نسخه خارجی جذب سرمایه در خودروسازی
به گزارش تعادل ، در همین راستا موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در گزارشی تحلیلی به روند سرمایه‌گذاری مشترک دو کشور چین و برزیل در صنعت خودروسازی پرداخته که نتایج این پژوهش می‌تواند در تحرک بخشی به صنعت خودروسازی ایران در عقد قرارداد با شرکای خارجی‌اش موثر باشد. نتایج این بررسی نشان می‌دهد، دو کشور چین و برزیل یک سری سیاست‌های تشویقی را برای جذب سرمایه خارجی در صنعت خودروسازی‌شان لحاظ کردند که مهم‌ترین آن امکان دسترسی کافی به اعتبارات بانک‌های دولتی و اعمال سیاست‌های ترجیحی همچون معافیت‌های مالیاتی است. از سوی دیگر این کشورها برای حمایت از خودروسازان داخلی خود، یک سری الزامات برای خارجی‌ها در نظر گرفته‌‌اند. از این رو ضرورت توجه خودروسازان ایرانی به تجربه خارجی‌ها در جذب سرمایه و قراردادهای مشترک در صنعت خودروسازی می‌تواند منجر به پیشبرد صنعت خودروسازی ایران شود. از سوی دیگر یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که ایران باید 9 الزام را در قراردادهای جدید سرمایه‌گذاری مشترک خود مد نظر قرار دهد.
تجربه برزیل
نتایج پژوهش انجام شده در صنعت خودروسازی کشور برزیل نشان می‌دهد، این کشور 4 سیاست تشویقی و محرک برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت خودروسازی‌اش را در دستور کار خود قرار داده که می‌توان مواردی چون«اعطای وام‌های کم بهره با دوره بازپرداخت طولانی، تسهیل دسترسی به زمین و زیرساخت‌های لازم جهت تاسیس کارخانه، وضع تعرفه‌های بالا بر واردات خودرو و اعطای تخفیف مالیاتی حداکثر 30درصدی برای تولید در داخل» را نام برد. در عین حال کشور برزیل برای حمایت از صنعت خودروسازی داخل 3 الزام مهم نیز برای خودروسازان داخلی وضع کرد که شامل «گسترش تحقیق و توسعه در حوزه‌های مهندسی، فناوری صنعتی پایه و توانمندسازی تامین‌کنندگان برزیلی، الزام داخلی‌سازی از 45درصد به 70درصد تا سال 2017 و پرداخت غرامت در صورت فسخ قرارداد پیش از موعد» است.
در این راستا می‌توان به سرمایه‌گذاری مشترک رنو در برزیل اشاره کرد. براساس این گزارش، رنو فعالیت خود را از 15سال پیش در کشور برزیل آغاز کرده و سهم بازاری آن در مارس 2014 معادل 6.7 درصد بوده است. از طرفی در 17آوریل سال 2014 نیز شرکت خودروسازی رنو برای گسترش فعالیت خود در برزیل به انجام سرمایه‌گذاری جدید 240میلیون یورویی به شرح زیر مبادرت کرده است: نخست سرمایه‌گذاری 162میلیون یورویی برای تولید دو مدل جدید خودرو(Naster و لوگان جدید) در کارخانه رنو در کوریچیبا طی دوره 2019- 2014. دوم؛ سرمایه‌گذاری 78میلیون یورویی برای ایجاد مرکز جدید توزیع قطعات برای حمایت از شبکه فروش رنو طی 10سال و ایجاد اشتغال برای 250نفر. از سوی دیگر براساس این گزارش راهبردهای اصلی رنو در سرمایه‌گذاری جدید کشور برزیل مبتنی بر 3محور« افزایش ظرفیت تولید از 280هزار به 380هزار واحد سالانه در مجتمع صنعتی کوریچیبا، ایجاد مرکز جدید توزیع قطعات ملی در ایالات پارانا که از نیمه دوم سال 2015 فعالیت خود را آغاز خواهد کرد همچنین گسترش نمایندگی‌های فروش به 275واحد.»
تجربه چین
این پژوهش در ادامه به تجربه کشور چین در جذب سرمایه خارجی در صنعت خودروسازی پرداخته است. داده‌های این تحقیق نشان می‌دهد، چین برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در صنعت خودروسازی یک سری سیاست‌های تشویقی در این زمینه تعریف کرده که مهم‌ترین آن «امکان دسترسی کافی به اعتبارات بانک‌های دولتی و اعمال سیاست‌های ترجیحی همچون معافیت‌های مالیاتی» است. براساس این گزارش، چین نیز مانند برزیل در راستای حمایت از تولید داخل و ارتقای کیفی آن 5 الزام مهم را پیش روی خودروسازان خود قرار داده است: 1- انعقاد قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک با یک شریک چینی؛ به گونه‌یی که سهم شریک خارجی از مالکیت نباید از 50 درصد تجاوز کند. 2- دریافت تاییدیه از دولت مرکزی. 3- انعقاد حداکثر دو قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک به ازای هر گروه از وسایل نقلیه از سوی مونتاژکاران خارجی. 4- حفظ داخلی‌سازی بیش از 40درصد در سال اول تولید و افزایش این نرخ به 60 و 80 درصد در سال‌های دوم و سوم فعالیت. 5- وضع ضوابط سختگیرانه درخصوص بازپس‌گیری پول در صورت تغییر تصمیم شریک خارجی پیرامون سرمایه‌گذاری مشترک.
سرمایه‌گذاری رنو و فیات کرایسلر
براساس این گزارش در 16دسامبر سال 2013 رنو و دونگ فنگ قراردادی در قالب سرمایه‌گذاری مشترک برای ایجاد شرکتی با سرمایه ثبت شده 2/111میلیون دلار با هدف بومی‌سازی تولیدات چین امضا کردند که براساس آن کارخانه جدید در زمینی به مساحت 95هکتار و تحت عنوان شرکت خودروسازی دونگ فنگ رنو تاسیس می‌شود. دولت چین امیدوار است این سرمایه‌گذاری مشترک به تولید و توسعه خودروهایی با کیفیت بالا جهت تبدیل چین به خودروساز رقابتی در کلاس جهانی منتهی شود. تعهدات رنو و توافق‌های دو شرکت برای آینده در جداول آورده شده است.
همچنین در 19 نوامبر سال 2014 خودروسازی فیات -کرایسلر و خودروسازی گوانجو توافق اولیه‌یی را جهت گسترش همکاری و تقویت هرچه بیشتر سرمایه‌گذاری مشترک از جمله تولید خودرو یا نمانام کرایسلر در چین به عمل آوردند. منابع مالی مورد نیاز جهت انجام این سرمایه‌گذاری از محل سرمایه صاحبان سهام 8 شرکت و بانک‌ها تامین خواهد شد. تعهدات فیات-کرایسلر در سرمایه‌گذاری مشترک اخیر آنها و توافق‌های اولیه دو شرکت برای آینده در جدول ارائه شده است. همچنین می‌توان به سرمایه‌گذاری مشترک فولکس واگن در چین نیز اشاره کرد. به دنبال بیست سال همکاری موفق در 13 اکتبر سال 2014 فولکس واگن چین و شریک چینی آن FAN توافقنامه‌یی 25ساله برای گسترش همکاری تا سال 2041 امضا کردند. در جریان این توافقنامه، فولکس واگن و شریک چینی آن بر نوآوری، فناوری‌های سازگار با محیط زیست و شاغلان آموزش دیده چینی تاکید کردند. تعهدات فولکس واگن و توافق‌های صورت گرفته با دولت چین نیز در جداول مربوطه آورده شده است.
9 الزام خودرویی برای ایران
تجربه دو کشور چین و برزیل در سرمایه‌گذاری‌های مشترک با خارجی‌ها نشان می‌دهد، چنانچه ایران می‌خواهد در روند مشارکت خود با خودروسازان خارجی موفق عمل کند، باید حداقل 9 الزام مهم را در این زمینه در دستور کار خود قرار دهد.
1- الزام به داخلی‌سازی تولیدات و تدوین ضوابط لازم جهت افزایش ضمانت اجرای آن: این الزام در قراردادهای سرمایه‌گذاری مشترک صنعت خودروسازی ایران، باید به عنوان رویکردی مهم جهت حمایت از تولیدات داخل مدنظر قرار بگیرد. علاوه بر این دوره زمانی جهت داخلی‌سازی نیز حتی‌الامکان باید بسیار کوتاه باشد. از سوی دیگر، باید ضوابط کاملا مشخصی همچون جریمه‌های سنگین جهت افزایش ضمانت اجرای لازم به داخلی‌سازی نیز مدنظر قرار گیرد.
2- الزام سرمایه‌گذاران خارجی به تعیین سهم صادرات از کل تولید در زمان انعقاد قرارداد.
3- تعیین سقف برای میزان سهام خودروسازان ایرانی و خارجی در سرمایه‌گذاری مشترک و تدوین قوانین مرتبط با وضع جرایم مناسب جهت خروج نابهنگام از ایران؛ در این زمینه توجه به تجربه چین و برزیل می‌تواند راهگشای سیاست‌گذاران باشد؛ چراکه در چین سهم خودروسازان داخلی در سرمایه‌گذاری حداقل 50درصد است. ضمن اینکه مونتاژکاران خارجی نیز حداکثر مجاز به انعقاد دوقرارداد سرمایه‌گذاری مشترک به ازای هر گروه از وسایل نقلیه هستند که این سیاست با هدف کاهش تسلط خودروسازان خارجی در اقتصاد داخلی چین تدوین شده است. علاوه بر این در راستای ممانعت از یک طرفه بودن قرارداد و کاهش آسیب‌پذیری تولیدات در چین نسبت به خروج سرمایه‌گذاران خارجی، قوانینی وضع شده که در صورت تغییر تصمیم سرمایه‌گذار خارجی به راحتی قادر به بازپس‌گیری پول خود از چین نباشد. از سوی دیگر، تجربه سرمایه‌گذاری جدید رنو در برزیل نیز نشان از تعهد شرکت به پرداخت 51میلیون دلار غرامت در صورت تعطیلی کارخانه پیش از 20سال دارد. روشن است که هر دو مورد یاد شده، موجب افزایش ضمانت اجرای قراردادها و پایبندی طرفین به ارتقای تعهدات می‌شود.
4- افزایش زمان قراردادها: این الزام باید در جهت راه‌اندازی مراکز تحقیق و توسعه مشترک و انتقال دانش فنی و مدیریتی صورت گیرد. به‌طوری که سرمایه‌گذاری فعلی صورت گرفته در برزیل و چین نشان از انعقاد قرارداد در دوره زمانی بلندمدت دارد. به عنوان مثال «فولکس واگن» پس از 20سال همکاری مشترک قرارداد همکاری خود با دونگ فنگ چین را تا 25سال دیگر (2041) تمدید کرده است. بنابراین هرچه زمان انعقاد قرارداد طولانی‌تر باشد زمان بیشتری جهت آموزش نیروی کار و انتقال دانش مدیریت و فناوری به صنعت داخلی فراهم خواهد شد.
5- راه‌اندازی مراکز تحقیق و توسعه: لحاظ داشتن راه‌اندازی مراکز تحقیق و توسعه، مراکز آموزش حرفه‌یی جهت انتقال دانش و فناوری و ایجاد نوآوری در صنعت خودروسازی داخل باید در دستور کار متولیان صنعت خودروسازی کشور قرار گیرد.
6- الزام خودروسازان خارجی به ارائه مدل‌های جدید تولید و تولید خودرو با برند ملی.
7- الزام خودروسازان به تولید پلتفرم مشترک با خودروسازان داخلی برای تنوع بخشی به محصولات.
8- گسترش مراکز خدمات پس از فروش: این مورد الزامی است که باید در جهت احقاق حقوق مصرف‌کنندگان و فراهم آوردن اطمینان خاطر برای آنها نسبت به ارائه خدمات پشتیبان پس از فروش حتما مورد توجه قرار گیرد.
9- محدود کردن انعقاد قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک با برندهای کشور خاص برای تسهیل دسترسی به بازار و افزایش قدرت چانه‌زنی در دریافت امتیاز از شرکت‌های مذکور نیز یکی دیگر از مواردی است که باید در قراردادهای مشترک سرمایه‌گذاری با خارجی‌ها مدنظر قرار گیرد.
