همه متهمان آلودگی هوا
باز هم وارونگی دمای هوا بلای جان پایتخت شد و مسئولان را به دردسر انداخت و باز هم متهمان همیشگی این اتفاق ردیف شدند تا با اتخاذ تصمیمات مقطعی اوضاع کمی بهبود یابد و نهایتا وزش باد و بارش برف و باران موجب پاک شدن صورت مسئله شود و در نهایت همه دلایل ایجاد این وضعیت به فراموشی سپرده شود تا باز زمانی دیگر هوا آلوده شود و این دورباطل ادامه داشته باشد.
اقدامات دقیقه نودی برای کاهش آلودگی هوا
تعطیلی مدارس، توقف فعالیت صنایع آلاینده، تشدید برخورد با خودروهای دودزا و فاقد معاینه فنی، تعطیلی فروش طرح‌های ترافیک روزانه، آماده‌باش اورژانس، گسترش طرح زوج و فرد از در منازل و کشکولی از توصیه و هشدار و نصیحت، نسخه‌های تکراری روزهای آلوده هستند که به فراخور میزان آلودگی تعدادی از آنها انتخاب می‌شوند، اما جای این سوال همچنان باقیست که تا چه زمانی این بسته‌های امدادی و فوریتی برای حل مشکل آلودگی هوا کارآیی دارد؟ آیا نباید در کنار این اقدامات اضطراری و دقیقه نودی، اقدامات بهتری انجام داد و به سناریوی چندین ساله آلودگی هوای پایتخت پایان داد؟
دود حمایت صرف از خودروسازان در ریه مردم
به رغم آمارهای منتشره از کیفیت هوای تهران که از کاهش آمار روزهای ناسالم تهران امسال نسبت به سالهای گذشته حکایت دارد، این روزها تنفس ذرات آلوده نفس‌های خیلی از شهروندان به ویژه سالمندان و کودکان را به شماره انداخته است.
اگرچه حل مشکلات محیط زیستی به ویژه آلودگی هوا، یکی از مهمترین برنامه‌های دولت یازدهم بوده است و همانطور که معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط زیست نیز بارها تاکید کرده است دولت اراده جدی برای کاهش آلودگی هوا دارد و حذف بنزین‌های آلوده و توزیع بنزین یورو 4 و حذف مازوت در نیروگاه‌ها نمونه ای از مهمترین اقدامات انجام شده دولت است، اما تشدید آلودگی هوا طی روزهای اخیر مبین این است که پازل آلودگی هوا قطعات مفقود شده بسیاری دارد که باید آنها را یافت و در کنار هم قرار داد.
منابع متحرک یکی از مهمترین عامل آلایندگی هوای تهران است که در این میان خودروهای فرسوده و موتورسیکت‌های دودزا بیشترین میزان آلودگی را تولید می‌کنند و این درحالیست که با نظارت دقیق و مستمر در تولید خودور و موتورسیکت‌ها و تشدید نظارت بر معاینه فنی می‌توان بخش عظمی از این مشکل را حل کرد.
در همین ارتباط مهندس سید جعفر تشکری هاشمی معاون حمل ونقل شهرداری تهران معتقد است که پرداخت وام 25میلیونی برای خرید خودرو و در راستای حمایت از خودروسازان درحالی انجام شد که می‌شد با این اعتبار تمام تاکسی‌های فرسوده کشور را نوسازی کرد! با این حجم اعتبار می‌شد 2750 اتوبوس دوکابین وارد چرخه اتوبوسرانی کرد و به ساخت خطوط حمل ونقل ریلی سرعت بخشید اما دولت در اقدامی ناگهانی چشم بر تمام این «می‌شد» ها بست و 2750 میلیارد تومان برای خرید خودروهای در پارکینگ مانده صرف کرد.
معاون حمل و نقل شهرداری تهران می‌گوید: دولت‌ها در 10 سال اخیر اراده‌ای برای توسعه حمل و نقل عمومی نداشتند که این مسئله جای تأسف دارد و در این میان برخی دولت‌ها آبپاشی با هواپیما و فعال سازی فواره‌ها را راه حل آلودگی هوا می‌دانستند و به حمل و نقل عمومی کمک نمی‌کردند و بعضی دولت‌ها نیز با علم کامل به توسعه حمل و نقل عمومی به عنوان تنها راهکار کاهش آلودگی هوا، باز هم کمکی نمی‌کنند و در عوض تزریق میلیاردها وام برای خرید خودروهای آلاینده را در دستور کار قرار می‌دهند و این در حالیست که این مسئله تنها به ورود ده‌ها هزار خودروی آلاینده و بی کیفیت به خیابان‌ها کمک میکند.
این در حالی است که موتورسیکلت‌ها میزان آلایندگیشان چندین برابر است و جای سوال است که چرا وزارت صنایع تصمیمی بر توقف خط تولید موتورسیکلت‌هایی که از بدو تولید آلاینده هستند، اتخاذ نمی‌کند و این منابع آلاینده به راحتی در سطح شهر جولان می‌دهند.
اما این فقط یک روی سکه است. همه می‌دانیم که کاهش آلودگی هوا جز با مشارکت شهروندان امکان‌پذیر نیست و به گفته ابتکار، مساله مقابله با آلودگی هوا از عهده یک سازمان و یا دولت به تنهایی بر نمی‌آید و یک وظیفه همگانی نیز است که مردم نیز باید همپای 16 دستگاه و سازمان مسئول مشارکت و نقش آفرینی کنند. مردم می‌توانند با استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی در کاهش آلودگی هوا نقش موثری داشته باشند.
از سوی دیگر اما کاهش شمار خودروهای تک‌سرنشین در سطح شهر رابطه مستقیمی با توسعه حمل و نقل همگانی دارد و تا زمانیکه ازدحام جمعیت در واگن‌ها و تاخیر و خرابی گاه و بیگاه مترو اتوبوس‌ها رخ می‌دهد، نمی‌توان از شهروندان انتظار داشت که استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی روی آورند.
«زور» مدیریت شهری به صنایع آلاینده نمی‌رسد!
صنایع و مشاغل آلاینده، یکی دیگر از متهمان اصلی آلودگی هوای پایتخت هستند که در محدوده شهر تهران فعالیت می‌کنند که از آن جمله می‌توان به معادن شن و ماسه و روغن نباتی قو که سال‌هاست قرار است تهران را ترک کنند اشاره کرد اما گویا «زور» مدیریت شهری به آنها نمی‌رسد و این مهم در پیچ و خم اداری گرفتار شده است.
"رحمت‌الله حافظی" رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران که پیش از این در نامه‌ای به فرماندار درخواست کرده بود وارد موضوع تعطیلی معادن شن و ماسه شود در این باره می‌گوید: تعطیلی فعالیت شرکت‌های شن و ماسه منطقه 18 شهرداری تهران آرای قطعی کمیسیون بند 20 ماده 55 قانون شهرداری را در 30 شهریورماه امسال کسب کرده است و از عیسی فرهادی فرماندار تهران خواسته شده تا نسبت به تعطیلی و متوقف کردن فعالیت واحدهای شرکت های شن و ماسه اقدامات قانونی را صادر کند.
و حال باید دید که در مورد تعطیلی این منابع بزرگ آلودگی پایتخت، زور کدام طرف بر دیگری می‌چربد.
طرحی برای «دور زدن» تصمیم!
به گزارش ایسنا، "طرح ترافیک" 10 سال قبل به منظور کاهش آلودگی هوای پایتخت به عنوان یک طرح در دستور کار قرار گرفت و هدف از آن محدودسازی تردد خودروها در مناطقی از سطح شهر بود، اما بعد از مدتی، طرحی برای «دور زدن » همین تصمیم به نام «فروش طرح ترافیک روزانه و هفتگی» روی میز بررسی مسئولان شهر قرار گرفت و اجرایی نیز شد . ظاهرا اینجا نیز ما قانون نوشته‌ایم اما برای دورزدن همان قانون ، دست به دامن تبصره‌ها شده‌ایم . حال باید پرسید مگر عواید حاصله از این طرح چقدر بوده است که مسئولان شهری حاضر شدند از سلامت هوای تهران و مردم چشم‌پوشی کنند؟
جزیره‌ای عمل کردن دستگاهها و سازمانهای متولی یکی دیگر از متهمان پرونده آلودگی هوای تهران است. به گفته "ابوالفضل قناعتی" عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران، برای حل مشکل آلودگی هوای پایتخت نیاز به عزم ملی و مدیریت متمرکز داریم اما جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌های مسئول در این زمینه و عدم مدیریت متمرکز در حل مشکل آلودگی هوا سبب شده است که آلودگی هوا هراز چندگاهی عرض اندام و مشکلات جدی برای مردم پایتخت ایجاد کند.
وی دم‌دستی‌ترین تصمیم کمیته اضطرار آلودگی هوا را تعطیلی مدارس می‌داند و معتقد است: هنوز هم کسی معضل آلودگی هوا را جدی نگرفته؛ چرا که قطعا با تعطیلی مدارس تردد مردم در سطح شهر با فرزندانشان افزایش پیدا خواهد کرد.
استفاده از تجارب جهانی در حل آلودگی هوا
مشکل آلودگی هوا تنها مختص به شهر تهران و کشور ما نیست و می‌توان با استفاده از تجارب دیگر کشورها غول آلودگی را رام کرد؛ نمونه آن مکزیکوسیتی است که به عنوان یکی از موفق‌ترین شهرهای دنیا در مقابله با آلودگی هوا شناخته می‌شود. این در حالیست که در سال 1992 سازمان ملل این شهر را به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرد. مشهور بود که در این شهر به خاطر آلودگی هوا پرنده‌ها در هنگام پرواز می‌مردند و روی زمین می‌افتادند به عنوان مثال تنها در سال 1990، 330روز شاخص آلاینده ها در این شهر بالاتر از حد استاندارد بود اما امروز با اجرای برنامه‌های منسجم مقابله با آلودگی ، دیگر نام این شهر حتی در میان 10 شهر اول آلوده جهان به چشم نمی‌خورد.
در مکزیکوسیتی نیز همچون تهران، کیفیت نامطلوب سوخت و خودروهای فرسوده یکی از مهمترین دلایل آلودگی هوا بود و مقام‌های این شهر نوعی سیستم اتوبوسرانی به نام «متروباس» راه انداختند که علاوه بر افزایش حجم مسافران در اتوبوس، آلودگی بسیار کمتری را به دنبال داشت. در این طرح اتوبوس‌های فرسوده و کوچک با سرمایه‌گذاری سریع با اتوبوس‌های جدید با حجم مسافر بیشتر تعویض شدند. کارخانه‌های و مراکز صنعتی مجبور شدند حومه شهر را ترک کنند و به مناطق دورتر بروند. با پرداخت وام خودروها و تاکسی‌های فرسوده با روالی منظم تعویض شدند. متروی مکزیکو سیتی خیلی سریع با کمک الزامی همه بخش‌ها راه‌اندازی شد.
«دود سمی» لندن را نیز که همگان به یاد دارند، روزنامه دیلی تلگراف درباره آن روزها نوشته است که مقام‌های کشور وقتی رسانه‌ها از تمام شدن تابوت در شهر خبر دادند به فکر چاره‌ای برای این بحران افتادندذرات معلق کمتر از 2.5میکرون در آن روزهای لندن به 1600 رسید. مه‌دود سمی لندن به خاطر سوزندان زغال سنگ در کارخانجات صنعتی، اجاق‌های آشپزی خانه‌های لندن و خودروهای سواری بود. آن اتفاق اما باعث شد تا بالاخره «لایحه هوای پاک» در پارلمان به تصویب رسید تا تلاش‌ها برای مقابله با این مشکل منسجم شود. به موجب این قانون کارخانه‌ها به مناطق اطراف و دور از شهرها منتقل شدند. حالا افرادی که می‌خواهند با خودرو وارد مناطق مرکزی لندن شوند باید هزینه‌ای سنگین را به عنوان عوارض پرداخت کنند؛ برای تولید کنندگان خودرو در چارچوب برنامه‌های اتحادیه اروپا مقررات سختی در نظر گرفته شد تا خودروهایی مناسب تولید کنند.
تعویض وسایل نقلیه آلاینده از جمله اتوبوس‌ها با اتوبوس‌های با گنجایش بیشتر و آلایندگی کمتر نیز از جمله برنامه‌های اجرا شده در لندن است؛ استاندار سوخت اروپا هم که دیگر مشهور است: یورو 1 (1993) برای خودروهای سواری و تراکتورهای سبک،یورو 2 (1996) برای موتور سیکلت یورو 3 (2000) برای موتور سیکلت،یورو 4 (2005) برای همهٔ وسایل نقلیه،یورو 5 (2008) و یورو 6 (2014) برای سواری‌های سبک و وسایل تجاری.
تجربه لندن و مکزیکوسیتی که از پرجمعیت‌ترین شهرها هستند نشان داده که با عزم ملی و پای کار آمدن همه دستگاهها فارغ از دیدگاه‌ها و... با هدف کاهش آلودگی هوا و کمک به سلامتی مردم می‌توان غول آلودگی هوا را مهار کرد و هوای تمیزی‌تری را به ریه‌ها فرستاد. پس چرا لوایح و قوانین برای لندن و مکزیکوسیتی کار می‌کنند اما برای تهران نه؟ و یک سوال دیگر : سهم تک تک ما در آلودگی هوا چیست؟ آیا ما در ردیف متهمان نیستیم؟
