سهم تجاری سازان در بازار خودرو کشور +نمودار
در این بین هرچند به‌دنبال امضای توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای 1+5 توافقاتی با شرکت‌های بنز، اسکانیا و ولوو برای تولید خودروهای تجاری در کشورمان روی کاغذ صورت گرفت با این حال هنوز خبری از امضای این قراردادها به گوش نمی‌رسد. این موضوع در حالی است که خودروسازان تجاری ایران به‌واسطه تحریم‌های بین‌المللی با مشکلات بسیاری مواجه شدند. در این میان ایران‌خودرو دیزل و سایپا دیزل که ظرفیت بسیار بالایی در تولید دارند، به‌دلیل رکود حاکم بر اقتصاد کشور و مشکل تقاضا با مشکل تولید مواجه شدند. همچنین از آنجا که چالش جدی این شرکت‌ها نقدینگی است؛ بنابراین عدم شکل‌گیری مشارکت‌ها بعد از برجام موجب شده که این شرکت‌ها نتوانند تغییری در وضعیت خود دهند؛ این در شرایطی است که حتی برخی مدیران شرکت‌های خودروساز نیمه‌دولتی از ورشکستگی و زیان‌ده بودن این شرکت‌ها خبر دادند. در شرایطی که کارشناسان معتقدند به‌واسطه اجرای برجام و زمزمه‌های ورود سرمایه خارجی به بخش تولید خودروهای تجاری، می‌توان شاهد تغییر وضعیت عرضه در این شرکت‌ها بود اما همچنان وضعیت کسبوکار این خودروها تغییر ویژه‌ای نکرده است. بر همین اساس کارشناسان تاکید دارند، در تولید خودروهای تجاری، دو موضوع مطرح است؛ نخست عرضه آنها در یک شرایط استاندارد و دیگری تقاضای لازم برای این خودروها. براین اساس ضمن آنکه مشارکت‌های خودروسازان تجاری از اهمیت بسیاری برخوردار است تا کیفیت تولیدات در این بخش افزایش یابد اما زمینه‌های افزایش تقاضا برای تولیدات شرکت‌ها نیز باید فراهم شود؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود با توجه به گران بودن این خودروها ابزار مالی برای تسهیل در خرید این خودروها و بستر افزایش تقاضا برای آنها فراهم شود.
مروری بر بازار خودروهای تجاری
اما بنابر آمار سهم بازار تعدادی خودروهای تجاری داخلی طی 11 ماه گذشته، دو شرکت بزرگ خودروساز کشور (این خودرو دیزل و سایپا دیزل) توانستند 9/ 25 درصد سهم بازار خودروهای تجاری کشور را از آن خود کنند؛ این در حالی است که تولیدکنندگان تجاری خصوصی به همراه وارد‌کنندگان 74 درصد سهم بازار فروش را از آن خود کرده‌اند. آمار یاد شده نشان‌دهنده آن است که خودروسازان نیمه‌دولتی کشور در تولید تجاری‌ها به اندازه خودروهای سواری انحصار ندارند.بنابر این آمار، تولیدکنندگان بخش خصوصی با دارا بودن 7/ 66 درصد سهم در صدر قرار دارند و بعد از آن ایران‌خودرو دیزل با دارا بودن 4/ 13 درصد سهم توانسته در مقام دوم جای بگیرد؛ بعد از آن سایپا دیزل با سهم 5/ 12 درصدی در رتبه سوم قرار دارد. در انتها نیز وارد‌کنندگان خودروهای تجاری سهم 2/ 7 درصدی از این بازار را پوشش داده‌اند.
در این بین بررسی سهم بازار از نظر ارزش خودروهای تجاری از ابتدای سال 95 تا پایان بهمن نیز نشان از سلطه بلامنازع تولیدکنندگان بخش خصوصی دارد؛ به‌طوری‌که این بخش با دارا بودن 4/ 63 درصد از سهم بازار در صدر جدول قرار دارند. بر این اساس این بخش توانسته درآمد 2 هزار و 3 میلیارد تومانی از فروش محصولات خود کسب کند.پس از آن ایران‌خودرو دیزل با دارا بودن 5/ 16 درصد از سهم بازار ارزشی در رتبه دوم جای گرفته است؛ این شرکت 521 میلیارد تومان درآمد از این محل کسب کرده است. در این میان، سایپا دیزل نیز با سهم 7/ 11 درصدی در رتبه سوم جای گرفته است؛ به‌نحوی‌که این شرکت نیز 369 میلیارد تومان درآمد داشته است. در انتها وارد‌کنندگان با 5/ 8 درصد قرار دارند که آنها نیز 268 میلیارد تومان درآمد از این محل به دست آورده‌اند.
سهم بازار تجاری‌سازان خصوصی
تولیدکنندگان بخش خصوصی 7/ 66 درصد سهم بازار خودروهای تجاری را طی 11 ماهه سال‌جاری به خود اختصاص داده‌اند. در این میان اما بررسی روند ماهانه سهم بازار تجاری‌سازان تجاری نشان از افت‌وخیر دارد، اما این بخش همچنان یکه‌تاز است؛ به‌طوری‌که سهم بازار تولیدکنندگان خصوصی در فروردین‌ماه 75 درصد بوده، اما در پایان اردیبهشت‌ماه به 70 درصد کاهش یافت. روند نزولی سهم این شرکت در خردادماه نیز ادامه دارد؛ به‌نحوی‌که سهم بخش خصوصی در این ماه به 67 درصد رسید؛ در تیرماه اما بار دیگر سهم این شرکت‌ها به 3/ 71 درصد افزایش یافت. با وجود این، تولیدکنندگان بخش خصوصی در مردادماه بار دیگر افت را تجربه کردند و سهم بازار آنها به 3/ 67 درصد رسید. افتی که در ماه‌های بعد نیز ادامه داشت به‌طوری‌که سهم آنها در شهریورماه به 8/ 65 ، در مهرماه به 1/ 64 درصد و در آبان‌ماه به 5/ 63 درصد افت کرد. هر چند این بخش در آذرماه توانست افزایش 2/ 0 درصدی را به خودش ببیند که بسیار ناچیز است، اما در دی‌ماه بار دیگر سهم آن به 7/ 63 درصد کاهش یافت. تجاری‌سازان بخش خصوصی در بهمن‌ماه سهم 7/ 63 درصدی را کسب کردند. بررسی عملکرد ماهانه تولید خودروهای تجاری در بخش خصوصی از ابتدای سال تا پایان بهمن‌ماه نشان از افت 3/ 12 درصدی سهم بازار این بخش دارد.
سهم بازار تجاری‌سازان نیمه دولتی
بنابه آمار شرکت ایران‌خودرو دیزل در 11 ماهه سال‌جاری و بعد از تولیدکنندگان بخش خصوصی توانسته سهم 4/ 13 درصدی را کسب کند. هر چند ایران‌خودرو دیزل رتبه دومین تجاری‌ساز کشور را به خود اختصاص داده است، اما روند ماهانه تولید و فروش این شرکت نوسان جدی دارد. این شرکت در فروردین‌ماه سهم 8 درصدی از بازار خودروهای تجاری را به دست آورد؛ اما با افزایش 10 درصدی توانست سهم خود را در اردیبهشت‌ماه به 18 درصد برساند. با وجود این، سهم این شرکت در خردادماه به 15 درصد و تیرماه به 5/ 12 درصد کاهش یافت. آمار مردادماه این شرکت به 5/ 13 درصد رسید، اما با کاهش 1/ 2 درصدی در شهریورماه به 4/ 11 درصد رسید. با این حال، سهم بازار این شرکت در مهرماه به 7/ 12 درصد، آبان‌ماه 3/ 13 درصد، آذرماه به 2/ 13 درصد، دی‌ماه 15 درصد و بهمن‌ماه به 2/ 15 درصد افزایش یافت. بررسی عملکرد ماهانه تولید خودروهای تجاری ایران‌خودرو دیزل از ابتدای سال تا پایان بهمن‌ماه نشان از افزایش 2/ 7 درصدی سهم بازار این شرکت دارد.
در این بین، سهم سایپا دیزل نیز قابل توجه است. این شرکت با کسب سهم 12 درصدی در فروردین‌ماه کار خود را آغاز کرد اما سهم بازار آن در اردیبهشت‌ماه به 8 درصد کاهش یافت. بار دیگر سهم این شرکت در خردادماه به 12 رسید، اما این افزایش 4درصدی پایدار نبود؛ چراکه سهم آن در تیرماه به 7/ 10 درصد کاهش یافت. با وجود این، سهم این شرکت طی مردادماه تا مهرماه افزایشی بود؛ به‌طوری‌که این شرکت در مردادماه توانست سهم 11 درصدی، شهریورماه 2/ 14 درصدی و مهرماه نیز 2/ 14 درصدی را ثبت کند. با تغییر 1/ 0 درصدی سهم آن در آبان‌ماه به 1/ 14 درصد رسید. آذر و دی‌ماه نیز سهم این شرکت به ترتیب به 6/ 13 و 1/ 13 درصد کاهش یافت اما سایپا دیزل توانست با کسب سهم 1/ 15 درصدی، بهمن‌ماه افزایشی را طی کند.بررسی عملکرد سایپا دیزل از ابتدای سال تا پایان بهمن‌ماه نشان از افزایش 1/ 3 درصدی سهم بازار این بخش دارد.در این بین، یکی از نکات مهم در آمار 11ماهه سهم بازار دو شرکت بزرگ تجاری‌ساز کشور کاهش سهم آبی‌های جاده مخصوص و نارنجی‌های جاده مخصوص است.
روند نزولی سهم بازار این دو شرکت در حالی است که هر دو آنها ظرفیت بسیار بالایی برای تولید خودروهای تجاری دارند؛ ظرفیتی که به‌نظر می‌رسد در شرایط پساتحریم نیز نتوانسته فعال شود، اما موضوع مهمتر در این میان رشد تولید و فروش تولیدکنندگان بخش خصوصی و همسو با آن افزایش سهم این بخش است. آنگونه که به‌نظر می‌رسد روند رو به افزایش سهم بازار شرکت‌های خصوصی در ابتدا به‌دلیل تعداد بسیار زیاد بازیگران تجاری‌ساز در این بخش و تجمیع آمار فروش آنهاست؛ بنابراین در صورتی که آمار شرکت‌های بخش خصوصی با ایران‌خودرو دیزل و سایپا دیزل به‌صورت تکی بررسی می‌شد، آنها نمی‌توانستند سهم بیشتر را از آن خود کنند.اما نکته دومی که در این آمار نهفته است افزایش سهم تعدادی بازار تولیدکنندگان بخش خصوصی به‌دلیل واردات CBU است. در حالی این شرکت‌ها بخش عمده‌ای از نیاز خود را به‌صورت CBU وارد کشور می‌کنند که دو شرکت ایران‌خودرو دیزل و سایپا دیزل در تولید محصولات خود تلاش دارند داخلی‌سازی 30 تا 40 درصدی را رعایت کنند.
در عین حال، کارشناسان تاکید دارند، چالش تولید تجاری‌سازان در بازار داخلی در دو بعد عرضه و تقاضا قابل بررسی است. در این بین در کنار مشکلات نقدینگی تجاری‌سازان و اشباع بازار داخلی به سبب ورود خودروهای تجاری چینی، افت تقاضا ناشی از فضای نامساعد کسبوکار و کاهش عملیات عمرانی در کشور طی سال‌های اخیر، بازار این خودروها را تحت‌الشعاع قرار داده است.در این مورد، حسن کریمی سنجری، کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه گذشته از رکود فراگیر در بازار خودروهای تجاری، تولیدکنندگان تجاری‌ساز با مشکلات زیادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، می‌گوید: از جمله مشکلات موجود در این بازار می‌توان به کمبود نقدینگی و تعداد زیاد بازیگران این حوزه اشاره کرد.
وی با بیان اینکه در عرضه خودروهای سنگین در مقایسه با تقاضا مشکل وجود دارد، عنوان می‌کند: در این بازار با عدم تعادل در عرضه نسبت به تقاضا مواجهیم. از آنجا که این بازار با مشکل تقاضا مواجه است؛ بنابراین بسیاری از شرکت‌های تنها روی کاغذ وجود دارند و عملا در فرآیند تولید وارد نشده‌اند چون ورود به این بخش ارزش اقتصادی نداشته است.کریمی سنجری با اشاره به اینکه در بازار خودروهای تجاری با مشتریانی مواجه هستیم که خودرو برای آنها نه یک وسیله شخصی که یک ابزار کسب درآمد است، می‌گوید: از آنجا که بازار خودروهای تجاری ارتباط مستقیمی با درصد بهره‌برداری از این نوع خودروها در بازار کار دارد؛ بنابراین کاهش فعالیت‌های عمرانی و حمل‌‌و‌نقل به‌دلیل مشکلات ناشی از فضای سیاسی و اقتصادی اثر جدی در تقاضای موثر در بازار خودروهای تجاری داشته است.
رشد سهم وارداتی‌ها
بررسی روند ماهانه سهم بازار خودروهای وارداتی تجاری طی 11 ماه سال‌جاری نشان از رشد دارد. به‌طوری‌که عملکرد این بخش از ابتدای سال تا پایان بهمن‌ماه نشان از افزایش1/ 2 درصدی دارد. هر چند سهم 5 درصدی این بخش در فروردین‌ماه به 4 درصد در اردیبهشت‌ماه کاهش یافت اما این بخش طی دو ماه یعنی اردیبهشت و خرداد سهم خود را به 5 درصد و در مردادماه به 8 درصد افزایش داد. روند افزایشی این بخش تا آذرماه ادامه داشت؛ به‌نحوی‌که سهم وار‌کنندگان تجاری در شهریورماه به 6/ 8 درصد، مهرماه به 9 درصد، آبان‌ماه به 1/ 9 درصد و آذرماه به 5/ 9 درصد افزایش یافت. با وجود این، سهم این بخش در دی‌ماه با کاهش یک درصدی به 5/ 8 درصد رسید و در بهمن‌ماه نیز به 7 درصد کاهش یافت.
