بحران دنباله دار آلودگی هوای پایتخت

به گزارش "پدال نیوز" به گزارش پدال نیوز به نقل از مهر، 21 روز آلوده پیوسته در ابتدای زمستان آلودگی هوا را به یکی از نگرانی های اصلی تصمیم گیران شهری تبدیل کرد. هوای زمستانی امسال آلوده تر از سال گذشته نبود اما دنباله دار بودن روزهای آلوده زمستان گذشته را با سال های قبل از آن متمایز کرده بود. کارشناسان شهری منشا 45 درصد آلودگی هوای تهران را خودروهای کاربراتوری می دانند که در پایتخت در حال تردد هستند. این خودروها درهر کیلومتر پیمایش 40 گرم آلاینده تولید می‌کنند. این در حالی است که خودروهایی که از استاندارد یورو 2 برخوردار هستند تنها 2/7 گرم در هر کیلومتر آلاینده تولید می‌کنند. موتورسیکلت‌های بنزینی نیز تاثیر بالایی بر آلودگی شهر دارند، به طوری که هر موتورسیکلت به اندازه هشت خودرو آلودگی ایجاد می‌کند.
 
بسیاری از منتقدان دلیل افزایش آلودگی هوا را کم‌توجهی دولت به وظایف قانونی خود می‌دانند و معتقدند: دولت بر اساس برنامه جامع کاهش آلودگی هوا یعنی از سال 74 به بعد باید 7 برنامه اصلی را اجرا می‌کرد. نخست حرکت به سمت استانداردهای یورو در خودروسازی و استانداردسازی خودروهای نو، از رده خارج کردن خودروها و موتورسیکلت فرسوده، ارتقای حمل‌ونقل عمومی و مدیریت ترافیک، ارتقای کیفیت سوخت و حذف سرب از بنزین و ارائه گازوئیل کم‌گوگرد دومین مسئولیت دولت بود. معاینه فنی، مدیریت ترافیک، آموزش همگانی و ارتقای فرهنگ زیست محیطی از دیگر وظایف تعریف شده برای کاهش آلودگی هوا بود. اجرای این برنامه‌ها اما پس از سال 1384 با تاخیری 6 ساله تا سال 90 به تعویق افتاد. در ماه‌های پایانی سال 90 سازمان حفاظت محیط زیست طرح جامع کاهش آلودگی هوا در هشت شهر بزرگ کشور را به عنوان طرح بازنگری شده و در واقع جایگزین طرح جامع کاهش آلودگی هوا ارائه کرد.
 
شماره‌گذاری خودروهای تولیدی به استثنای خودروهای دوگانه سوز تولید داخلی از ابتدای سال 1393 بر اساس استاندارد یورو4، تولید و واردات موتورسیکلت از مهر 1391 بر اساس استاندارد یورو 3، تجهیز واحدهای صنعتی مستقر در حریم شهرها به سیستم پایش آنلاین آلاینده‌ها تا پایان سال 1391، جایگزینی فرآیند احتراقی صنایع مستقر در حریم شهرها با انرژی‌های تجدیدپذیر از ابتدای سال 1392، انتقال واحد‌های آلاینده چون کوره‌های سنتی آجر، آهک، گچ و... به خارج از شهرها، احداث نیروگاه‌های برق با انرژی‌های تجدیدپذیر و جلوگیری از احداث نیروگاه‌های برقی که با مازوت کار می‌کنند، تجهیز موتورخانه‌های ساختمان‌های اداری و تجاری به سیستم‌های هوشمند انرژی تا پایان سال 1392، افزایش تعداد ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا، ایستگاه‌های آنلاین، ارتقای نرم‌افزارها و زیرساخت‌های مخابراتی، بارور کردن ابرها و سایر اقدامات در شرایط اضطراری بخشی از وظایف تعریف شده برای دولت است که به نظر می‌رسد برخی از مسئولیت‌ها مانند بارورکردن ابرها در شرایط اضطراری یا انتقال واحد‌های آلاینده در حریم شهرها به فراموشی سپرده شده است.
 
به جز تکالیفی که طرح جامع کاهش آلودگی هوا بر عهده دولت برای کاهش آلودگی هوا گذاشته است، دو دولت گذشته برخی روش‌ها مانند آب‌پاشی و مه پاشی را برای کاهش آلودگی هوا به کار گرفتند که به دلیل بی‌اثر بودن بر کاهش آلاینده‌ها کنار گذاشته شد.
 
طی دو سال گذشته شهردار تهران اعلام آمادگی کرد تا مشکل آلودگی هوای پایتخت را حل کند و زمستان امسال جزییات برنامه های خود را برای حل این معضل شهر تشریح کرد. این بسته عملیاتی حاوی پنج برنامه زودبازده برای «مهار منابع آلاینده» است که در صورت اجرایی شدن آن، در سال 95 حجم ذرات با قطر کمتر از 2/5 میکرون (بدترین و آسیب‌رسان‌ترین آلاینده از بین 6 گروه ذرات آلاینده) تا 50 درصد کاهش می‌یابد و شاخص آلودگی هوا به نصف امسال می‌رسد.
 
برنامه‌های ضربتی مدنظر مدیریت شهری تهران می بایست با مشارکت دولت و شهرداری به اجرا درمی آمد و برای این منظور، لازم بود محتوای بسته، علاوه‌بر تامین نظر مدیران شهری به تصویب دولت نیز برسد. در این بسته، ضمن شناسایی ریزمنابع آلایندگی هوای تهران – شامل انواع منابع متحرک نظیر خودروها و منابع ثابت همچون کارخانه‌ها و بخش خانگی- برای اولین‌بار بابت چگونگی مداخله مسئولان شهر در پرونده آلودگی، یک نوع «هدف‌گذاری کمی» برای سقف حجمی هر کدام از انواع ذرات آلاینده لحاظ شده بود که امکان پایش محتوای بسته از بابت اجرای تکالیف نهادهای مسئول را فراهم می‌ساخت.
 
محتوای این بسته نشان می‌داد همه دستگاه‌های دولتی، عمومی و سازمان‌های مختلف، باید نسبت به تغییر ناوگان اتوبوس‌های «سرویس» کارمندان خود اقدام کنند. زیرا این اتوبوس‌ها عامل تولید و انتشار 18 درصد از کل ذرات آلاینده هوای پایتخت هستند.
 
طرح شهردار تهران در جلسه‌ای در سطح معاون اجرایی رئیس‌جمهور ارائه شد. این طرح به تشریح دو سر فصل شامل منابع آلایندگی هوا و سیاهه آلودگی هوا و همچنین راهکار مهار آلودگی پرداخت. مسئولان دولتی مرتبط با شهر تهران زمستان گذشته با دستور رئیس‌جمهور موظف شدند موضوع آلودگی هوای پایتخت و عوامل تشدیدکننده آن را بررسی کنند.
 
برخی مسئولان دولتی معتقد بودند سیاهه آلودگی هوا(اعداد و ارقام حجم آلاینده‌ها و منابع آلایندگی) باید صحت سنجی شود و بعد از تایید سر فصل اول نسبت به سر فصل دوم اقدام شود. طرحی که شهرداری تهران برای کنترل آلودگی هوای تهران به دولت ارائه کرد یک هدف صریح و عمده را تعقیب می‌کرد و آن کاهش 50 درصدی آلودگی هوای پایتخت در سال 95 به‌عنوان سال اول اجرای طرح بود.
 
شهردار تهران امید دارد که این طرح به زودی در دولت به تصویب برسد تا از یکسو مدیر و متولی ساماندهی بحران آلودگی هوای تهران در دولت و شهرداری مشخص شود و از سوی دیگر برنامه‌های متنوع از سمت دولت و شهرداری برای مهار ذرات آلاینده تهران به اجرا در بیاید.
 
در بسته عملیاتی شهرداری تهران برای مهار آلودگی هوا 5 ماموریت برای شهرداری و دولت تعیین شده است که یکی از این مسئولیت‌ها افزایش تعداد واگن‌های متروی تهران برای کاهش سر فاصله‌های زمانی است، در حال حاضر تهران بیش از هزار و 100 واگن دارد که با افزودن 500 واگن جدید به 1600 واگن خواهد رسید. معاینه فنی و بهینه‌سازی احتراق موتورخانه‌ها، کاهش کارکرد ژنراتورهای دیزلی در راه‌آهن تهران از دیگر برنامه‌های پیشنهادی مدیریت شهری برای کاهش ضربتی آلودگی هوا است.
 
برخی از کارشناسان شهرسازی معتقدند برخی از قطارهای برون شهری که در راه‌آهن تهران و داخل شهر تردد می‌کنند نقش بسزایی در آلودگی شهر تهران دارند که این طرح برای کاهش آلاینده‌ها یک هدفگذاری کمی و کیفی دارد. جمع‌آوری بخارات بنزین و معاینه فنی خودروها 2برنامه دیگر برای کنترل آلودگی هوا است.
 
در این طرح که قصد کاهش آلودگی هوا به نصف را دارد میزان تولید آلودگی یک ساله تهران تشریح شد که منواکسید کربن 508 هزار و 809تن در سال، ترکیبات آلی فرار 84 هزار و 17 تن در سال، دی اکسید گوگرد،86 هزار و 673 هزار تن در سال؛ دی اکسید نیتروژن 37 هزار و 552 هزار تن در سال و ذرات کم تراز 5/ 2 میکرون 8 هزار و 601 تن در سال برآورد شده است که پس از اجرای برنامه‌ها در برش یک ساله منو اکسید کربن به 152 هزار و 424 هزارتن در سال (70 درصد)، ترکیبات آلی فرار26 هزار و443 تن در سال (69 درصد)، دی اکسید گوگرد،یک هزار و 889 تن در سال(95درصد)،دی اکسید نیتروژن 7 هزار و 327 تن در سال (92درصد) و ذرات با قطر کم‌تر از 5/ 2 میکرون به 4 هزار و 312 تن در سال (50 درصد) کاهش پیدا می‌کند.
 
در این طرح گفته شد سهم منابع محرک در تولید آلودگی هوا شامل انواع خودرو 85 درصد است و 15 درصد را منابع ساکن و اداری و تجاری (که سهم این دوگزینه در آلودگی هوا 3 درصد است) و ریشه باقی‌مانده آلودگی هوا از منابع ساکن کارخانه‌ها هستند. برای اولین بار سهم تفکیکی منابع متحرک از آلودگی هوا اعلام شد.
 
اتوبوس‌های سرویس (دستگاه‌های دولتی و عمومی و شبه دولتی) که عمدتا اتوبوس‌های فرسوده برون شهری هستند، سهم 18 درصدی دارند. این موضوع بارها مورد انتقاد شهردار تهران بود که چرا اتوبوس‌هایی که دیگر در جاده‌های اطراف شهر تهران هم مورد استفاده قرار نمی‌گیرند به‌عنوان سرویس ادارات مورد استفاده قرار گرفته و در داخل شهر تهران تردد می‌کنند.
 
سهم کامیون‌ها در آلودگی هوای تهران 22 درصد و میزان تولید آلاینده‌ها توسط موتورسیکلت‌ها 10 درصد است. در حال حاضر موتورسیکلت‌های کاربراتوری 8 برابر خودروهای انژکتوری در شهر تهران تولید آلاینده می‌کنند. خودروهای سواری، یک درصد، اتوبوس‌های شرکت واحد 12 درصد از سهم 85 درصدی منابع متحرک را تشکیل می‌دهند. براساس سیاهه آلودگی هوای تهران میزان تولید آلاینده‌های معیار در شهر تهران 725 هزار و 622 هزار تن در سال است که شهردار تهران انتظار دارد با برنامه‌هایی که ارائه کرده است این میزان در سال اول اجرا به نصف کاهش پیدا کند.