رمزگشایی از معمای بنزینی، گران است یا ارزان؟
پدال نیوز- قیمت بنزین در ایران از نظر عدهای ارزان و از نظر عدهای باتوجه به درآمد و برخی مولفههای دیگر اقتصادی؛ گران است، اما حقیقت چیست؟
به گزارش "پدال نیوز" به گزارش پدال نیوز به نقل از تسنیم ، پاسخ به این سوال حیاتی است و سوالی نیست که بتوان آنرا رها کرد و 30 سال، بدون آنکه کاری انجام شود صرفا به آن اندیشید. اما متاسفانه، با این سوال برخورد مبتنی بر گفتاردرمانی شده و از سال 1370 تاکنون درباره آن فقط بحث میشود و در عمل به این سوال مبنایی پاسخ مبتنی بر اصلاح حرکتی داده نشده است. نتیجه اینکه سیاست اعمالی درباره انرژی هم؛ غیر از دوره کوتاه آغاز هدفمندی در سال 1389؛ تغییر نکرده و بنزین؛ بهعبارت بهتر انواع حاملهای انرژی؛ با یارانه قیمتگذاری میشوند.
طرفداران بنزین ارزان زیاد نیستند و به سختی میتوان اشخاصی یافت که از سیاست کنونی مبتنی بر پرداخت یارانه به حاملهای انرژی دفاع کند. اما هستند کسانی که میکوشند دلایلی دست و پا کرده و از قیمتگذاری به شیوه کنونی دفاع کنند. یکی از این مدافعان بنزین ارزان مینویسد: ارزانی و گرانی، یک امر نسبی و ناظر به قدرت خرید مصرف کننده است. برای ارزیابی ارزانی یا گرانی بنزین در ایران نسبت به سایر کشورها، باید شیوهای منطقی انتخاب کرد که در آن قدرت خرید مصرفکننده لحاظ شده باشد. حداقل دستمزد هر ساعت کار در آمریکا، 7.25 دلار و قیمت بنزین لیتری 79 سنت است. یعنی با یک ساعت کار در آمریکا میتوان 9 لیتر بنزین خرید. حداقل دستمزد برای هر ساعت کار در ایران، حدود 10 هزار تومان است. یعنی با یک ساعت کار، میتوان 10 لیتر بنزین تهیه کرد. اگر قیمت بنزین به 1,100 تومان افزایش یابد، قیمت بنزین از نظر گرانی و ارزانی در ایران و آمریکا برابر خواهد بود.
در این باره نکاتی مبنایی وجود دارد که از موضوع حذف شده، و با مساله؛ تکبعدی برخورد شده است.
مساله اول مغفول مانده در این نوع تحلیلها این است که در کشورهای صنعتی به بنزین یارانه نمیدهند و بر آن مالیات میبندند. یعنی قرار نیست از ثروت عمومی به مصرفکنندگان بنزین؛ با قید مصرف بیشتر یارانه بیشتر؛ پرداخت انتقالی داده شود. نباید فراموش کرد که یارانه یک سیاست جبرانی برای کاهش فاصله طبقاتی است نه سیاستی برای تعمیق فاصله طبقاتی. طرفداران بنزین ارزان به این مهم توجه ندارند که کاهش بی سابقه ضریب جینی در ایران تا 36 صدم درصد نتیجه توزیع یکسان یارانه به مصرفکنندگان حاملهای انرژی و نه توزیع به نسبت مصرف بیشتر سهم بیشتر بود، سیاستی که فقط یک سال اجرا شد و ادامه پیدا نکرد.
مساله دوم، توجه به قیمتهای نسبی است. عدد اسمی بهعنوان قیمتگذاری کالا به خودی خود هیچ معنایی ندارد و زمانی که از ارزانی یا گرانی یک کالا صحبت میکنیم، باید مشخص شود که آنرا نسبت به چه کالایی گران یا ارزان میدانیم. در عمده کشورهای اروپایی مانند آلمان، قیمت هر کیلو گوشت لخم 5 یورو است. یعنی تقریبا نصف قیمت گوشت لخم در ایران، اما بهعنوان مثال؛ در آلمان قیمت هر لیتر بنزین تقریبا 1.8 دلار است، که به معنای تقریبا یک سوم بودن قیمت بنزین نسبت به گوشت لخم است. سایر مواد غذایی هم قیمتهای مشابهی دارند و ارزان هستند. غذا در سبد خرید خانوارها سهم زیادی ندارد و مردم بیشترین هزینه را بابت خدمات متقبل میشوند. هر لیتر شیر در آمریکا 1.2 دلار و هر لیتر بنزین 0.7 دلار قیمت دارد. قیمت شیر در ایران بیش از 5000 تومان است. یعنی قیمت بنزین در ایران 20 درصد قیمت شیر و در آمریکا 58 درصد قیمت شیر است. یعنی در ایران، بنزین ارزانتر است، با چه ملاکی، با ملاک قیمتهای نسبی. قیمت بنزین در ایران تقریبا 1 صد و بیستم قیمت گوشت است، یعنی حتی از 1 درصد هم کمتر است. بنابراین نمیتوان با شلختگی در استفاده از مفاهیم اقتصادی تحلیل و حکم به گران بودن قیمت بنزین در ایران صرفا با مقایسه حداقل دستمزد داد که ارتباط نزدیکی با موضوع ندارد.
مساله سوم، توجه به منطق کلان مصرف و قیمتگذاری است. در کشورهای صنعتی سیاست کلی بر این است که مصرف منابعی که آثار خارجی(Externality) منفی دارد کنترل شود که سوختهای فسیلی در صدر آلایندهها با آثار خارجی منفی قرار دارند. حتی اگر در ایران؛ بنزین؛ بهطور رایگان و مانند درخت سبز شود، منطقی نیست که آنرا به آتش بکشیم و ضمن نابود کردن هوا و ایجاد راهبندانهای طویل به دلیل استفاده افراطی از خودروهای شخصی، با اعصاب مردم بازی کرده و استهلاک سنگینی را بر اقتصاد کشور تحمیل کنیم.
تا زمانی که قیمت بنزین در ایران کمتر از 1 ششم کشورهای همسایه باشد، وسوسه کسب حاشیه سود 500 درصدی باعث شکلگیری شبکههای قاچاق خواهد شد و تاکنون در هیچ جای دنیا دولتی نتوانسته است با سودهای انتظاری سنگینی که با قاچاق میتوان کسب کرد، مانند آنچه در بازار سوخت ایران در جریان است مقابله موفق فیزیکی کند. وضعیت سایر حاملهای انرژی هم مانند بنزین است. با میانگین قیمتی کمتر از 15 هزار تومانی برای هر قبض برق، نه نیروگاهها، پولی برای توسعه فناوریهای موجود دارند و نه منطقی است در انرژیهای پاک مانند انرژی خورشیدی سرمایهگذاری شود.
برهم خوردن قیمتهای نسبی به دلیل سیاست یارانهای غلط کنونی که با بدیهیات بازار میجنگد، تعادلهای اقتصاد کلان را برهم زده و همه چیز را به هم ریخته است. شدت انرژی بالا و ضریب دادن به ثروتمندان برای ثروتمند شدن و بیبهره گذاشتن کسانی که امکانات کافی برای نشستن بر سفره رنگین یارانهها ندارند نتیجه سیاست یارانهای کنونی است. ارتباط دادن تورم که اساسا پدیدهای پولی است به یارانه به مصرف حاملهای انرژی یک اشتباه مبنایی و بر مبنای استقرا ناقص است. طرفداران فروختن بنزین به قیمتی پایینتر از آب لازم است در ابتدا تکلیف خود را با این گزاره روشن کنند که آیا وضعیت کنونی توزیع ثروت را قابل دفاع میدانند یا خیر؟ اگر آنرا قابل دفاع نمیدانند؛ که نمیدانند؛ چطور از دلایلی که وضع فعلی را ایجاد کرده است دفاع میکنند؟ گران شدن قیمت حاملهای انرژی، حتی اگر بدون توزیع مجدد منابع و صرفا یک اصلاح قیمتی ساده باشد بازهم از وضعیت کنونی که مصرف بیشتر یارانه بیشتر را تشویق کرده و منابع کشور را به آتش میکشد بهتر است.
طرفداران بنزین ارزان زیاد نیستند و به سختی میتوان اشخاصی یافت که از سیاست کنونی مبتنی بر پرداخت یارانه به حاملهای انرژی دفاع کند. اما هستند کسانی که میکوشند دلایلی دست و پا کرده و از قیمتگذاری به شیوه کنونی دفاع کنند. یکی از این مدافعان بنزین ارزان مینویسد: ارزانی و گرانی، یک امر نسبی و ناظر به قدرت خرید مصرف کننده است. برای ارزیابی ارزانی یا گرانی بنزین در ایران نسبت به سایر کشورها، باید شیوهای منطقی انتخاب کرد که در آن قدرت خرید مصرفکننده لحاظ شده باشد. حداقل دستمزد هر ساعت کار در آمریکا، 7.25 دلار و قیمت بنزین لیتری 79 سنت است. یعنی با یک ساعت کار در آمریکا میتوان 9 لیتر بنزین خرید. حداقل دستمزد برای هر ساعت کار در ایران، حدود 10 هزار تومان است. یعنی با یک ساعت کار، میتوان 10 لیتر بنزین تهیه کرد. اگر قیمت بنزین به 1,100 تومان افزایش یابد، قیمت بنزین از نظر گرانی و ارزانی در ایران و آمریکا برابر خواهد بود.
در این باره نکاتی مبنایی وجود دارد که از موضوع حذف شده، و با مساله؛ تکبعدی برخورد شده است.
مساله اول مغفول مانده در این نوع تحلیلها این است که در کشورهای صنعتی به بنزین یارانه نمیدهند و بر آن مالیات میبندند. یعنی قرار نیست از ثروت عمومی به مصرفکنندگان بنزین؛ با قید مصرف بیشتر یارانه بیشتر؛ پرداخت انتقالی داده شود. نباید فراموش کرد که یارانه یک سیاست جبرانی برای کاهش فاصله طبقاتی است نه سیاستی برای تعمیق فاصله طبقاتی. طرفداران بنزین ارزان به این مهم توجه ندارند که کاهش بی سابقه ضریب جینی در ایران تا 36 صدم درصد نتیجه توزیع یکسان یارانه به مصرفکنندگان حاملهای انرژی و نه توزیع به نسبت مصرف بیشتر سهم بیشتر بود، سیاستی که فقط یک سال اجرا شد و ادامه پیدا نکرد.
مساله دوم، توجه به قیمتهای نسبی است. عدد اسمی بهعنوان قیمتگذاری کالا به خودی خود هیچ معنایی ندارد و زمانی که از ارزانی یا گرانی یک کالا صحبت میکنیم، باید مشخص شود که آنرا نسبت به چه کالایی گران یا ارزان میدانیم. در عمده کشورهای اروپایی مانند آلمان، قیمت هر کیلو گوشت لخم 5 یورو است. یعنی تقریبا نصف قیمت گوشت لخم در ایران، اما بهعنوان مثال؛ در آلمان قیمت هر لیتر بنزین تقریبا 1.8 دلار است، که به معنای تقریبا یک سوم بودن قیمت بنزین نسبت به گوشت لخم است. سایر مواد غذایی هم قیمتهای مشابهی دارند و ارزان هستند. غذا در سبد خرید خانوارها سهم زیادی ندارد و مردم بیشترین هزینه را بابت خدمات متقبل میشوند. هر لیتر شیر در آمریکا 1.2 دلار و هر لیتر بنزین 0.7 دلار قیمت دارد. قیمت شیر در ایران بیش از 5000 تومان است. یعنی قیمت بنزین در ایران 20 درصد قیمت شیر و در آمریکا 58 درصد قیمت شیر است. یعنی در ایران، بنزین ارزانتر است، با چه ملاکی، با ملاک قیمتهای نسبی. قیمت بنزین در ایران تقریبا 1 صد و بیستم قیمت گوشت است، یعنی حتی از 1 درصد هم کمتر است. بنابراین نمیتوان با شلختگی در استفاده از مفاهیم اقتصادی تحلیل و حکم به گران بودن قیمت بنزین در ایران صرفا با مقایسه حداقل دستمزد داد که ارتباط نزدیکی با موضوع ندارد.
مساله سوم، توجه به منطق کلان مصرف و قیمتگذاری است. در کشورهای صنعتی سیاست کلی بر این است که مصرف منابعی که آثار خارجی(Externality) منفی دارد کنترل شود که سوختهای فسیلی در صدر آلایندهها با آثار خارجی منفی قرار دارند. حتی اگر در ایران؛ بنزین؛ بهطور رایگان و مانند درخت سبز شود، منطقی نیست که آنرا به آتش بکشیم و ضمن نابود کردن هوا و ایجاد راهبندانهای طویل به دلیل استفاده افراطی از خودروهای شخصی، با اعصاب مردم بازی کرده و استهلاک سنگینی را بر اقتصاد کشور تحمیل کنیم.
تا زمانی که قیمت بنزین در ایران کمتر از 1 ششم کشورهای همسایه باشد، وسوسه کسب حاشیه سود 500 درصدی باعث شکلگیری شبکههای قاچاق خواهد شد و تاکنون در هیچ جای دنیا دولتی نتوانسته است با سودهای انتظاری سنگینی که با قاچاق میتوان کسب کرد، مانند آنچه در بازار سوخت ایران در جریان است مقابله موفق فیزیکی کند. وضعیت سایر حاملهای انرژی هم مانند بنزین است. با میانگین قیمتی کمتر از 15 هزار تومانی برای هر قبض برق، نه نیروگاهها، پولی برای توسعه فناوریهای موجود دارند و نه منطقی است در انرژیهای پاک مانند انرژی خورشیدی سرمایهگذاری شود.
برهم خوردن قیمتهای نسبی به دلیل سیاست یارانهای غلط کنونی که با بدیهیات بازار میجنگد، تعادلهای اقتصاد کلان را برهم زده و همه چیز را به هم ریخته است. شدت انرژی بالا و ضریب دادن به ثروتمندان برای ثروتمند شدن و بیبهره گذاشتن کسانی که امکانات کافی برای نشستن بر سفره رنگین یارانهها ندارند نتیجه سیاست یارانهای کنونی است. ارتباط دادن تورم که اساسا پدیدهای پولی است به یارانه به مصرف حاملهای انرژی یک اشتباه مبنایی و بر مبنای استقرا ناقص است. طرفداران فروختن بنزین به قیمتی پایینتر از آب لازم است در ابتدا تکلیف خود را با این گزاره روشن کنند که آیا وضعیت کنونی توزیع ثروت را قابل دفاع میدانند یا خیر؟ اگر آنرا قابل دفاع نمیدانند؛ که نمیدانند؛ چطور از دلایلی که وضع فعلی را ایجاد کرده است دفاع میکنند؟ گران شدن قیمت حاملهای انرژی، حتی اگر بدون توزیع مجدد منابع و صرفا یک اصلاح قیمتی ساده باشد بازهم از وضعیت کنونی که مصرف بیشتر یارانه بیشتر را تشویق کرده و منابع کشور را به آتش میکشد بهتر است.
گزارش خطا
پسندها: 0
ارسال نظر
آخرین اخبار
محصولات جدید مدیران خودرو در Auto Shanghai 2025 رونمایی شد +تصاویر استراتژی جهانی Great Wall در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد Nissan N7 تمام برقی در نمایشگاه خودرو شانگهای رونمایی شد +تصاویر Tank 300 Hooke در نمایشگاه خودرو شانگهای 2025 رونمایی شد +تصاویر BMW 330I در نمایشگاه خودرو شانگهای 2025 رونمایی شد +تصاویر BMW 2 Series در نمایشگاه خودرو شانگهای 2025 رونمایی شد +تصاویر وویا فری + با بهره گیری از زبان طراحی جدید در شانگهای رونمایی شد +تصاویر GAC Aion از خودروی خودران سطح 4 در شانگهای رونمایی کرد +تصاویر Geely Galaxy Cruiser در نمایشگاه شانگهای 2025 رونمایی شد +تصاویر چانگان دیپال S09 با انبوه امکانات لوکس در شانگهای به نمایش درآمد +تصاویر نمایش 53 مدل از محصولات برند CHERY در Auto Shanghai 2025 فولکس واگن ID.3 GTX نسخه اسپرت در شانگهای رونمایی شد +تصاویر بی ام و M4 نوربرگ رینگ ادیشن در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد +تصاویر دانگ فنگ نامی 06 با طراحی مدرن در Auto Shanghai رونمایی شد +تصاویر هوندا GT برقی جدید از سری Ye در شانگهای رونمایی شد +تصاویر یانگ وانگ U8L، شاسی بلند لوکس بی وای دی رونمایی شد +تصاویر بی ام و VDX با قدرت 1700 اسب بخار در شانگهای معرفی شد +تصاویر ممنوعیت خرید خودروهای خارجی برای دستگاههای دولتی لغو شد Chery Himla با کابین دوگانه در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد +تصاویر Chery QQ تمام برقی در نمایشگاه خودرو شانگهای رونمایی شد +تصاویر همکاری CATL با 5 خودروساز بزرگ چین در Auto Shanghai فولکس واگن ID. UNYX 06 در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد +تصاویر تویوتا bZ7 با سیستم عامل هوآوی در شانگهای رونمایی شد +تصاویر Nissan Frontier Pro PHEV در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد +تصاویر MG Cyberster مدل 2026 در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد AVATR 07 در نمایشگاه خودرو شانگهای 2025 رونمایی شد +تصاویر خودروهای هوشمند بی ام و در Auto Shanghai معرفی شد MG Cyber X در نمایشگاه خودرو شانگهای رونمایی شد +تصاویر شرایط فروش ایرس HM5 توسط ماموت خودرو اعلام شد +جدول Denza Z برقی رقیب پورشه 911 در Auto Shanghai رونمایی شد +تصاویر مزدا EZ-60 در نمایشگاه خودرو شانگهای ۲۰۲۵ روتنمایی شد +تصاویر سه کانسپت برقی فولکس واگن در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد +تصاویر لکسوس ES مدل 2026 در Auto Shanghai 2025 رونمایی شد +تصاویر AUDI E5 Sportback در نمایشگاه خودرو شانگهای رونمایی شد +تصاویر واکنش کمرمق خودرو به افت نرخ دلار آینده صنعت خودرو آمریکا زیر سایه تعرفهها چرا دولت قانون واردات کارکرده ها را اجرا نمیکند؟ بهترین خودروی ۲۰۲۵ انتخاب شد چالش های خودروسازان ایرانی برای جذب شرکای خارجی کاتالوگ رسمی پیکاپ دو دیفرانسیل کاپرا U منتشر شد +تصاویر آیین نامه واردات خودرو جانبازان تصویب شد +بخشنامه شرایط فروش موسو گرند-خان در سال 1404 اعلام شد +جدول بنز از ون فوق لوکس Vision V در شانگهای رونمایی کرد +تصاویر عرضه خودرو برقی فایرفلای به تعویق افتاد افزایش تعرفه واردات خودرو مورد تائید مجلس نیست شریکیابی خودرو در عصر پساتحریم هزینه نقل و انتقال خودرو در ۱۴۰۴ مشخص شد سوپر هیبرید چری آغاز فصل جدید در خودروسازی! 10 ها مدل خودرو با تکنولوژی LiDAR در شانگهای رونمایی می شود پرفروشترین کراس اوورها در چین معرفی شدند +جدول
شرایط فروش
پربازدیدترینها
پربحثترینها
Chery Himla با کابین دوگانه در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد +تصاویر ممنوعیت خرید خودروهای خارجی برای دستگاههای دولتی لغو شد بی ام و VDX با قدرت 1700 اسب بخار در شانگهای معرفی شد +تصاویر یانگ وانگ U8L، شاسی بلند لوکس بی وای دی رونمایی شد +تصاویر هوندا GT برقی جدید از سری Ye در شانگهای رونمایی شد +تصاویر دانگ فنگ نامی 06 با طراحی مدرن در Auto Shanghai رونمایی شد +تصاویر بی ام و M4 نوربرگ رینگ ادیشن در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد +تصاویر فولکس واگن ID.3 GTX نسخه اسپرت در شانگهای رونمایی شد +تصاویر نمایش 53 مدل از محصولات برند CHERY در Auto Shanghai 2025 چانگان دیپال S09 با انبوه امکانات لوکس در شانگهای به نمایش درآمد +تصاویر Geely Galaxy Cruiser در نمایشگاه شانگهای 2025 رونمایی شد +تصاویر GAC Aion از خودروی خودران سطح 4 در شانگهای رونمایی کرد +تصاویر وویا فری + با بهره گیری از زبان طراحی جدید در شانگهای رونمایی شد +تصاویر BMW 2 Series در نمایشگاه خودرو شانگهای 2025 رونمایی شد +تصاویر BMW 330I در نمایشگاه خودرو شانگهای 2025 رونمایی شد +تصاویر Tank 300 Hooke در نمایشگاه خودرو شانگهای 2025 رونمایی شد +تصاویر Nissan N7 تمام برقی در نمایشگاه خودرو شانگهای رونمایی شد +تصاویر استراتژی جهانی Great Wall در نمایشگاه شانگهای رونمایی شد محصولات جدید مدیران خودرو در Auto Shanghai 2025 رونمایی شد +تصاویر