جاده‌هایی که با محیط‌زیست می‌جنگند
تبعات و پیامدهای زندگی ماشینی و صنعتی انسان ها و گاها عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی در کارخانجات و مرکز تولیدی،مخاطراتی را برای حیات و بقاء حیوانات و جانوران ایجاد کرده می کند.
آلایندگی ها،آلودگی های صوتی و گاه تعرض انسان به محیط زندگی جانوران و عدم اتخاذ تصمیمات اصولی و کارشناسانه از سوی برخی از مسئولان باعث تنگ تر شدن فضای مطلوب برای زیست برخی از جانوران شده است.
به تعبیری این تنها انسان ها نیستند که در سایه سنگین خطر تصادفات جاده ای قرار دارند،بلکه برخی از حیوانات وحشی و گونه های جانوری نیز از گزند این تهدید در امان نمانده اند.
تحقیقات نشان می دهد زنجیره ای از عوامل متعدد اعم از شکار غیرمجاز،افزایش جمعیت انسانی و بهره برداری سنتی و غیراصولی از منابع طبیعی،سیل،خشکسالی،تخریب زیستگاه های جانوری به دلیل اجرای طرح های عمرانی جاده سازی،سدسازی،خطوط انتقال نیرو،گاز،نفت و...مُنتَج به محدود شدن حیات گونه های جانوری در ایران شده است.
البته تحقیقات دقیق و جامعی در خصوص میزان تلفات حیوانات در جاده های کشور انجام نشده،اما اعلام اینکه قریب به 70 درصد از تلفات و مرگ و میر گوشتخواران ناشی از تصادفات جاده ای است،امری قابل تامل است که به مثابه زنگ خطر و هشداری جدی باید مدنظر مسئولان و دستگاه های ذیربط قرار گیرد.
بر اساس گزارش سازمان حفاظت محیط زیست،تنها در بین سال های 86 تا 93 ،527مورد تلفات حیوانات گوشتخوار به ثبت رسیده که از این میان390 مورد از مرگ و میرها به دلیل تصادفات جاده ای بوده است،با یک محاسبه کلی به روشنی در می یابیم که 70 درصد از میزان تلفات مورد اشاره ناشی از سوانح جاده ای بوده است.
آمار و ارقامی که می تواند با افزایش هر چه بیشتری همراه شود،زیرا بعضا ممکن است حیوان آسیب دیده مدتی پس از دچار شدن به جراحت و مصدومیت از بین بروند و یقینا نمی توان ادعا کرد که در تمامی جاده های کشور، تردد حیوانات و یا تلفات جاده ای گونه های جانوری از نظرها پنهان نمی ماند.
مرتضی اسلامی دهکردی،مدیر انجمن یوزپلنگ ایرانی چندی پیش در گفتگویی که با رسانه ها داشت عنوان کرده بود:در دهه 80 ،11 مورد از تلفات یوزها به دلیل تصادفات جاده ای بوده،یعنی قریب به 40 درصد از آمار مرگ و میر این گونه بسیار حائز اهمیت و حفاظت شده در حیات وحش معطوف به تصادفات جاده ای می شود.
وی می افزاید:در 13 سال گذشته 16 قلاده یوزپلنگ به دلیل تصادف با خودرو در کشور تلف شده اند(بصورت میانگین هر سال یک قلاده).
اگرچه ممکن است این عدد و رقم در مقایسه با تلفات انسانی ناشی از تصادفات جاده ای چندان به چشم نیاید،اما با احتساب حیات 70 قلاده یوز در ایران تلفات جاده ای مورد اشاره نگران کننده به نظر می رسد.
**جاده پارک ملی گلستان،قربانگاه گونه های جانوری
جاده پارک ملی گلستان یکی از محورهایی هستند که با عنایت به سابقه هایی که از تصادفات جاده ای در این محدوده وجود داشته،بیشترین قربانی گونه های جانوری را در پرونده خود دارد.
مدیر عامل پارک ملی گلستان جندی پیش از افزایش 52 درصدی مرگ و میر حیوانات در جاده مذکور خبر می دهد.
سعید نمکی،مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به وجود مشکلات اعتباری و فقدان بودجه لازم برای احداث جاده و جایگیزین سازی آن با محور اشاره شده،گفت:به دلیل تنگناهای مالی،در حال حاضر امکان تعبیه و احداث جاده در محدوده دیگری وجود ندارد.
جاده یزد و کرمان یکی دیگر از محدوده های خطر آفرین برای یوزها محسوب می شود.
جاده ای که به دلیل عبور از منطقه حفاظت شده ای همچون کالمند بهادران، حیات یوزهای این منطقه را به مخاطره انداخته است.
جاده کوه بافق و گزوئیه از دیگر محورهایی به شمار می رود که از مناطق حفاظت شده عبور کرده و کم و بیش وضعیتی مشابه با جاده های فوق دارد.
**تلفات حیات وحش در جاده ها چگونه مهار می شود؟
یکی از اصلی ترین راهکارها برای پیشگیری از تلفات گونه های جانوری حیات وحش در جاده ها،اجتناب از احداث جاده در چنین اماکن و محدوده هایی است اما با این وجود می توان با اتخاذ تمهیداتی،ضریب آسیب پذیری حیوانات و وقوع حوادث را به حداقل ممکن کاهش داد.
احداث روگذر یکی از تدابیری است که می تواند در کاهش سوانح جاده ای حیوانات موثر واقع شود اما به دلیل محدودیت های اعتباراتی و همچنین هزینه بر بودن آن، در عمل احداث چنین طرح هایی را با دشواری های بسیار همراه ساخته است،اما می توان با اتکای به فنس کشی محدوده های حفاظت شده گام مثبت و سازنده ای را در این خصوص برداشت.
** سرعت،بلای جان حیوانات
سرعت بالا،یکی دیگر از تهدیداتی است که بقا حیوانات را در چنین جاده هایی به مخاطره می اندازد.
عمده حیوانات به دو دلیل دچار سانحه می شوند:نخست روشن بودن چراغ خودروها و خیره شدن برخی از حیوانات به آن و به تبع کاهس دید مناسب جانوران و مورد بعدی به سرعت بالای خودروها باز می گردد.
طبق مطالعات انجام شده،افزایش سرعت خودروها از 60 کیلومتر در ساعت،می تواند برای حیوانات حادثه ساز شود،زیرا در چنین سرعت و شتابی تشخیص فاصله از سوی حیوانات و واکنش سریع از آنها سلب می شود و به واقع می توان گفت بخش قابل توجهی از تلفات،در سرعت های بالای 60 کیلومتر حادث می شود.
اسقرار تابلوهای هشدار دهنده از دیگر اقداماتی است که می تواند باعث افزایش هوشیاری و ارتقای ضریب توجه رانندگان در چنین جاده هایی شود.
نصب تابلو در محل و زاویه مناسب و تعبیه آن به شکلی بارز و محسوس از دیگر اقداماتی است که در مهار تلفات جاده ای حیوانات موثر خواهد بود.
امید آن می رود با تامین اعتبار و تلاش مضاعف مسئولان زیربط،حفظ گونه های جانوری در ایران به نحو مطلوب تری محقق شود،حیوانات موهبتی الهی هستند که نوید بقا را در کویر و جنگل می دهند و خلا و کاهش غیر معمول آنها، بعضا چرخه متعادل و سالم طبیعت را با اختلالاتی جدی مواجه می سازد که گاهی انسانها نیز از تبعات آن مصون نخواهند بود.
