تعمیر خودرو با لوازم دست دوم

 در سایه رکود فراگیر بازار لوازم‌یدکی خودرو و افت شدید قدرت خرید، تمایل مصرف‌کنندگان به خرید قطعات کارکرده خودرو به‌جای قطعات نو افزایش یافته است. گزارش میدانی نشان می‌دهد بازار لوازم یدکی حالا بیش از هر زمان دیگری به بازاری برای قطعات دست‌دوم تبدیل شده است.

بازار لوازم یدکی خودرو که به‌عنوان نبض حیاتی صنعت حمل‌ونقل و تعمیرات خودرو در کشور شناخته می‌شود؛ امروز با واقعیتی تلخ روبه‌رو شده به‌طوری‌که مانند دیگر بازار‌ها در رکودی عمیق فرورفته است. مشاهدات میدانی خبرنگار دنیای اقتصاد از خیابان چراغ برق که کانون اصلی تامین لوازم یدکی در ایران است، تصویری نگران‌کننده از این وضعیت به نمایش می‌گذارد؛ به‌گونه‌ای که فروشندگان برخلاف سال‌های گذشته که از کمبود عرضه و نایابی کالا انتقاد داشتند، حالا از نبود تقاضا و رکودی که سایه سنگین خود را بر کسب‌وکارشان افکنده، گلایه می‌کنند.

مشاهدات میدانی از بازار لوازم یدکی همچنین پرده از یک واقعیت دیگر برمی‌دارد؛ در شرایطی‌که تا پیش از این وفور قطعات چینی به دلیل قیمت ارزان‌تر نسبت به قطعات بومی، اما با کیفیتی پایین‌تر، دغدغه اصلی قطعه‌سازان و مشتریان به حساب می‌آمد، امروز حتی همین قطعات نیز با افزایش قیمت‌های سرسام‌آور از دسترس بسیاری از مصرف‌کنندگان خارج شده و این خود بر عمق رکود افزوده است. تحلیلگران اقتصادی و فعالان این حوزه، دلایل متعددی را برای این رکود بی‌سابقه برمی‌شمارند که همگی ریشه در شرایط نامساعد کلان اقتصادی کشور دارند. نخستین و مهم‌ترین دلیل، کاهش قدرت خرید مردم و تمایل آنها به حفظ نقدینگی در مواجهه با عدم قطعیت‌های اقتصادی است. در پی بحران‌های اخیر، از جمله پیامد‌های جنگ تحمیلی ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، مردم به سمت صرفه‌جویی و به تعویق انداختن هزینه‌های غیرضروری، از جمله تعمیرات خودرو، سوق پیدا کرده‌اند.

این رویکرد، هرچند در کوتاه‌مدت به نظر منطقی می‌آید، اما فعالان صنعت قطعه، معتقدند که ادامه این روند می‌تواند در آینده‌ای نزدیک منجر به تحمیل هزینه‌هایی به مراتب بالاتر بر دوش مصرف‌کنندگان و حتی بروز بحران‌های ایمنی در ناوگان حمل‌ونقل شود. دلیل دیگر، رکود فراگیر در بخش‌های تولیدی و حمل‌ونقل است که به‌تبع آن، میزان تردد خودرو‌ها نیز کاهش یافته و این امر به طور مستقیم بر کاهش تقاضا برای لوازم یدکی تاثیر گذاشته است.

چرخ‌های اقتصاد کشور کند شده و این کندی، بازتاب خود را در تمامی صنایع، از جمله بازار لوازم یدکی نشان داده است. در نهایت، کاهش بی‌سابقه درآمد خانوارها، مردم را به سمت اولویت‌بندی نیاز‌های ضروری کشانده و خرید لوازم یدکی و تعمیرات خودرو را به رده نیاز‌های ثانویه تنزل داده است؛ به‌گونه‌ای که برخی مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند لوازم یدکی کارکرده را به‌جای قطعات نو در سبد خرید خود قرار دهند. در چنین شرایطی، تامین مایحتاج روزمره و حفظ حداقل معیشت، به دغدغه اصلی خانوار‌ها تبدیل شده و جایی برای هزینه‌های غیرضروری، هرچند که در بلندمدت ضروری باشند، باقی نمی‌ماند. این وضعیت، نه تنها نشان‌دهنده چالش‌های جدی پیش روی بازار لوازم یدکی است، بلکه نشان از شرایط نامساعد اقتصادی و تاثیر آن بر زندگی روزمره مردم دارد.

بازار لوازم یدکی از دید فروشندگان

برای ترسیم بهتر وضعیت بازار لوازم یدکی، به خیابان چراغ برق که به‌عنوان بورس لوازم یدکی شناخته می‌شود سری زدیم. خیابان چراغ‌برق تهران که تا چند سال پیش قلب تپنده تامین قطعات انواع خودرو‌ها بود و جنب و جوش خریداران و فروشندگان در آن موج می‌زد، حالا بیشتر به یک گذر متروک شباهت دارد تا بازار قطعات خودرو. با این حال گرمای طاقت‌فرسای مردادماه در این خیابان نتوانست داغی سخنان فروشندگان لوازم یدکی را پنهان کند. روایت آنها نشان‌دهنده رکودی عمیق و خالی شدن بازار از مشتری داشت.

بازار لوازم یدکی این روز‌ها از رکود عمیق، کمبود قطعات به‌ویژه در بخش خودرو‌های مونتاژی، گرانی قطعات داخلی و چینی و رونق یافتن بازار کالا‌های دست دوم به دلیل کاهش چشم‌گیر قدرت خرید مصرف‌کنندگان رنج می‌برد. البته برخی فروشندگان نگرانی از بابت تامین قطعات نداشتند و کمبودی در این بخش متوجه آنها نبود. در همین مورد، یکی از فروشندگان انواع تسمه‌های صنعتی با اشاره به اینکه بازار به حدی در وضعیت رکودی گرفتار آمده و تقاضا محدود شده است که حتی فروشندگان متوجه کمبود قطعه در بازار نمی‌شوند، به دنیای اقتصاد گفت: قیمت‌ها در بازار لوازم یدکی هم افزایش قابل‌توجهی داشته، چون اجناس به بهای نرخ دلار محاسبه می‌شوند و این موجب می‌شود که تعداد زیادی از قطعات از دسترس عموم مردم خارج شوند.

وی ادامه داد: وقتی تقاضا کاهش پیدا کرده، سرمایه‌گذاران هم ریسک نمی‌کنند که سرمایه خود را وارد این بازار کنند و می‌توان گفت همه محتاط شده و دست نگه داشته‌اند. این فروشنده با اشاره به توان خرید مردم گفت: در حال حاضر به دلیل اینکه قدرت خرید مردم کاهش چشم‌گیری داشته، بازار خرید و فروش لوازم یدکی کارکرده هم رونق گرفته است. فروشنده دیگر لوازم یدکی که در بخش فروش رینگ و لاستیک در بازار چراغ برق فعالیت می‌کند، با اشاره به اینکه تعداد قطعات چینی بسیار بیشتر از قبل شده، در این باره گفت: دلیل اصلی آن هم فشار اقتصادی است که امروز مردم تحمل می‌کنند. دلیل بعدی هم این است که قطعات اصلی قیمت خیلی بالاتری دارند و توان مردم به خرید این قطعات نمی‌رسد.

به گفته وی، قیمت‌ها نسبت به پارسال تقریبا دو برابر شده و همین موضوع تقاضا را در بازار لوازم یدکی کاهش داده است. این فروشنده درباره علت رونق بازار لوازم یدکی دست دوم نیز گفت: دلیل آن واضح است، مشکلات اقتصادی افزایش پیدا کرده است. برای مثال، قطعه‌ای در بازار ۱۵۰‌میلیون تومان قیمت می‌خورد، اما دست دوم آن به قیمت ۶۰‌میلیون تومان موجود است، طبیعی است که همه به سمت خرید مدل ارزان‌تر روی بیاورند. به قیمت محصولات باید هزینه‌های جانبی هم اضافه کرد و بنابراین تقاضا برای آنها کم شده است.

فروشنده انواع ایربگ خودرو نیز با اشاره به کمبود تقاضا و فوران قطعات چینی در بازار، به دنیای اقتصاد گفت: قیمت‌ها در بازار گران شده‌اند و در مقابل مردم به سمت خرید قطعات دست دوم رفته‌اند. وی ادامه داد: تعداد قطعات چینی نسبت به سال‌های قبل در بازار با افزایش مواجه شده و خرید آنها برای مردم مقرون به صرفه‌تر است.

مشاهدات میدانی خبرنگار دنیای اقتصاد نشان از رکود فراگیر در بازار لوازم یدکی می‌دهد، بنابراین برای ریشه‌یابی این موضوع به سراغ آرش محبی‌نژاد- دبیر انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازان خودروی کشور رفتیم. وی در توضیح چرایی رکود در بازار به سه دلیل عمده اشاره کرد و در این باره به دنیای اقتصاد گفت: در حال حاضر اقتصاد از رونق افتاده است، یعنی مردم سعی می‌کنند کمتر هزینه کنند و بیشتر نقدینگی را نزد خود نگه دارند. وی ادامه داد: متاسفانه برخی حتی به قیمت جان سرنشین یا خسارت به خودروی شخصی، از تعمیرات یا تعویض قطعات ضروری خودداری می‌کنند؛ بنابراین توصیه اکید ما این است که هزینه‌های اضافی که بعدا ممکن است به آنها تحمیل شود را جدی بگیرند.

محبی‌نژاد ادامه داد: دلیل دوم رکود بازار لوازم یدکی این است که هرچقدر تولید، اقتصاد و حمل‌ونقل دچار رکود می‌شوند، بخش‌های دیگر مثل تردد کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه تقاضا هم به همان نسبت کمتر می‌شود. به گفته وی، دلیل سوم رکود هم به درآمد مربوط مربوط می‌شود که از تورم اقتصاد ایران عقب مانده است و در نتیجه مردم به نیاز‌های ضروری خودشان بیشتر می‌پردازند تا نیاز‌های ثانویه؛ بنابراین لوازم یدکی در مقابل خوراک، پوشاک و مسکن تقاضای اصلی مصرف‌کنندگان محسوب نمی‌شود. این فعال صنعت قطعه ادامه داد: به نظر می‌رسد مردم بعد از جنگ تحمیلی به‌نوعی محتاطانه عمل می‌کنند و سعی دارند اول نیاز‌های ضروری و اولیه خود را برطرف کنند.

احمد حسینی، رئیس اتحادیه صنف فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات نیز از زاویه دیگر به وضعیت حال حاضر بازار لوازم یدکی اشاره کرد و در این باره به دنیای اقتصاد گفت: در حال حاضر بازار از کمبود قطعه رنج نمی‌برد؛ به‌استثنای خودرو‌های مونتاژی که متاسفانه وضعیت فعلی آنان هم نتیجه عمل نکردن خودروسازان به تعهدات‌شان است. حسینی با اشاره به سیاست‌های نادرست سیاستگذار، ادامه داد: متاسفانه به واسطه اجرای این سیاست‌ها در تخصیص ارز چالش‌های جدی ایجاد شده است که اگر با همین رویه پیش برویم، در دو -سه ماه آینده با کمبود جدی کالا و مواد اولیه روبه‌رو خواهیم بود. حسینی با اشاره به حجم قطعات چینی در بازار نیز اظهار کرد: در این باره موضوعی که وجود دارد این است که اتفاقا برخی قطعات چینی به علت عدم انجام تعهدات قانونی از سوی واردکنندگان برای مصرف‌کنندگان بسیار گران تمام می‌شوند. تقاضا برای خرید این قطعات هم به این دلیل است که تعداد خودرو‌های چینی بیشتر شده و در نتیجه مصرف افزایش پیدا کرده است.

رئیس اتحادیه صنف فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات در پاسخ به این پرسش که آیا بازار لوازم یدکی دست دوم رونق گرفته یا خیر؛ توضیح داد: آنچه مسلم است این است که وقتی شرایط اقتصادی روزبه‌روز برای مردم سخت‌تر و سفره آنان کوچک‌تر می‌شود، اثر این موضوع بر تمام بخش‌ها دیده می‌شود. حوزه لوازم یدکی هم مستثنی از این امر نیست. وی در پایان سخنان خود از دولت درخواست کرد در بازار لوازم یدکی محدودیت ایجاد نکند و باعث ایجاد بازار‌های نابرابر رقابتی نشود.