سهم خودرو در تولید ناخالص داخلی ایران

به گزارش "پدال نیوز" به گزارش پدال نیوز به نقل از صمت، اما صنعت خودروسازی ایران که در طول 10 سال گذشته یعنی از سال 2005م تاکنون پیوسته در میان 20 کشور برتر تولیدکننده خودرو جهان حضوری بی‌وقفه داشته در طول دوران حیات 60 ساله خود فراز و نشیب‌های زیادی را از سر گذرانده است و بیشتر این نوسانات را البته در 37 سال گذشته و پس از پیروزی انقلاب و استقرار نظام حکومتی جمهوری اسلامی در این کشور تجربه کرده است.
با نگاهی به گذشته و جست‌وجو در اسناد و سابقه تاریخ معاصر ایران، آنچه که درباره پیشینه ورود و حضور اتومبیل در این کشور می‌توان پیدا کرد مربوط به اوایل قرن گذشته یا همان قرن بیستم میلادی است، هنگامی که نخستین اتومبیل ساخت کارخانه فورد امریکا براساس خواسته مظفرالدین‌شاه قاجار و به دستور وی، از کشور بلژیک خریداری و وارد ایران شد که چون هنگام حرکت، دود زیادی از آن متصاعد می‌شد به «کالسکه دودی» معروف شد. روند ورود خودرو به ایران از سال 1300 به بعد با واردات اتومبیل از امریکا و انگلیس شکل جدی‌تری به خود گرفت اما برای تولید خودرو در داخل کشور زمانی نزدیک به 4دهه دیگر باید سپری می‌شد.
 
 
به عبارت دیگر صنعت تولید خودرو در ایران در سال 1958م (1337 خورشیدی) با راه‌اندازی خط تولید خودروهای جیپ و با سرمایه اولیه 20 میلیون تومانی متولد شد که البته بر اساس روال آن سال‌ها و مانند بیشتر کشورهای هم‌تراز، خط تولید جیپ نیز به صورت مونتاژ قطعات این خودرو راه‌اندازی شد و تمام اجزا و قطعات آن به طور کامل و به شکل CKD (Completely knocked Down) وارد و پس از مونتاژ در داخل روانه بازار مصرف می‌شد. با کمی فاصله و در سال 1960م (1339 خورشیدی) خط تولید و مونتاژ خودرو به شکلی واقعی‌تر در ایران آغاز به کار کرد. این اقدام با تاسیس شرکت «سایکا» در منطقه آبعلی واقع در شمال شرق پایتخت این کشور، تهران و تولید اتومبیل فیات 1100 به شکل مونتاژ با لیسانس شرکت فیات ایتالیا تحقق پیدا کرد.
با وجود ثبت این رویدادها در سابقه تاریخ صنعت معاصر ایران، حرکت جدی صنعت تولید خودرو در ایران به گونه‌ای که خط تولید خودرو به صورت انبوه راه‌اندازی شده باشد در سال‌های 1966 و 1967م (1345 و 1346 خورشیدی) با احداث دو کارخانه بزرگ خودروسازی سر و شکل واقعی پیدا کرد.
کارخانه‌های صنعتی ایران‌ناسیونال ـ که پس از انقلاب اسلامی و از سال 1979م(1357) به «ایران‌خودرو» تغییر نام پیدا کرد ـ نخستین کارخانه بزرگی بود که در تاریخ سوم اکتبر سال 1962 (مصادف با 12 مهر سال 1341) تاسیس و در آخرین روزهای سال بعد ـ براساس تقویم ایران ـ یعنی 18 مارس 1964 (28 اسفند 1342) بهره‌برداری از آن (و در حقیقت مراحل نصب تجهیزات و ماشین‌آلات ویژه خطوط تولید آن) شروع شد.
 
 
در نهایت نخستین محصول تولیدی این کارخانه با نام تجاری «پیکان» و تحت امتیاز کارخانه تالبوت انگلیس در ماه مه سال 1967 (اردیبهشت 1346) از خط تولید ایران‌ناسیونال خارج شد.
دومین کارخانه عمده تولید اتومبیل که در حال حاضر با عنوان «شرکت سهامی سایپا» فعالیت می‌کند در بدو امر و پس از تاسیس در سال 1966م و راه‌اندازی کارخانه در سال 1967 م (1346خورشیدی) با لیسانس شرکت سیتروئن فرانسه، شروع به تولید اتومبیل سواری ژیان کرده و سپس در سال‌های بعدی خودروهای پیکاپ و آهو (استیشن) را هم به تولیدات خود افزود.
البته هم‌زمان با شروع به کار خط تولید کارخانه ایران ناسیونال و از سال 1967، تولید (مونتاژ) دو نوع سواری با نام‌های آریا و شاهین در کارخانه تازه‌تاسیس پارس‌خودرو شروع شد اما در سال (1351خورشیدی) و پس از تبدیل پارس‌خودرو به جنرال موتورز، تولید دو خودروی آریا و شاهین متوقف و به جای آن تولید شورولت (اپل) 2500 و 2800 سی‌سی و به طور هم‌زمان مونتاژ و تولید سه‌نوع اتومبیل شامل کادیلاک، بیوک و شورولت نوا با لیسانس جنرال موتورز امریکا آغاز شد که تولید آن تا ابتدای سال (1360 خورشیدی) ادامه داشت. در ادامه این مسیر شرکت سایپا در سال 1980میلادی (1359) تولید ژیان را متوقف و تولید اتومبیل‌های 2 و 4 در رنو فرانسه را که از سال 1974م (1353) شروع کرده بود ادامه داد. این شرکت همچنین از سال 1982م (1361) تولید وانت تک‌دیفرانسیل نیسان، از سال 1992م (1371) تولید رنو 21 و از سال 1993م (1372) پس از عقد قرارداد با کیاموتورز کره‌جنوبی تولید پراید را نیز به محصولات خود افزود.
رقیب بزرگتر سایپا، ایران‌ناسیونال نیز پس از تغییر نام به ایران‌خودرو و به دنبال تعطیل شدن کارخانه تالبوت انگلیس در سال 1988 م (1367خورشیدی) اقدام به خریداری تمامی ماشین‌آلات و تجهیزات این کارخانه و انتقال آنها به ایران کرده و هم‌زمان با افزایش تولید پیکان، قرارداد استفاده از قوای محرکه شرکت پژو و تولید خودرو تحت امتیاز این شرکت را در سال 1988م (1367) منعقد و تولید پژو 405 را هم به شکل انبوه اجرایی کرد.
در حوزه صنعت خودروسازی ایران البته رویدادهای دیگری نیز به وقوع پیوسته که از جمله آنها تاسیس شرکت سهامی عام صنعتی و تولیدی مرتب بود که در ابتدای تاسیس در سال 1957م (مهر سال 1336) با هدف خرید و فروش و نمایندگی انواع خودرو شروع به کار کرد اما پس از چند سال با تغییر اساسنامه خود و از سال 1970 م با راه‌اندازی خط تولید خودروهای دو دیفرانسیل لندرور انگلیس و تولید این خودرو در 3 قالب اتاق‌دار استیشن، آمبولانس و وانت استیشن، در عمل به جرگه تولیدکنندگان (مونتاژکنندگان) خودرو ایران پیوست که در سال‌های پس از انقلاب نام محصولات آن به پاژن تغییر پیدا کرد.
 
 
صنعت خودروسازی امروز ایران
آمارها نشان می‌دهد که از سال 2001میلادی (1380) تعداد 13 شرکت دولتی و خصوصی خودروساز در ایران مشغول فعالیت هستند که از میان آنها، دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا در مجموع 94 درصد کل تولید داخلی خودرو ایران را در اختیار دارند.
صنعت خودروسازی ایران رشد پرشتاب تولیدات خود را از اوایل سال 2000م (1379) آغاز کرد و در سال 2007 ـ 2008میلادی از مرز تولید یک میلیون دستگاه عبور کرد. در سال 2009م (1388) این شرکت با کسب رتبه پنجم جهان در زمینه رشد تولیدات صنعت خودروسازی، پشت سر کشورهای چین، تایوان، رومانی و هند ایستاد. هم‌اکنون براساس آخرین گزارش‌های سازمان بین‌المللی تولیدکنندگان وسایل نقلیه (OICA) ایران هجدهمین تولیدکننده خودرو در جهان به شمار می‌رود و پس از تولید نزدیک به یک میلیون و 91 هزار دستگاه خودرو در سال 2014م (1393) و ثبت رشد 46/7 درصدی تولیدات خود در مقایسه با سال 2013م، براساس تازه‌ترین آمار این سازمان در 6 ماه امسال میلادی (2015) تعداد 555 هزار و 954 دستگاه انواع خودروهای سبک و سنگین را تولید کرده است که نسبت به 6 ماه سال 2014میلادی رشدی معادل 13/9 درصدی را نشان می‌دهد. صنعت تولید خودرو ایران سال‌هاست که پس از صنعت نفت و گاز ایران به‌عنوان مهم‌ترین حوزه اقتصادی این کشور، دومین صنعت پراهمیت ایران و بزرگترین تولیدکننده خودرو در منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود و براساس آمار رسمی منتشر شده به طور معمول معادل 10درصد تولید ناخالص داخلی ایران حاصل صنایع تولید خودرو بوده و 4 درصد از نیروی کاری فعال این کشور یعنی جمعیتی حدود 700 هزار نفر نیز در این حوزه مشغول به کار هستند که از این تعداد حدود 500هزار نفر به صورت مستقیم و 200 هزار نفر نیز به طور غیرمستقیم و در صنایع وابسته خودروسازی در حال فعالیتند.
خودروسازی ایران در طول یک دهه اخیر در زمینه صادرات خودرو نیز فعالیت داشته و براساس گزارش‌های موجود، صادرات خودرو ایران در سال 2007م (1386) درآمدی نزدیک به 500 میلیون دلار برای این کشور به همراه داشته و این درآمد در ماه مارس 2009 (1388) به یک میلیارد دلار هم رسید اما تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور مانع از تداوم رشد این بخش از فعالیت‌های اقتصادی آن شد به نوعی که در سال 2013م (1392) تعداد خودروهای صادراتی این کشور به 60 هزار دستگاه رسید.