تردد خودروهای کار و تجاری هر روز ثبت میشود
در واقع رانندگانی که برای حمل کالا بارنامه اخذ کرده‌اند، به‌صورت سیستمی از ناوگان‌های متخلف تفکیک می‌شوند و بدون توقف جهت کنترل بارنامه، تمام مسیر خود را طی خواهند کرد.
در این طرح با کمک سیستم WIM که از آن با عنوان «توزین در حرکت» یاد میشود، وزن و همچنین تصویر ناوگان مشخص میشود و اگر کامیونی حامل بار بدون بارنامه یا دارای اضافه‌بار باشد، از طریق سیستم پلیس راهور جریمه خواهد شد.
در مورد این طرح و دورنمای آن با احسان خالقی، مشاور سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای به بحث و گفت‌وگو نشسته‌ایم.
اجرای طرح جریمه هوشمند چه مزیتی نسبت به جریمه‌های سنتی دارد؟
ما یک کشور بسیار وسیع با حدود یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار کیلومترمربع وسعت و ۸۰
میلیون جمعیت هستیم. طبعا برای داشتن یک زندگی ایده‌آل نیاز به
جابه‌جایی‌های متعدد داریم، چه جابه‌جایی‌های مربوط به کالا و چه در رابطه
با مسافر.
طبعا این جابه‌جایی‌ها در این وسعت که عمدتا نیز در حمل‌ونقل جاده‌ای اتفاق می‌افتد، باید توسط نظامی مدیریت شود که جزء‌به‌جزء آن را بشناسد و بتواند آن را اصلاح کند و به‌صورت یکپارچه و به‌عنوان یک محصول خوب بیرون دهد.
در زنجیره تامین هم همین‌طور است،
به‌عنوان مثال نمی‌توان در تمام کشور گندم کاشت، بنابراین باید محصولات در
سطح کشور جابه‌جا شوند، همچنین لزوم توجه به تنوع کالاها، ارزش‌افزوده‌ها و
بازارهای جدید، نیاز به جابه‌جایی‌های بیشتر را الزامی می‌کند و طبیعتا
این نظام بسیار بزرگ با مقیاسی عظیم، نیاز به یک نظام توزیع مناسب دارد.
در این زمینه کارهایی را در چند سال گذشته شروع کردیم. به‌عنوان مثال در
خصوص ایمنی که یکی از خروجی‌های اصلی حوزه حمل‌ونقل است، همچنین راحتی،
اطمینان و بهره‌وری.
هر کدام از این چهار بخش را به یک سری اسناد مانند بارنامه متصل کرده‌ایم. در حال‌حاضر تمام عملیات حمل، بیمه شده است، آموزش رانندگان نیز با جدیت ادامه دارد و یکی از گلوگاه‌هایی که باید این موارد در آنها کنترل شوند، بارنامه است.
همچنین دوره‌های مربوط به سلامت و آزمایش‌های پزشکی که حداقل سلامت راننده را برای هدایت وسیله‌نقلیه تایید می‌کند و موارد دیگر، در بارنامه قید میشود. بنابراین بخش ایمنی و معاینه‌فنی را به بارنامه وصل کرده‌ایم و این ساختار از طریق بارنامه کنترل میشود.
از دو سال گذشته، صدور بارنامه به شکل آنلاین انجام میشود که کار بسیار بزرگ و پیچیده‌ای بود. هر سال ۲۷ میلیون بارنامه صادر می‌کنیم، یعنی روزی ۸۰هزار بارنامه در اقصی نقاط کشور صادر میشود.
بارنامه در واقع سند حقوقی کاشف از مالکیت و این سند مانند فاکتور است و ویژگی‌های فاکتور را هم دارد. بنابراین اهمیت بارنامه از این منظر که بتواند تمام مشخصات و معیارهای ایمنی و راحتی را کنترل کند، الزامی است. به‌همین دلیل قانون هم وجود آن را اجباری کرده است.
عملکرد این سامانه به چه شکل است؟
برای انجام یک نظارت جامع سیستم I.F.S یا سامانه جریمه هوشمند را اجرا
کردیم. این سیستم ماشین‌هایی را که بارنامه ندارن، شناسایی و جریمه می‌کند.
ساختار این سیستم از لحاظ فنی اینگونه است که یک دستگاه W.I.M (توزین در حال حرکت) در کف جاده نصب می‌کنیم که با عبور ماشین از سطح آن ، مشخص میشود آیا این ماشین بار دارد یا خیر، اگر بار نداشته باشد، فقط تردد ثبت میشود و از این طریق آمار یک سر خالی را محاسبه می‌کنیم (اکنون تمام آمارگیری‌هایی که در سطح کشور انجام می‌دهیم، از این طریق انجام می‌شوند) اما اگر دستگاه نشان دهد ماشین بار دارد، توسط دوربین پلاک‌خوان که در آن نصب شده است، اطلاعات پلاک آن ماشین ثبت و کنترل میشود.
اگر بارنامه داشته باشد و وزن آن درست باشد، ماشین بدون مشکل عبور می‌کند، کد رهگیری می‌گیرد و به این ترتیب نشان می‌دهد صاحب ماشین چه شخصی است و آدرس او کجاست و … این سیستم می‌تواند اطلاعات حدود ۱۸ آیتم را در همان لحظه ارسال کند و با داده‌کاوی اطلاعات به‌دست آمده می‌توان میزان جریان تردد را به‌دست آورد.
اگر مشخص شود ماشین حامل بار بارنامه ندارد، چه اقداماتی انجام خواهد شد؟
در این خصوص در حال هماهنگ کردن با پلیس هستیم تا بتوانیم آن ماشین را
جریمه کنیم. به این روش که وقتی شماره پلاک ماشین خوانده و مشخص شود
بارنامه نگرفته است، از آنجاکه اطلاعات راننده و شماره همراه او را نیز
داریم، به صاحب وسیله‌نقلیه پیام می‌دهیم، جریمه شده است.
در حالی که هم‌اکنون این امر به صورت فیزیکی و توسط ماموران پلیس راهور انجام میشود اما اتلاف نیروی انسانی کارآمد، تنش‌های فردی بین رانندگان متخلف و ماموران راهنمایی‌و‌رانندگی، امکان خطاهای انسانی مانند اهمال یا نادیده گرفتن و بروز تعقیب و گریزهایی که اغلب منجر به شرایط دلهره‌آور و گاه حادثه می‌شوند، از جمله آسیب‌های اعمال جریمه توسط نیروی انسانی و حضور فیزیکی ماموران است.
به‌عنوان مثال طبق آنچه روی مانیتور روبه‌روی من دیده میشود، پلاک یک‌میلیون و ۶۲۸ هزار دستگاه کامیون توسط این سیستم خوانده شده است که از این تعداد، ۸ هزار و ۳۲۹ ماشین تخلف سرعت داشتند و ۷ هزار و ۴۶۶ ماشین را به پلیس معرفی کرده‌ایم.
اکنون هر ترددی را در ایران رصد کرده و ثبت می‌کنیم. هر کدام از دایره‌های رنگی روی نقشه یک دوربین هستند. دایره‌های سبز‌رنگ نشان‌دهنده دوربین‌های در‌حال کار هستند، دایره‌های زرد‌رنگ نشان‌دهنده دوربین‌هایی است که داده‌های آن با تاخیر ارسال میشود و دایره‌های قرمز، دوربین‌هایی را نشان می‌دهد که یا هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌اند یا خراب هستند.
این سیستم به سامانه بارنامه وصل شده است و بنابراین تمام ۸۰ هزار بارنامه‌ای که روزانه در کشور ثبت می‌شوند، در این برنامه مشخص هستند.
تاکنون چند دستگاه در سطح جاده‌های کشور نصب شده‌اند؟
تاکنون ۳۵ دستگاه از این نوع سیستم در جاده‌ها نصب شده است. ۶۵ دستگاه دیگر
نیز در حال نصب هستند و در نهایت تعداد آنها را به یک‌صد دستگاه می‌رسانیم
و با نصب ۱۰۰ دستگاه تقریبا ۷۵درصد از شبکه شریانی را کنترل خواهیم کرد.
در حال‌حاضر اجرای این سیستم را به صورت آزمایشی شروع کردیم و با پلیس در حال بررسی‌های لازم هستیم تا مشکلات را حل و آن را اصلاح کنیم. پلیس نیز همکاری بسیار خوبی در این زمینه داشته است و امیدواریم با همیاری آنها بتوانیم کار توزین بار را نیز انجام دهیم. به‌عبارت دیگر، در آینده از طریق این سیستم، اضافه تناژ آن را نیز کنترل خواهیم کرد اما در حال‌حاضر فقط برای کنترل بارنامه استفاده میشود.
از لحاظ ساختاری این دستگاه هم‌اکنون وزن کامیون را نشان می‌دهد البته با خطا اما وقتی این ساختار به‌طور کامل نصب شد، اضافه تناژ را که بسیار حائز‌اهمیت است، کنترل خواهیم کرد.
سالانه هزاران میلیارد تومان برای روکش جاده‌ها هزینه می‌کنیم و بیش از چند هزار میلیارد تومان خرابی رویه جاده‌ها ناشی از اضافه تناژی است که در جاده‌ها وجود دارد. بار محوری که بر سطح جاده وارد میشود، بسیار خطرناک است.
در واقع سرمایه‌های مملکت هستند که از بین می‌روند و باید مراقب باشیم تا چنین اتفاقی رخ ندهد. طبق تحقیقات انجام‌شده در آمریکا در سال ۱۹۹۵ ثابت شد تخریب جاده با توان چهارم اضافه تناژ ارتباط دارد و برای مثال ۱۰درصد اضافه تناژ به تخریب ۴۵درصدی آسفالت جاده منجر میشود.
آیا می‌توان زمانی دقیقی را برای نصب کامل این سامانه در سطح کشور مشخص کرد؟
این سیستم فعلا در مسیر قم-کاشان به صورت پایلوت نصب شده است تا نواقص آن
برطرف شود. زمانی‌که تکمیل و رفع اشکال شد و سیستم را ارتقا دادیم، در تمام
کشور اجرایی خواهد شد.
تا پایان امسال تمام مراحل نصب و اجرای این دستگاه‌ها را انجام خواهیم داد و مانعی برای اجرای آن وجود نخواهد داشت. البته این یک‌صد دستگاه که تا پایان سال اجرایی خواهد شد، کل کشور را پوشش نمی‌دهد. برای پوشش کل شبکه شریانی کشور ما به حدود ۱۶۰دستگاه نیاز داریم.
این دستگاه‌ها ساخت داخل هستند یا آنها را از خارج می‌کنید؟
این دستگاه کاملا ایرانی است و شرکت توزین‌الکترونیک با کمک بهترین
فارغ‌التحصیلان ایرانی در این زمینه، اجرای آن را به عهده داشته است. این
شرکت نصب ۶۵دستگاه را در مناقصه برنده شده است که به این ترتیب تا پایان
سال ما یک‌صد دستگاه را نصب و راه‌اندازی خواهیم کرد.
همان‌طور که گفتم برای تکمیل شبکه شریانی کل کشور نیاز به ۱۶۰عدد از این دستگاه خواهیم داشت اما فعلا نصب یک‌صد دستگاه را در برنامه خود داریم و هنوز برای مابقی آن تصمیمی گرفته نشده است. هزینه هر دستگاه نیز حدود ۸۰۰میلیون تومان است.
