کلیشه «اعلام آمادگی» برای همکاری خودرویی با روسیه
روز گذشته نمایشگاه اتومبیلیتی روسیه آغاز به کار کرد. کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه نیز در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه حضور داشت و برای همکاری‌‌های خودرویی ایران و روسیه اعلام آمادگی کرد. موضوعی که به یک کلیشه سالانه در نمایشگاه خودروی مسکو بدل شده و هر بار با شروع این رویداد طرف ایرانی آمادگی خود را برای همکاری دو کشور در حوزه خودرو اعلام می‌‌کند اما آنچه در عمل رخ می‌دهد جاماندن ایران از بازار روسیه و پیشروی چین در این بازار است.
بازار خودروی روسیه که قرار بود پس از خروج شرکای خارجی به واسطه تحریم‌ها، پله ترقی خودروسازی ایران شود، حالا تنها با خودروهای چینی پر شده و خبری از حضور خودروسازان و قطعهسازان ایران در این بازار نیست. طبق آخرین اطلاعاتی که توسط سازمان توسعه تجارت ایران منتشر شده در سال ۱۴۰۳ تنها ۸ درصد از صادرات ایران به روسیه مربوط به گروه کالایی «خودرو و نیرو محرکه» بوده است. این در شرایطی است که کل صادرات ایران به این کشور طی سال گذشته یک میلیارد و ۱۲۱ میلیون دلار بوده است. بنابراین می‌توان گفت که سهم خودرو و نیرو محرکه از این صادرات، کمتر از ۹۰ میلیون دلار بوده است. رقمی که در معادلات تجاری تقریبا هیچ محسوب می‌شود.
چهار سال پیش با آغاز جنگ روسیه و اوکراین و به دنبال آن تحریم‌های سفت‌‌وسخت غرب علیه روسیه، بسیاری از شرکت‌ها و صنایع غربی، این کشور را ترک کردند. در این بین خودروسازان مطرح دنیا که سال‌ها در روسیه فعالیت داشتند از این کشور خارج شدند. در این بین خودروسازان و قطعهسازان ایران، با ایده کسب سهمی از بازار روسیه با شرکت در نمایشگاه‌های مختلف و عقد قرارداد و تفاهمنامههایی، آمادگی خود را برای حضور در بازار روسیه اعلام کردند اما نتیجه آن تنها صادرات کمتر از ۹۰ میلیون دلار قطعه و خودرو طی سال گذشته به این کشور بوده است.
این در شرایطی است که از بیش از دوسال پیش، ۱۲تفاهم‌‌نامه صادرات قطعه از ایران به روسیه به ارزش ۷۰۰میلیون یورو منعقد شده است. همچنین در تفاهم‌‌نامه‌‌ای دیگر، صادرات خودرو به ارزش ۳۰۰میلیون دلار در همین بازه زمانی به این کشور منعقد شده است. ابراهیم دوست‌‌‌‌‌‌زاده، عضو هیات‌‌مدیره انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعهسازان کشور و مدیر پروژه روسیه این انجمن پیش از این درباره اجرایی نشدن تفاهم‌نامه‌های خودرویی بین ایران و روسیه به «دنیای اقتصاد» گفته بود: «گرچه در سال‌های گذشته، تفاهمنامههایی بین ایران و روسیه برای صادرات قطعه به این کشور منعقد شد، اما تنها بخشی از آن به امضای قرارداد منجر شد.»
بنابراین این تفاهم‌‌نامه‌ها تنها روی کاغذ باقی ماندند. آنچه در بازار روسیه رخ داد کاملا متفاوت بود. به‌طوری که در سال ۲۰۲۴ روسیه بزرگ‌ترین مقصد صادراتی خودروهای چینی بوده و این کشور تامین‌‌کننده اصلی قطعات یدکی خودرو برای بازار روسیه است.
این در شرایطی است که با توجه به نزدیکی سیاسی ایران و روسیه و همچنین تجربه‌‌‌‌‌‌ای که ایران در اداره صنعت خودرو در شرایط تحریمی داشت، برخی معتقد بودند که می‌تواند برای روسیه کمک‌‌‌‌‌‌کننده باشد. در واقع با توجه به شرایط مشابهی که دو کشور با آن دست و پنجه نرم می‌‌کنند، تصور می‌شد که ایران نقش بیشتری در صنعت و بازار خودروی روسیه ایفا خواهد کرد. در این میان آنچه از طرف ایرانی برای نفوذ در بازار روسیه دیده می‌شود تنها اعلام آمادگی‌‌های پیاپی است که دست کم سالانه یک بار در نمایشگاه اتومبیلیتی این کشور تکرار می‌شود.
