سایه خودرو‌های باری فرسوده بر جاده‏‏‏‌های کشور

 آخرین آمار از میزان خودرو‌های باری فرسوده نشان می‌دهد؛ ۲۳.۴‌درصد از خودرو‌های باری (کامیون و کشنده) درحال تردد فرسوده هستند. ۱۴.۴‌درصد از این خودرو‌ها نیز بالای ۴۱ سال سن دارند. وضعیت فعلی ناوگان باری کشور نشان می‌دهد؛ حمل‌ونقل جاده‌ای با یک بحران ساختاری جدی مواجه است. فرسودگی گسترده خودرو‌های سنگین نه‌تنها بهره وری حمل‌ونقل را کاهش می‌دهد و هزینه‌های عملیاتی را بالا می‌برد، بلکه امنیت جاده‌ها را به‌شدت تهدید می‌کند. خودرو‌های قدیمی مصرف سوخت بالاتر و آلایندگی بیشتری دارند و ریسک خرابی فنی و تصادفات منجر به جراحت یا فوت را افزایش می‌دهند، مساله‌ای که هزینه‌های جانی و اجتماعی را به شکل قابل‌توجهی بالا می‌برد.

بر اساس آماری که توسط خبر گزاری مهر منتشر شده‌است، در مجموع ۴۸۴‌هزار و ۵۱۷ دستگاه کامیون و کشنده در کشور در حال تردد هستند که از این بین ۴۳‌هزار و ۷۲۲ دستگاه بین ۲۶ تا ۴۱ سال‌سن دارند و عمر ۶۹‌هزار و ۶۴۶دستگاه از آنها نیز بیش از ۴۱ سال‌است.

اما بیشتر این آمار مربوط به کامیون‌ها می‌شود. بر این اساس ۲۵۷‌هزار و ۶۱۳کامیون در حال تردد در کشور وجود دارد. از این بین ۲۶‌هزار و ۳۳۳دستگاه کامیون بین ۲۶ تا ۴۱ سال‌سن دارند که شامل ۱۰.۲‌درصد از کامیون‌های فعال می‌شود. تعداد کامیون‌های بالای ۴۱ سال حتی بیشتر هم است. بر اساس این آمار ۵۶‌هزار و ۳۲۲ دستگاه کامیون حالا دیگر عمری بالای ۴۱ سال دارند که سهم آنها از کامیون‌های فعال در کشور را به ۲۱.۸‌درصد می‌رساند.

نگاهی هم به آمار کِشنده‌های فرسوده داشته باشیم. طبق اطلاعات منتشرشده، تعداد کشنده‌های فعال در جاده‌های کشور به ۲۲۶‌هزار و ۹۰۴ دستگاه می‌رسد. عمر ۱۷‌هزار و ۳۸۹ دستگاه از آنها (۷.۷‌درصد) بین ۲۶ تا ۴۱ سال‌است و سن ۱۳‌هزار و ۳۲۴ دستگاه از آنها به بیش از ۴۱سال می‌رسد. همچنین این آمار نشان می‌دهد؛ ۱۳‌هزار دستگاه کامیون یا کشنده بالای ۵۰‌سال سن در جاده‌های کشور در حال تردد هستند.

بررسی تعداد کامیون و کشنده واردشده به بخش جاده‌ای کشور طی ۵ سال‌اخیر نیز حکایت از آن دارد که در این بازه زمانی ۹۸‌هزار و ۳۵۵ دستگاه کامیون و کشنده وارد بخش جاده‌ای شده که از این میزان ۱۶‌هزار و ۲۱۵ دستگاه مربوط به سال‌۱۴۰۰ (سال ساخت)، ۲۸‌هزار و ۳۸۲ دستگاه مربوط به سال‌۱۴۰۱، ۳۱‌هزار و ۱۷ دستگاه مربوط به سال‌۱۴۰۲، ۱۵‌هزار و ۳۲۴ دستگاه مربوط به سال‌۱۴۰۳ و ۷‌هزار و ۴۱۷ دستگاه مربوط به ۷ماهه سال‌۱۴۰۴ است. این آمار بیانگر آن است که تنها حدود ۲۰‌درصد از کل ناوگان فعلی طی چهار سال‌اخیر نو شده‌اند.

مرور این ارقام نشان می‌دهد تلاش برای نوسازی ناوگان کافی نبوده‌است. جایگزینی خودرو‌های قدیمی با نمونه‌های جدید به کندی پیش‌رفته و محدودیت‌های تولید و واردات شرایط را دشوارتر کرده‌اند. نتیجه این روند، فشار مضاعف بر زیرساخت‌ها، کاهش بهره وری و افزایش خطر تصادفات است. وضعیت فعلی نشان می‌دهد؛ بخش حمل‌ونقل جاده‌ای کشور در معرض یک بحران ساختاری است که پیامد‌های آن، هم اقتصادی و هم انسانی است.