شانس بزرگ خودروسازان داخلی
بر این اساس بازار خودرو ایران در حالی بار دیگر در را به روی خودروسازان اروپایی گشوده و خودروسازان داخلی امیدوارانه به توسعه محصولات خود برای جلب مشتریان می‌اندیشند که سهم خودروسازان چینی در ایران نسبت به سال گذشته، افزایش 3 درصدی داشته است. هر چند در حال حاضر بیش از 89 درصد از بازار خودرو کشور در دست خودروسازان داخلی قرار دارد اما افزایش سهم چینی‌ها و ادامه این روند به معنای آن است که خودروسازان داخلی با رقیب جدی در آینده نزدیک سروکار دارند. از سوی دیگر خودروهای وارداتی نیز در طول دو سال گذشته توانسته‌اند بخش مهمی از بازار خودرو را از آن خود کنند چنانچه فروش بالای این خودروها در سال‌های 92 و 93 نشان ازگرایش بخشی از مشتریان به خرید این خودروها دارد.
با این حال در میدان رقابت از یک سو شاهد رقابت شرکت‌های خودروساز بزرگ کشور هستیم و از سوی دیگر شاهد قدرت‌گیری خودروسازان چینی و وارداتی‌ها در ایران. در این میان خودروسازان چینی در حالی به افزایش سهم خود در بازار خودرو ایران می‌پردازند که داخلی‌ها تلاش دارند میزان تولید محصولات خود را به روزهای اوجشان یعنی سال1390 که تعداد یک میلیون و 650هزار دستگاه تولید داشتند، برسانند. برهمین اساس خودروسازان داخلی در سال جاری پیش‌بینی کردند که یک میلیون و 400 هزار دستگاه خودرو تولید کنند. موضوعی که بنا به گفته کارشناسان توان و ظرفیت لازم برای آن وجود دارد، اما در این میان مشکلات دیگری چون کاهش تقاضا خط قرمز خودروسازان در این مسیر شده است. خط قرمزی که ممکن است معادلات بازار خودرو را در آینده برهم بزند و در این میان شاهد افت‌و‌خیز سهم بازار در دست هر یک از این بخش‌ها باشیم.
افزایش سهم چینی‌ها
براساس آمار در حال حاضر شاهد کاهش سهم دو خودروساز بزرگ کشور هستیم و این در شرایطی است که چینی‌ها روند رو به رشد خود را تداوم بخشیده‌اند.
در این زمینه دو شرکت بزرگ خودروساز داخلی در سال گذشته در حالی حدود 5/ 91 درصد از بازار خودرو کشور را در اختیار داشتند که پیش‌تر، سهم آنها ۹۵ درصد اعلام شده بود. براساس آمار تولید خودرو در سه ماهه ابتدای سال جاری سهم خودروسازان داخلی سه درصد کاهش یافته و به 89 درصد رسیده و در این مدت نیز سهم چینی‌ها به 41/ 10 درصد افزایش یافته است. این در حالی است که سهم چینی‌ها در مدت مشابه سال گذشته (سه ماهه سال 93) در حدود 8/ 7 درصد بوده است.
براساس آمار تولید خودرو در سه ماهه ابتدای سال جاری مجموع تولید خودرو برابر با 243 هزار و 522 دستگاه بوده است که خودروسازان چینی تعداد 25 هزار و 348 دستگاه را از این میزان تولید به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی است که میزان تولید خودرو در مدت مشابه سال گذشته تعداد 192 هزار 295 دستگاه بوده است که تعداد 14 هزار و 983 دستگاه را چینی‌ها تولید کردند؛ بنابراین خودروسازان چینی توانستند 4/ 69 درصد رشد را نسبت به سه ماه ابتدای سال گذشته داشته باشند. این در حالی است که تولیدات خودروسازان داخلی در سه ماه ابتدایی سال جاری نسبت به سال گذشته تنها 20 درصد رشد داشته است.
در این بین، سایپایی‌ها در سه ماهه گذشته بیشترین سهم در بازار خودرو کشور را کسب کردند، چه آنکه آمار منتشره از نقش 80/ 57 درصدی آنها در این بازار حکایت دارد. ایران‌خودرویی‌ها نیز با سهمی 55/ 55 درصدی دومین عرضه‌کننده بزرگ خودرو کشور در این مدت به شمار می‌آیند. اگرچه دو شرکت بزرگ خودروساز داخلی همچنان به‌عنوان پرفروش‌ترین‌های بازار به شمار می‌روند، اما کم شدن سهم آنها نشان‌دهنده حضور رقبایی جدید است. رقبایی که در چند سال اخیر آرام آرام توانسته‌اند در بازار خودرو ایران جای خود را باز‌کنند و حالا با افزایش سهم خود توانسته‌اند بخشی از سهم خودروسازان داخلی را نصیب خود کنند.
دلربایی خودروهای خارجی
بنا به گفته کارشناسان تقاضا در بازار داخلی‌ها افت پیدا کرده است و بسیاری علت آن را قیمت بالا و کیفیت پایین عنوان می‌کنند و همین موارد را عامل موفقیت خودروسازان چینی در افزایش سهم خود عنوان می‌کنند. این در حالی است که خودروسازان داخلی هدف‌گذاری جدی برای افزایش27 درصدی تولید دارند. در واقع آنها می‌خواهند با تولید یک میلیون و 400 هزار دستگاه بتوانند از یک سو میزان فروش خود را افزایش دهند و از سوی دیگر با افزایش سهم شان به روزهای اوج خود بازگردند. این در حالی است که این روزها نوک تیز پیکان انتقاد به سمت آنها روانه است. از سوی دیگر خودروهای وارداتی در خیابان‌های شهر عرض اندام می‌کنند و طراحی قدیمی خودروهای داخلی نیز بیشتر بر دلزدگی مخاطب می‌افزاید.
در این بین چینی‌ها نیز هر چند با انتقادهایی در زمینه کیفیت خودرو مواجه بودند، اما در نهایت توانستند با ارائه قیمت رقابتی و افزایش کیفیت خود و از سوی دیگر ارائه محصولات با طراحی جدید دل مشتریان ایرانی را ببرند.
مواردی که خودروسازان ایرانی چندان به آن توجهی ندارند. یکی از انتقادات بسیار جدی در چند سال گذشته نسبت به خودروهای داخلی عدم تنوع و توسعه محصول است که نتوانسته انتظارات مشتریان را تامین کند و مشکل دیگر که به همراه بحث تنوع محصول موجب بی‌علاقگی مشتریان شده، قیمت بالای محصولات داخلی است. بسیاری از کارشناسان همین موضوع را عامل از دست دادن سهم بازار به نفع چینی‌ها می‌دانند.
برهمین اساس فربد زاوه، کارشناس خودرو می‌گوید: عامل مهم در کاهش سهم خودروسازان داخلی و افزایش سهم چینی‌ها بحث کیفیت محصولات است. خودروسازان چینی به خوبی توانستند در این چند سال بازاریابی درستی کنند و از بازار ایران به‌عنوان محلی برای آزمون و خطای خود بهره ببرند، این در حالی است که خودروسازان داخلی توجهی به وضعیت محصولات خود نداشتند و روز به روز کیفیت آنها تنزل پیدا کرده است.
وی معتقد است قیمت محصولات داخلی در بازار ایران براساس توان مشتری نیست.
با این حال احمد نعمت بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران می‌گوید که تحریم‌ها عامل جدی در کاهش کیفیت محصولات داخلی و افزایش قیمت بوده است و همین موضوع باعث رشد چینی‌ها در بازار و کاهش سهم خودروسازان داخلی شده است.
نعمت بخش می‌افزاید: در صورت رفع تحریم‌ها و به نتیجه رسیدن توافق هسته‌ای شاهد تغییر این موضوع خواهیم بود و سهم داخلی‌ها افزایش خواهد یافت.
افزایش سهم خودروهای چینی در بازار ایران به بیش از 10 درصد و کاهش سه درصدی خودروهای داخلی از 91 به 89 درصد نشان‌دهنده آن است که چینی‌ها توانسته اند، خواسته‌های مشتریان را در برخی زمینه‌ها تامین کنند. برهمین اساس بسیاری از کارشناسان بر کاهش سهم داخلی‌ها و افزایش سهم چینی‌ها تا 25 درصد در چند سال آتی تاکید می‌کنند. با این حال بسیاری نه تنها امیدی به افزایش سهم چینی‌ها ندارند بلکه معتقدند که این موضوع مقطعی است؛ زیرا چینی‌ها در بازار رقابتی با دیگر خودروسازان کم می‌آورند.
فربد زاوه در این باره می‌گوید: عملکرد هر یک از خودروسازان در بازار سهم آن را در سال‌های آینده مشخص می‌کند. از آنجایی که خودروسازان داخلی نتوانستند به کیفیت لازم دست یابند بنابراین سهم شان در بازار کاهش خواهد یافت. از سوی دیگر به خوبی می‌توان متوجه شد که در سال‌های آینده سهم چینی‌ها افزایش پیدا می‌کند. زیرا آنها در یک روند دانم بهبود کیفیت هستند و با توجه به افزایش هر ساله قیمت خودروهای داخلی و افت کیفیت این محصولات شاهد از دست دادن بیشتر سهم خودروسازان ایرانی هستیم.
وی همچنین وضعیت خودروهای وارداتی را خارج از دو گزینه دیگر می‌داند و معتقد است در صورتی که تعرفه واردات کاهش پیدا کند می‌توان پیش‌بینی درباره افزایش سهم آنها داشت، اما به دلیل گران بودن این خودروها تنها بخش خاصی از جامعه توان خرید دارند.
با این حال محمدرضا نجفی‌منش، عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان معتقد است که با شکل‌گیری بازار رقابتی در سال‌های آینده نه تنها خودروسازان داخلی برنده خواهند بود بلکه فعالیت چینی‌ها نیز محدود خواهد شد.
وی علت این موضوع را نبود برندهای اروپایی در تولیدات خودروسازان و عدم تنوع محصول در چند سال اخیر می‌داند.
شانس بزرگ خودروسازان داخلی
این روزها بسیاری به حل و فصل پرونده هسته‌ای ایران اشاره می‌کنند و این موضوع را شانس بزرگی برای صنعت خودرو داخلی می‌دانند و معتقدند که در صورت ایجاد توافق، در‌های بازار خودرو ایران به روی خودروسازان اروپایی گشوده می‌شود.
هر چند در این باره نظرات موافق و مخالف بسیاری وجود دارد اما برخی معتقدند که در صورت گشودن شدن راه برای ورود خودروسازان بزرگ دنیا به ایران فعالیت چینی‌ها محدود می‌شود زیرا آنها توان رقابت با غول‌های خودروسازی دنیا را ندارند. این در حالی است که به اعتقاد برخی، شرکت‌های خودروساز چینی نه تنها از این میدان خارج نخواهند شد؛ بلکه همچنان به رقابت در بازار ایران می‌پردازند و از تمام تلاش خود برای ارتقای جایگاه خود در بازار ایران استفاده می‌کنند.
برهمین اساس فربد زاوه معتقد است که در صورت حضور اروپایی در بازار ایران و همکاری با خودروسازان داخلی، چینی‌ها از میدان رقابت نه تنها کنار نمی‌روند؛ بلکه به دلیل قیمت خوب محصولاتشان سهم شان در بازار ایران افزایش خواهد داشت.
با این وجود احمد نعمت بخش معتقد است که در صورت امضای توافق هسته‌ای شاهد حضور خودروسازان بزرگ خارجی در ایران خواهیم بود که حضور آنها به رقابتی شدن بازار ایران می‌انجامد؛ بنابراین مردم قدرت انتخاب بیشتری خواهند داشت. وی همین موضوع را عامل مهمی در شکست خودروسازان چینی می‌داند و معتقد که مشتریان به کیفیت و برند اهمیت بسیاری می‌دهند که در این زمینه اروپایی‌ها بیشتر موردپسند مردم هستند؛ بنابراین در صورت همکاری مشترک خودروسازان داخلی با اروپایی‌ها شاهد افزایش سهم داخلی‌ها خواهیم بود.
در همین رابطه، محمدرضا نجفی‌منش معتقد است با توافق هسته‌ای مسلم است که رنو، پژو و دیگر خودروسازان اروپایی به ایران وارد می‌شوند و در همکاری مشترک خودروسازان داخلی به تولید محصولات جدید و با طراحی نوین می‌پردازند که رضایت مشتریان را جلب کنند. وی معتقد است که مشتریان ایرانی به کیفیت اهمیت بسیاری می‌دهند و به همین دلیل سهم آنها در آینده افزایش پیدا می‌کند، در عوض سهم چینی‌ها کاهش می‌یابد زیرا توان رقابتی ندارند.
