاربراتوری کثیفی
ژیگلورها، دهانه و دریچه‌ها موجب سخت روشن‌شدن، رفتار خشن پیشرانه نسبت به
پدال گاز (کله‌زدن و لگد‌زدن اتاق هنگام رها کردن و فشردن گاز)، مصرف
بالا، افت شتاب و دود‌کردن می‌شود. توصیه می‌شود هر چند وقت یک‌بار اجزای
کاربراتور باز شده و شست‌وشو شود. با توجه به ساختار نه‌چندان پیچیده
کاربراتور در عموم خودروها، بعد از یک الی دو نوبت باز و بست، سرویس
کاربراتور برای خود مالک کار دشواری نخواهد بود.
در سیستم‌های سوخت‌رسانی انژکتوری شست‌وشوی مجموعه انژکتورها توسط دستگاه و شست‌وشوی استپر در هر 50 هزار کیلومتر توصیه می‌شود.
خرابی موتور استپر
خرابی موتور استپر یکی از مشکلات شایع خودروهای ایرانی است. عموما موتور
استپر پس از مدتی کارکرد خشک و کثیف شده و این خشکی و کثیفی موجب سخت
حرکت‌کردن محور آن خصوصا در هوای سرد می‌شود. اگر پیشرانه خودرو شما بسیار
سخت روشن شده، کپ می‌کند و با گرم‌شدن این ایراد از بین می‌رود، استپر یکی
از اولین بخش‌هایی است که باید به سراغ آن بروید. توصیه می‌شود گاهی پس از
شست‌وشوی استپر، قطره‌ای روغن چرخ خیاطی روی محور آن بریزید. در نظر داشته
باشید که شست‌وشوی بیش از حد استپر نیز زمینه خرابی آن را فراهم می‌کند.
خرابی سنسور اکسیژن
در سیستم‌های سوخت‌رسانی انژکتوری مدار بسته، سنسور اکسیژن به عنوان یک
فیدبک‌دهنده عمل می‌کند و با ارسال اطلاعات نمونه خروجی (غلظت اکسیژن در
دود) به ECU اطلاع می‌دهد که چقدر صحیح عمل کرده است. در واقع ECU با توجه
به دیتای سنسور اکسیژن خطاهای خود را تصحیح کرده و نسبت سوخت به هوا را در
مناسب‌ترین حالت حفظ می‌کند. وقتی سنسور اکسیژن کثیف و یا خراب باشد، در
بسیاری از موارد (از جمله لحظه آغازین فشردن پدال گاز که حساس‌ترین لحظه
است) ECU به صورت صحیح عمل نکرده و تعادل این نسبت ظریف به هم می‌خورد.
طبیعتا در دورهای بالاتر به دلیل اینرسی میل‌لنگ و نادیده گرفته‌شدن دیتای
سنسور اکسیژن توسط ECU این ایراد وجود نخواهد داشت. بنابراین کپ‌کردن خودرو
می‌تواند از عملکرد نامناسب سنسور اکسیژن باشد. خرابی سنسور اکسیژن
نشانه‌های مشخصی دارد از جمله روشن‌شدن چراغ چک، افزایش مصرف سوخت و
خام‌سوزی.
کثیفی یا خرابی سنسور MAP
ECU به کمک 3 پارامتر دمای هوای ورودی، فشار هوای ورودی و موقعیت دریچه
گاز، حجم هوای ورودی به پیشرانه را در هر لحظه محاسبه می‌کند. در این زمینه
فشار هوا و زاویه دریچه گاز نسبت مستقیمی با یکدیگر دارند، بنابراین با
خرابی سنسور فشار هوا یا MAP سیستم سعی می‌کند اطلاعات آن را از روی سنسور
موقعیت دریچه گاز حدس بزند اما از آنجایی که این تقریب هیچ‌وقت دقیق نیست،
شاهد کپ‌کردن خواهیم بود. در خودروهایی که سنسور ناک و اکسیژن دارند با
توجه به اینکه ECU از شرایط احتراق مطلع است، نسبت واقعی هوا به سوخت را
تشخیص داده و عملکرد خود را تصحیح می‌کند بنابراین فقدان سنسور MAP به
کپ‌های شدید منجر نخواهد شد اما در سیستم‌های مدار باز (فاقد سنسور ناک و
اکسیژن) از کار افتادن سنسور MAP حتی می‌تواند به خاموشی خودرو منجر شود.
کثیفی یا خرابی سنسور دور‌شمار
کثیفی سنسور دور‌شمار (که معمولا ناشی از نشستن گرد لنت صفحه کلاچ یا تجمع
براده است) موجب عدم خوانش صحیح دندانه‌های فلایویل شده و در شرایط حاد
ECU ناچار به تخمین‌زدن زاویه آوانس خواهد بود. این امر موجب بروز احتراق
در کورس نامناسبی شده و حاصل آن کپ‌کردن و در موارد حاد نظیر سوختن سنسور،
منجر به خاموشی پیشرانه خواهد شد.
ایراد نرم‌افزاری ECU
مسئله کپ‌کردن در بسیاری از خودروها (خصوصا انواع وطنی) ذاتی بوده و به
نوع برنامه و جداول تعریف شده برای ECU و کالیبراسیون آن برای سنسورها
باز‌می‌گردد. این تعاریف نامناسب در بسیاری از موارد منجر به تاخیر دریچه
گاز، عدم پاسخ مناسب به فیدبک سنسور اکسیژن، کنترل نامناسب استپر و حتی عدم
تشخیص صحیح دنده درگیر خواهد شد که حاصل تمامی این موارد کپ‌کردن، مکث و
کله‌زدن است. در این نوع خودروها چاره‌ای جز انتظار برای منتشر شدن
به‌روز‌رسانی نرم‌افزار یا فراخوان برای تعویض سنسورهای نامناسب نخواهید
داشت.
کثیفی یا خرابی سنسور اکسیژن از دلایل اصلی کپ کردن است
پس از هر نوبت تمیزکاری استپر، محور آن را روغن بزنید
تمیزی، شرط اصلی کاربراتور برای صحیح کارکردن است
در برخی خودروها مسئله کپ ذاتی بوده و باید در انتظار به‌روز‌رسانی از طرف سازنده بود
انتخاب شمع نامناسب نیز می‌تواند منجر به احتراق نامناسب و کپ کردن شود
نویسنده: هارف منظری
