دو راهکار اساسی برای حفظ کارت سوخت

این امر سبب می‌شود اطلاعات ارزشمندی که به وسیلۀ کارت‌های سوخت جمع‌آوری شده و به صورت مرتب به روز می‌شود، به‌تدریج از بین برود. بر اساس آمارهای اعلام شده توسط مسئولین ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، بعد از اتمام مهلت استفاده از سهمیه های 700 تومانی، 90 درصد از تراکنش‌های سوخت با کارت جایگاه‌ها انجام می‌شود. به علاوه با حذف کارت سوخت، شفافیت عرضه و تقاضای بنزین در کشور کاهش می‌یابد و در نتیجه، احتمال افزایش قاچاق بنزین پس از 8 سال، دوباره قوت خواهد گرفت.

کارشناسان اقتصاد انرژی مزایای متعددی برای کارت‌های سوخت برمی‌شمرند؛ جمع‌آوری اطلاعات مهم و به روز پیرامون میزان تردد انواع خودرو و مصرف سوخت هرکدام از آنها، جلوگیری از قاچاق بنزین، کنترل مصرف سوخت و همچنین امکان مدیریت بهینۀ توزیع بنزین در زمان بروز بحران از جملۀ این مزایاست. بر همین اساس، حفظ این سامانه و ترغیب مردم به استفاده از «کارت سوخت شخصی» به جای «کارت جایگاه‌ها» از جمله سیاست‌های مورد تاکید مقامات دولتی است.

به عنوان اولین راهکار نجات کارت سوخت، ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز اعلام کرد که طرح «نرخ اضطراری بنزین» را به هیات دولت پیشنهاد داده است. بر این اساس، کسانی که به‌جای استفاده از کارت سوخت شخصی از کارت جایگاه‌ها برای سوخت‌گیری استفاده می‌کنند، بنزین را با قیمتی متفاوت تحت عنوان «نرخ اضطراری» دریافت می‌کنند. این نحوۀ عرضه، با دونرخی شدن و یا افزایش قیمت بنزین تفاوت‌های آشکاری دارد، زیرا در این حالت قیمت بنزین برای همۀ کسانی که از کارت سوخت شخصی استفاده می‌کنند همان 1000 تومان است و فقط افرادی که به هر علتی با استفاده از کارت جایگاه‌ها بنزین دریافت می کنند، قیمت بیشتری برای خرید آن می‌پردازند، بنابراین عملاً در این حالت هیچ افزایش قیمتی در بنزین وجود ندارد.

راهکار دوم، «اخذ عوارض ثابت» است. گرچه تعیین نرخ اضطراری ضامن بقای کارت سوخت است و هم اکنون دربارۀ گازوئیل این طرح به‌خوبی اجرا می‌شود، اما برای گرفتن بهانه از دست منتقدان، راهکار دوم هم می‌تواند مد نظر قرار گیرد. با تعیین «عوارض سوخت‌گیری با کارت جایگاه‌ها» مردم برای استفاده از کارت سوخت شخصی انگیزۀ کافی خواهند داشت.

به نظر می‌رسد با توجه به قیمت فعلی بنزین، 10 هزار تومان عوارض مناسبی برای استفاده از کارت جایگاه‌ها باشد. بر این اساس، اگر فردی به‌جای کارت سوخت شخصی از کارت جایگاه استفاده کند، دستگاه به‌طور خودکار آن را به‌عنوان کارت اضطراری شناسایی و 10 هزار تومان به کل هزینۀ بنزین اضافه می‌کند و این افراد، هزینۀ ایجاد بی‌نظمی و عدم شفافیت در سامانه را می‌پردازند، البته با استفاده از کارت سوخت شخصی، مردم به هر میزان که بخواهند به بنزین 1000 تومانی دسترسی خواهند داشت.

در این حالت نیز اساساً هیچ نرخ دوم و یا افزایش قیمتی برای بنزین وجود ندارد و بدون بروز نارضایتی اجتماعی، انگیزۀ مردم برای استفاده از کارت‌های سوخت شخصی حفظ می‌شود. بنابراین دولت و مردم علاقه بیشتری برای همراهی با اجرای آن خواهند داشت. همچنین اگر تحت یک سازوکار مشخص، بخشی از عواید عوارض 10 هزار تومانی مذکور به جایگاه‌داران اختصاص یابد، می‌توان هزینه‌های تحمیلی به صاحبان جایگاه را نیز از این طریق جبران کرد.

با توجه به مزایای متعدد سامانۀ هوشمند کارت سوخت در ایجاد بستر اطلاعاتی ارزشمند برای مدیریت بهینۀ حمل‌ونقل و همچنین ایفای نقش آن در کنترل مصرف و کاهش چشمگیر قاچاق، لازم است هر چه سریع‌تر تمامی سازمان‌ها و نهادهای ذیربط با هماهنگی کامل، سیاست مشخصی برای حفظ این سامانه اتخاذ نمایند.