نگاهی به دستاوردهای چهل ساله در جاده سازی و ایمن سازی راهها

به گزارش پدال نیوز به نقل از ایرنا ، در واپسین سالهای عمر حکومت دودمان قاجار اداره ای به نام 'طرق و شوارع' در وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه وقت جهت بهره برداری و ساماندهی راهها در ایران تشکیل شد و همین سالها را در منابع تاریخی زمان آغاز ساخت راههای شوسه در ایران ذکر کرده اند.
سال 1315 اداره طرق و شوارع به 'وزارت راه' ارتقا یافت و با این سازمان تا سال1320 طول راههای شوسه در ایران به 24 هزار کیلومتر رسید که تنها 50 کیلومتر آن آسفالته بود.
از این تاریخ به بعد راه و جاده در ایران تحت تاثیر ورود متفقین در جریان جنگ جهانی دوم و سه برنامه عمرانی هفت ساله تا پیروزی انقلاب اسلامی توسعه یافت. در میانه دهه 1340 نیز شرکت ایران ناسیونال و به تبع آن پیکان نام آشنا وارد جاده های ایران شد. در این دهه علاوه بر واردات خودروهای آمریکایی به ایران، شرکتهای اروپایی همچون سیتروئن و بنز در کنار تالبوت به راه اندازی خطوط مونتاژ در کشورمان دست زدند و جاده های ایران آرام آرام با خودورهای وارداتی و مونتاژی پرترافیک تر شد.
مطابق سیاستهای وقت، روند راهسازی در ایران با اتکا به درآمد سرشار نفتی به ویژه در برنامه عمرانی هفت ساله سوم دهه 1350و به دست پیمانکاران خارجی ادامه یافت به شکلی که در سالهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی طول راههای کشور به 56 هزار کیلومتر راه اصلی و 11 هزار کیلومتر راه روستایی رسید.
 
* جای خالی ایمن سازی در صنعت حمل و نقل
طی برنامه عمرانی هفت ساله سوم و سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی رویکرد اصلی وزارت راه وترابری ساخت و توسعه شبکه راههای کشور بود. از طرفی به دلیل اینکه جمعیت و خودروهای اندکی در مسیرهای بین شهری تردد داشتند اصولا مبحث ایمنی و حوادث جاده ای مورد توجه متوالیان راه و جاده قرار نداشت.
در گزارش رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران طی سال 1361 'ساخت و توسعه شبکه ارتباطی راههای کشور، حفظ و نگهداری راههای موجود، تامین ایمنی و بالا بردن سطح خدمت در راهها' به عنوان وظایف و اولویتهای اصلی وزارت راه و ترابری اعلام شد اما عمده فعالیتها بر ساخت راه و ترمیم آسفالت مسیرهای موجود استوار بود.
بر این اساس طول بزرگراههای در دست ساخت در ایران سال 1358 یعنی یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی 359 کیلومتر بود که همان سال 98 کیلومتر آن تحویل شده بود. همچنین حدود پنج هزار کیلومتر راه اصلی نیز در این سال در دست ساخت بود که از این مقدار 604 کیلومتر آن در همان سال ساخته شد.
در این سالها ایمنی راهها نه تنها در حاشیه توجه قرار داشت بلکه اقدامات در این خصوص قابل قیاس با حجم راه سازی در بیش از یک دهه گذشته نبود. این عدم توازن در گزارش رسمی دولت در سال 1361مشهود است چنانچه نصب چند دستگاه باسکول 30 و 100تنی، بازدید، تعمیر و سرویس باسکولهای سطح کشور، تعمیر و نگهداری سامانه های مخابراتی مربوط به شبکه راهها و تهیه طرح پوشش مخابراتی شهرهای اصفهان و شهرکرد به عنوان اقدامات مرتبط با ایمن سازی راههای کشور در این سال اعلام شده بود.
 
* تب راهسازی
معاون راهسازی وزارت راه و ترابری در سالهای 1360 تا 1365 و مدیرکل راه و ترابری خراسان در سال 1359 در تشریح وضعیت ایمن سازی راههای کشور در سالهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به تعداد اندک خودروها راهها در آن سالها ناایمن نبود و ایمنی جاده در وزرات راه و ترابری متولی خاصی نداشت. از طرفی نگهداری راهها نیز در دست اداره راه بود.
محمدباقر گل بن افزود: نمی توان آماری از میزان تصادفات جاده ای و تلفات آن دوره ارائه کرد زیرا اصلا حساسیتی بر روی این موضوع وجود نداشت. توجه و حساسیت نسبت به ایمنی راه و جاده پس از انقلاب اسلامی ایجاد شد.
وی ادامه داد: در سالهای پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ساخت بیشتر راهها در خراسان به پیمانکاران خارجی واگذار شده بود. ساخت جاده های مشهد - تربت حیدریه، تربت حیدریه - گناباد، گناباد - قائن، قائن- بیرجند و نهبندان سال 1359 انجام و تحویل موقت شد. ساخت این مسیرها بر عهده یک شرکت ایتالیایی بود.
این مسئول پیشین در وزارت راه و ترابری سابق گفت: روند ساخت راهها در خراسان پس از پیروزی انقلاب ادامه یافت و مسیر کاشمر و دیگر مسیرها از جمله راههای روستایی نیز به پیمانکاران مختلف واگذار شد. در مجموع آن دوران تب ساخت راه در کشور و وزارت راه حاکم بود.
وی وضعیت کنونی راههای خراسان رضوی را مناسب توصیف و بیان کرد: طی سالهای پس از انقلاب با توجه به رشد جمعیت و تردد بیشتر خودروها وضعیت راهها به شکل کنونی درآمد که همه آنها به جاده اصلی و بزرگراه مبدل شد.
 
*60 درصد تلفات رانندگی دهه 80 در جاده ها رخ داد
پیگیری برای یافتن آماری مستند و دقیق از میزان تلفات سوانح جاده ای در کشور طی سالهای نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی بی ثمر ماند. قدیمی ترین آمار مستند و رسمی که شمار تلفات رانندگی را در ایران ارائه کرده مربوط به مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی است. بر این اساس حوادث برون شهری زمینه ساز 60 درصد از کل جانباختگان سوانح رانندگی در کشور و سه عامل نیروی انسانی، جاده و کیفیت وسایل نقلیه باعث افزایش تلفات رانندگی عنوان شده است.
دراین گزارش آمده است: تصادفات رانندگی در سطح کشور از 32 هزار و 505 فقره در سال 1373 به 164 هزار و 986 فقره در سال 1385 افزایش یاف. تعداد مجروحان نیز در سال 73 از 44 هزار و 126 نفر به 276 هزار و 762 نفر در سال 85 رسید و تعداد جانباختگان سوانح جاده ای نیز از 10 هزار و 545 نفر در سال 73 به 27 هزار و 567 نفر در سال 85 رسید.
در ادامه این گزارش که آمار آن سالهای 1373 تا 13911 را دربر می گیرد آمده:70 درصد تصادفات ناشی از عامل انسانی است و بقیه عوامل مربوط به وسیله نقلیه و جاده می باشد. افزایش تعداد وسیله نقلیه در کشور وعدم رعایت استانداردهای روز دنیا از عوامل تاثیرگذار مربوط به وسائل نقلیه درافزایش تصادفات است.
بر اساس آمار ارائه شده در طی سالهای دهه 1380 سالانه 15 درصد بر تعداد خودروهای تولید داخل افزوده شد که لازمه این میزان رشد در تولید خودرو، فراهم نمودن زیرساخت مناسب است که به شکل ارتقای سطح و بالا بردن میزان کشش جاده ها از طریق تبدیل راه موجود به راه با سطح سرویس دهی بالاتر نظیر تبدیل راه فرعی به اصلی انجام می شود.
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران پارسال اعلام کرد: سال 1384 حدود 10 میلیون خودرو در سطح کشور وجود داشت و امروز این رقم به حدود 22 میلیون رسیده است.
سردار تقی مهری افزود: 28 میلیون نفر در سطح کشور گواهینامه فعال رانندگی دارند که نشاندهنده افزایش استفاده شخصی از خودروها و این در حالی است که سالانه 1.5 میلیون خودرو به چرخه ترافیکی اضافه می شود که مشکلات خاص خود را رقم می زند.
با انتشار آمار تلفات جاده ای، متولیان جاده و ترافیک برون شهری برنامه های متعددی را از دهه 1380برای مهار تصادفات در جاده های کشور آغاز کردند و با گذشت یک دهه کاهش و مهار آمار تلفات رانندگی سالانه به دست آمده است.
 
*70 درصد تلفات رانندگی دهه 90 در جاده ها رخ داد
رئیس پلیس راه کشور دی ماه پارسال اعلام کرد: در هر شبانه روز 50 نفر به دلیل سوانح رانندگی در جاده های برون شهری و درون شهری ایران جان خود را از دست می‌ دهند. 70 درصد سوانح رانندگی توسط خودروهای شخصی در جاده‌ها اتفاق می‌ افتد. روند تردد خودروهای شخصی در جاده های کشور رو به رشد است.
سردار محمدحسین حمیدی افزود: حدود 60 درصد کشته های سوانح رانندگی در کشورهای توسعه یافته در 30 کیلومتری شهرها اتفاق می‌افتد. در ایران 68 درصد کشته ها مربوط به حوادث رانندگی در مسیر 30 کیلومتری شهرها است.
 
* خراسان رضوی الگوی ارزیابی ایمن سازی جاده ها
خراسان رضوی و مشهد به عنوان مقصد سفر جاده ای سالانه دست کم 20 میلیون ایرانی می تواند شاخصی برای ارزیابی اقدامات صورت گرفته در خصوص حمل و نقل جاده های کشور در نظر گرفته شود. بر اساس آمار اعلام شده از سوی اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی این استان با 110 کیلومتر آزاد راه رتبه نهم، هزارو 72 کیلومتر بزرگراه رتبه پنجم، هزار و 289 کیلومتر راه اصلی رتبه ششم و سه هزار و 950 کیلومتر راه فرعی رتبه چهارم را در میان استانهای کشور دارد.
از سوی دیگر خراسان رضوی با 20 هزار و 574 کیلومتر طول کل راههای برون شهری بعد از استان فارس در جایگاه دوم کشوری از نظر طول راهها قرار دارد.
همچنین طی دهه گذشته خراسان رضوی از نظر شمار قربانیان حوادث جاده ای جزو سه استان نخست قرار داشت لذا بررسی وضعیت ایمن سازی در این خطه می تواند منعکس کننده این روند در کشور باشد.
 
* رشد چشمگیر ساخت راه در خراسان رضوی
معاون مهندسی و ساخت اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی گفت: خراسان تا پیش از تقسیم به سه استان در اوایل دهه 1380 با مساحت 313 هزار و 335 کیلومترمربع 531 کیلومتر راه اصلی، هزار و 484 کیلومتر راه فرعی و 118 کیلومتر راه آسفالته روستایی داشت.
محمد پارسا افزود: اما هم اینک تنها خراسان رضوی با 118 هزار و 851 کیلومتر مساحت رشد چشمگیری در توسعه و ساخت راههای زیر پوشش اداره کل راه و شهرسازی داشته است چنانکه این استان پس از 40 سال دارای هزار و 264 کیلومتر راه اصلی و سه هزار و 959 کیلومتر راه فرعی است. همچنین 94 درصد جمعیت روستاهای بالای 50 خانوار در خراسان رضوی هم اینک از مزایای راه روستایی برخوردارند.
 
* کاهش 70 درصدی تلفات جاده ای
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: از سال 1357 تا 1375 اقدامات مرتبط با راه بر عهده اداره کل راه و ترابری بود. پس از آن، این وظیفه به سازمان پایانه ها و حمل و نقل جاده ای محول و دوباره از سال 1395 این وظیفه مهم به سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای سپرده شد.
ابراهیم نصری به دستاوردهای این اداره کل در حوزه ایمن سازی راهها را از زمان شکل گیری خراسان رضوی اشاره و بیان کرد: شمار تلفات رانندگی در جاده های استان سال 1383 تعداد دو هزار و 469 نفر بود که با اقدامات صورت گرفته در سال 1396 به 733 نفر کاهش یافت. یعنی در مدت 13 سال تلفات جاده ی استان 70 درصد کمتر شده است.
وی افزود: ساخت آزادراه و بزرگراه نیز در خراسان رضوی از سال 1383 تا 1396 به ترتیب 178 درصد و 478 درصد رشد داشته است.
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی به آشکار سازی دهها نقطه پرتصادف در جاده های نیز استان اشاره و بیان کرد: 12 نقطه حادثه خیز و پر تصادف خراسان رضوی که طی سالهای گذشته در برنامه ای کشور در هر استان مشخص شده بود ایمن سازی و اصلاح گردید. از این نظر خراسان رضوی درجایگاه دوازدهم میان سایر استانها قرار دارد.
وی به اهمیت وجود اقامتگاههای بین راهی برای کاستن از تصادفات ناشی از خستگی و خواب آلودگی رانندگان هم اشاره و بیان کرد: سال 1383 تعداد مراکز اقامتی بین راهی در خراسان پنج مرکز بود که تا سال 1396 به 35 مرکز افزایش یافت.
 
* افزایش کمی و توسعه کیفی پلیس راه
رئیس پلیس راه خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: طی سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به ویژه پس از تغییر ساختار این نیرو در دهه های گذشته، تخصصی شدن پلیس راه و پرسنل آن مهمترین دستاورد نیروی انتظامی بوده است.
سرهنگ هادی امیدوار افزود: تعداد خودروهایی که پلیس راه در اختیار دارد در مقایسه با ابتدای فعالیت این نیرو بیش از 10 برابر بیشتر شده است. همچنین خراسان در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تنها شش پاسگاه پلیس راه در اختیارداشت اما هم اینک تنها در پهنه خراسان رضوی 24 پاسگاه پلیس راه و 20 ایستگاه تخصصی و قرارگاه پلیس راه فعالیت دارند.