قیمت‌هایی که خاطره شدند!
داستان پردرد این روزهای بازار خودرو از ٤سال قبل شروع شد؛ هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد روزی مردم مجبور شوند برای خرید خودروهای تولید داخل ٣برابر نسبت به پایان سال٩� هزینه کنند. قیمت‌ها در طول ٣سال گذشته به‌گونه‌ای شده که وقتی به آنها نگاه می‌کنید، گویی آلبوم قدیمی‌تان را ورق می‌زنید و گمان می‌کنید ١� سال از آن گذشته است. تصور این‌که ٤سال پیش پراید در ایران ٨,٥میلیون‌تومان خریدوفروش می‌شد هم دیگر سخت شده است. از آن روز تاکنون مشتریان بازار خودرو، روزهای سختی را پشت‌سر گذاشته‌اند و البته خودروسازان هم می‌گویند، شرایط تولید سخت شده است، اما نکته این‌جاست که در طول این سال‌ها خودروسازان با افزایش چندبرابری قیمت خودرو، تا حدی زیان‌های وارده را جبران کرده‌اند، ولی درمقابل قدرت مردم برای خرید خودرو کاهش یافته است. شرایط کنونی و رکود عمیق حاکم بر بازار خودرو نیز گواهی بر این ماجراست که خریداری برای خودروهای تولید داخل وجود ندارد؛ آن‌هم خودروهایی که هرساله از کیفیت آنها کاسته می‌شود.
رشد ٣ برابری قیمت خودرو
نگاهی به روند تغییرات قیمتی خودرو نشان می‌دهد که قیمت‌ها در این بازار
در طول ١� سال گذشته ٣ برابر شده‌است. قیمت خودرو، دهه ٧� را با یک شیب
ملایم سپری کرد، به‌طوری‌که خودرویی همچون پراید که همواره به‌عنوان
خودرویی کم‌مصرف و ارزانقیمت، یکی از برندهای محبوب مشتریان بازار داخلی
بوده در این سال‌ها افزایش قیمت بالایی داشته است. این اقبال مشتریان به
پراید بعد از توقف تولید خودرو پیکان در 25اردیبهشت سال84 بیشتر هم شد و
جایگزین‌های پیکان در خط تولید ایران‌خودرو نتوانستند هیچ‌گاه با این خودرو
کوچک کره‌ای رقابت کنند. خودرویی که به قول اهالی بازار، هر وقت اراده
کنید تبدیل به پول می‌شود و گویی پول نقد با خود همراه دارید. این محصول
پرطرفدار در بازار ایران که با قیمت ٥میلیون‌تومان وارد بازار کشور شد،
بعد از ١٨سال یعنی در سال٩� به قیمت ٨میلیون‌و٥� � هزارتومان خریدوفروش
می‌شد. به عبارت دیگر، در طول حدود ٢� سال به‌طور میانگین سالانه ٢� �
هزارتومان به قیمت آن افزوده شده است.
اما از سال ٩� بود که جهش قیمتی خودرو در کشور آغاز شد. درحالی‌که در تیرماه آن سال برای مثال، خودرو پراید ٨میلیون‌و٧� � هزارتومان بود، در پایان دی‌ماه همان سال به‌حدود ٩میلیون‌تومان افزایش پیدا کرد. در پایان سال ١٣٩� نیز قیمت پراید در مرز ١� میلیون تومان قرار گرفت و درواقع سال ١٣٩١ با پراید ١� میلیون‌تومانی آغاز شد. همان زمان بسیاری از مردم عنوان می‌کردند، چه‌کسی حاضر است پراید ١� میلیون تومانی بخرد؛ غافل از این‌که در سال ١٣٩٣ خودروسازان از پراید ٢� میلیون تومانی رونمایی می‌کنند. به‌هرحال اوضاع در سال ١٣٩١ به شکلی پیش رفت که در ابتدای پاییز قیمت پراید به‌عنوان ارزان‌ترین خودرو به ١٢میلیون‌تومان رسید و پژو ٤� ٥ دومین خودرو پرطرفدار در بازار ایران، در آستانه ١٨میلیون‌تومان ایستاد.
البته رشد قیمت تنها محدود به این دو محصول نبود و تمام خودروهای داخلی در مدار صعود قرار گرفته بودند. در چنین شرایطی، دلالان در بازار خودرو فعال‌تر شدند و همراه با رشد قیمت‌هایی که در بازار سکه و ارز شاهد بودیم، تغییرات قیمت خودرو نیز در صدر توجهات قرار گرفت. همچنان این روند افزایش قیمتی خودرو ادامه داشت؛ تا جایی که مردم به‌تدریج به قیمت پراید ١٤میلیونی و پژو٢� ٦ حدود ٤� میلیونی هم عادت می‌کردند، عادتی که از روی اجبار برای آنها رقم خورده بود. سال ١٣٩٢ نیز سالی پرفرازو‌نشیب برای بخش خودرو کشور بود. خودروسازان طبق عادت بر قیمت محصولات‌شان افزوده بودند، به‌طوری‌که تمام خودروهای تولید داخل در مقایسه با اسفند سال١٣٩١ افزایش قیمت داشتند. به‌عنوان مثال، در پراید؛ این خودرو کره‌ای که حالا خود را یکی از اعضای خانواده صنعت کشور می‌داند، شاهد افزایش حدود ١,٥میلیون‌تومانی قیمت بودیم و پژو٤� ٥ نیز حدود ٣.٥میلیون‌تومان رشد داشت. پراید که تا دو‌سال پیش با قیمتی کمتر از ١� میلیون‌تومان قادر به خرید آن بودیم، خود را در ردیف خودروهای بالای ٢� میلیون‌تومان قرار داد تا دیگر کسانی که شاید روزی به علت درآمد متوسط یا ضعیف‌شان چشمی به‌سوی این خودرو داشتند، برای صاحب‌خودرو شدن از این خودرو هم ناامید شوند. هرچند که در رابطه با سایر خودروها نیز وضع این‌گونه بود و شرایط تفاوت چندانی نمی‌کرد، به‌گونه‌ای که در سال‌های تحریم، قیمت محصولاتی همچون پژو ٢� ٦ که سطح وابستگی‌اش به واردات قطعه بیش از دیگر محصولات خودرویی بود، با شیب تندتری دنبال می‌شد. بر این اساس، در روزهای پایانی اسفندماه ١٣٩٢ پراید ١٣٢EX حدود ١٨میلیون و ٦� � هزارتومان، پژو٢� ٦ تیپ٦ حدود ٥� میلیون‌تومان، تیبا ٢٣میلیون‌و٣� � هزارتومان، پژو٤� ٥ حدود ٣� میلیون و ٧� � هزارتومان و پراید ١١١ حدود ١٩میلیون‌و ٢� � هزار تومان در بازار قیمت خورد.
آغاز رکود در بازار خودرو
هرچند سال ٩٢ سالی فراموش‌نشدنی به‌لحاظ رشد قیمت خودرو به‌شمار می‌آید،
اما بازار خودرو در این سال با شگفتی دیگری نیز همراه شد. بازاری که همه
ساله در روزهای پایانی با افزایش تقاضا مواجه می‌شد، در رکود نسبی
به‌سرمی‌برد. درحالی‌که خودروسازان به روزهای پایانی سال و افزایش تقاضا
در آن ایام دل‌خوش کرده بودند، با رفتار غیرمتعارف مردم و بازار
مواجه‌شدند. درحالی بهای یک‌دستگاه خودرو در مدت دو‌سال بیش از صددرصد رشد
داشت که میزان رشد حداقل دستمزد کارگران در این مدت کمتر از ٣� درصد بود.
درواقع قدرت معیشتی مردم دیگر اجازه خرید خودرو با قیمت‌های نجومی را
نمی‌داد. هرچند که خودروسازان قیمت‌های فعلی را نیز مقرون‌به‌صرفه
نمی‌دانستند و دم از افزایش قیمت می‌زدند.
چراغ سبز دوباره به افزایش قیمت‌ها
بازار خودرو هنوز با قیمت‌های نیمه‌دوم سال ٩٢ کنار نیامده بود که شورای
رقابت افزایش ٤ تا ٧درصدی خودروها را به تصویب رساند، البته خودروسازان از
نرخ‌های مصوب تبعیت نکرده و قیمت‌ها را بیش از ٧درصد بالا بردند، به‌طوری
که پژو ٤� ٥ به قیمت ٢٩میلیون و ٥� � هزار تومان، پراید ١٣١، ٢� میلیون
و ٤� � هزار تومان و پراید ١١١، ٢� میلیون و ٣� � هزار تومان به فروش
می‌رسید. قیمت خودرو درحالی در این سال به اوج خود رسیده بود که حداقل
دستمزد کارگران با احتساب رشد ٢٥درصدی برای سال ٩٣ حدود ٦� ٩هزار تومان
تعیین شده بود. به عبارت دیگر با فرض این‌که کارگری تمام دستمزد خود را
پس‌انداز کند، بعد از حدود ٣٢ماه یا ٢سال و ٨ ماه قادر به خرید یک‌دستگاه
پراید و بعد از ٤٨ ماه یا به عبارت دیگر ٤سال قادر به خرید یک دستگاه پژو
می‌شود، به هرحال سال ١٣٩٣ را بازار خودرو با رکود به پایان رساند.
با پول تندر ٩� ، پراید بخرید
و اما بازار ٩٤، سال قهر مشتری‌ها از بازار خودرو داخلی است. مشتریانی که
قادر به خرید نبودند دل به توافق هسته‌ای بستند تا شاید بتوانند بعد از
لغو تحریم‌ها با اندک پس‌انداز خود نسبت به خرید خودرو اقدام کنند.
مشتریانی که برای رساندن اعتراض‌شان به مسئولان دست به دامن فضای مجازی
شدند و کمپین «نخریدن خودرو صفر کیلومتر» را راه‌اندازی کردند.
مصرف‌کنندگان وقتی قیمت سال ٩� را نگاه می‌کنند، گویا آلبوم خاطرات پدرو
پدربزرگ‌های خود را ورق می‌زنند. گویی قرنی از آن قیمت‌ها گذشته است. شاید
با خود بگوییم که شما یادتان نمی‌آید، یک‌روز پراید در این کشور ٧میلیون و
٥� � هزار تومان بود. قیمت‌ها به گونه‌ای شده که مشتری امروزی پراید،
سه‌سال پیش میتوانست تندر بخرد. مشتری امروزی تندر سه‌سال پیش میتوانست
مزدا ٣ تیپ ٣ بخرد. مشتری امروزی مزدا٣ سه‌سال پیش میتوانست ب‌ام‌و X٣
بخرد و همین‌طور تا آخر.
افزایش عرضه در روزهای پساتحریم
چالشی
که دولت برای رفع آن افزایش تسهیلات خرید خودرو به ٢٥میلیون تومان را در
دستور کار خود قرار داد، طرحی است که با استقبال شدید مردم مواجه شد،
به‌طوری که این طرح که بازه زمانی اجرای آن ٦ماه اعلام شده بود، ظرف مدت ٦
روز به پایان رسید و پرونده فروش ١١� هزار دستگاه خودرو در کمتر از یک
هفته بسته شد. همین امر نشان می‌دهد تقاضا برای این کالا در بازار ایران
وجود دارد، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند انتشار اخباری مبنی بر انعقاد
قراردادهای تازه در صنعت خودروسازی و ورود خودروهای جدید به بازار ایران در
دو‌سال آینده سبب شده است رکود در این حوزه تشدید شود، چراکه بسیاری
نگرانند با ورود خودروهای جدید به بازار، قیمت خودروهای فعلی کاهش یابد، از
این‌رو برای جلوگیری از ضرر وارد میدان شده و نسبت به فروش خودرو خود
اقدام می‌کنند. حال آن‌که در صورت تداوم این وضع ممکن است قیمت‌ها در بازار
خودرو بیش از پیش ریزش داشته باشد.
تاریخچه ورود پژو و پراید به ایران
بد نیست اشاره‌ای هم به تاریخچه ورود پژو و پراید به‌عنوان دو محصول
پرمصرف در بازار خودرو ایران داشته باشیم. از سال ٦٩ مونتاژ و تولید انواع
مدل‌های پژو در شرکت ایران‌خودرو آغاز شد، ولی ایرانی‌ها از سال‌ها قبل با
محصولات این خودروساز فرانسوی آشنا بودند. مدل‌های ٤� ٤ و ٥� ٤ پژو از
معروف‌ترین مدل‌های این خودروساز نزد ایرانیان است. پس از ورود خط مونتاژ و
تولید این خودرو به کشور، از سال ٧٣ ساخت داخلی قطعات خودرو پژو توسط
شرکت ساپکو در دستور کار قرار گرفت. محصولات پژو پس از توقف تولید پیکان
به یکی از ستون‌های اصلی صنعت خودرو کشور بدل شد. از طرفی بازار ایران هم
بازاری بی‌دردسر برای این خودروساز فرانسوی بود، به‌طوری که در بیش از دو
دهه فعالیت این شرکت در ایران نه‌تنها همواره این فعالیت سود تضمین‌شده‌ای
برای پژو به ارمغان آورده، بلکه بازارهای ما کمترین چالش را برای این
خودروساز داشته است. اما درپی تحریم‌های خارجی علیه ایران، پژو هم ارسال
قطعات به ایران را به حال تعویق درآورد و اواخر سال ٩١ برند پژو فرانسه از
ایران خداحافظی کرد و حاضر نشد برای ارسال قطعه با ایران‌خودرو همکاری
کند.
پراید از کجا آمد
اما اگر فکر می‌کنید پراید به‌عنوان یکی
از پرفروش‌ترین خودروهای بازار ایران از کره آمده، سخت در اشتباه هستید.
پراید همان مزدا ١٢١ است که ابتدا در ژاپن تولید شد. ارتباط کاری فشرده
مزدا و فورد سبب شد طی چند ماه مزدا ١٢١ با نام «فوردفستیوا» در
آمریکای‌شمالی تولید شود. در آن زمان آمریکای‌شمالی، استرالیا و ژاپن
بازارهای اصلی این خودرو ارزانقیمت دانشجویی بودند. فوردفستیوا در سال
١٩٨٦ در آمریکا تولید می‌شد، ولی با وجود استقبال زیاد به‌دلیل ایراد
سازمان امنیت بزرگراه‌های آمریکا جلوی تولید این خودرو گرفته شد. در آن
سال فوردفستیوا ناامن‌ترین خودرو در آمریکا شناخته شد. تولید این خودرو از
سال ١٩٨٧ از آمریکا به کیاموتورز رسید و در کشور کره و در کیاموتورز ادامه
یافت. درحالی‌که کیا موتورز به‌تازگی شروع به تولید خودرو کرده بود، مزدا
١٢١چهره جدیدی به خود گرفت تا کمی انتقاد ایمن‌نبودن از این مدل برداشته
شود. تولید مزدا با این کد در سه مدل دیگر و تا سال ٢� � ٢ ادامه یافت.
مدتی گذشت و بزرگترین معامله کیاموتورز در آن سال‌ها انجام گرفت، سال ٧٢
شمسی بود که این خودرو با نام جدید پراید از کره به ایران آمد و پس از
آن‌که تولید پراید در کره و در سال ٢� � � میلادی پایان یافت و کیا، «ریو»
را جایگزین این خودرو کرد، لیسانس این محصول هم کاملا به سایپا واگذار شد.
