از سورتمه و درشکه تا خودرو در اورژانس +تصاویر

از سورتمه و درشکه تا خودرو

در دوران باستان طبیعتا مراکز درمانی به طور مجزا و مشخص وجود نداشتند و خدمات درمانی یا در مکان‌های اسکان بشر و یا نهایتا در معابد و اماکنی از این قبیل ارایه می‌شد. اما به تدریج با شکل‌گیری مراکز درمانی، بحث چگونگی انتقال بیماران به این مراکز هم مطرح شد و بر همین اساس هم اقوام مختلف روش‌های مختلفی برای آن به کار گرفتند؛ از سورتمه گرفته تا کجاوه‌های سوار بر شتر، درشکه و ... البته شاید بیشترین کاربرد آن هم برای حمل سربازان زخمی و انتقال آنها به پشت صحنه جنگ بود.

به تدریج با شکل‌گیری بیمارستان‌ها، خدمات پیش بیمارستانی نیز بر پایه بیمارستان طراحی و آمبولانس‌هایی به کار گرفته شدند که دارای برخی وسایل امدادی از جمله آتل و داروهای ابتدایی بودند. رفته رفته آمبولانس‌های موتوردار روی کار آمده و با اختراع تجهیزاتی نظیر بی‌سیم، مراکز دیس‌پچ هم راه‌اندازی شدند؛ تا امروز که خدمات اورژانس پیش بیمارستانی در تمام دنیا استانداردهای خاص خود را دارد و علاوه بر برخورداری از پرسنل مجرب و آموزش دیده، داروها و تجهیزات پیشرفته، سیستم ارتباطات و دیس‌پچ و دسترسی همگانی به آن، جزو لاینفک امدادرسانی در بحران‌هاست.

یک حادثه هوایی و ورود "اورژانس" به ایران

در ایران نیز سابقه شکل‌گیری ارایه خدمات اورژانسی به سال ۱۳۵۲ بازمی‌گردد؛ روز ۱۴ آذر ماه و ساعت ۲:۵۰ دقیقه ظهر که به دلیل ارتعاشات موتور هواپیمایی غول پیکر، سقف سالن انتظار فرودگاه مهرآباد فروریخت.

در پی این حادثه هولناک ۱۶ نفر کشته و ۱۱ نفر نیز به شدت مصدوم شدند و این در حالی بود که هیچ سیستم از پیش طراحی شده‌ای برای نجات و یا انتقال مصدومان و حادثه دیدگان در کشور وجود نداشت.

پس از وقوع این حادثه، کارشناسان اورژانس از ایالت متحده آمریکا به ایران سفر کرده و مقدمات پایه‌ریزی سیستم اورژانس پیش بیمارستانی در ایران با روش امدادرسانی به روش آمریکا صورت گرفت.

این روش به صورتی بود که اقدامات اولیه و حیاتی مصدومان و آسیب دیدگان در محل حادثه انجام شده و ادامه مراحل درمان پس از انتقال توسط اورژانس پیش بیمارستانی، در مراکز درمانی انجام می‌شد.

به این ترتیب ایران به عنوان چهارمین کشور دارنده خدمات اورژانس پیش بیمارستانی در جهان شناخته شد.

مرکز اطلاعات اورژانس تهران نیز کار خود را در ۲۶ شهریور ۱۳۵۴ با ۳۰ تکنسین فوریت‌های پزشکی (که توسط مربی آمریکایی بنام جیم پاترسون آموزش دیده بودند) و ۲۰ دستگاه آمبولانس ماژولر شروع کرد و سپس با آموزش نیروهای بومی شهرهای دیگر کشور در دوره‌های شش ماهه و تربیت تکنسین لازم، اورژانس پیش بیمارستانی در این شهرها نیز راه‌اندازی شد.                     

ماجرای "115"

در آن زمان شماره سه رقمی ۱۲۳ برای تماس با اورژانس اختصاص داده شد و از آمبولانس‌های بنز ون و ماژولر (نوعی آمبولانس GMC) برای خدمت‌رسانی به مردم استفاده می‌شد که بعدا شماره تماس با اورژانس از ۱۲۳ به ۱۱۵ تغییر کرد.

در اوایل انقلاب نیز مرکز اورژانس و پرسنل آن، فعالانه در امر انتقال و درمان مجروحین انقلاب شرکت داشته و در طول دفاع مقدس نیز خدمات بسیار ارزشمندی را به رزمندگان و ایثارگران ارائه کرده است.

همچنین اولین ستاد تخلیه مجروحین در فرودگاه‌های کشور نیز در همان زمان راه‌اندازی شد و در این مسیر تعداد زیادی از پرسنل اورژانس نیز همپای سایر مردم، شهید یا جانباز شده و بسیاری از امکانات خود از جمله آمبولانس و تجهیزاتش را از دست داد.

بنابر اعلام مرکز اورژانس کشور، اورژانس در طول ۴۳ سال فعالیتش در ایران قریب به ۶۰ شهید انقلاب و دفاع مقدس، مدافع حرم و خدمت را نثار این مرز و بوم کرده است.

اکنون نیز در آستانه چهلمین سالروز پیروزی انقلاب، اورژانسِ ۴۳ ساله مجهز به حدود ۱۹۰۰۰ پرسنل، ۵۵۰۰ آمبولانس، ۴۱ فروند بالگرد امداد هوایی و۲  فروند قایق امداد دریایی در سراسر کشور است.

خط مقدم جبهه سلامت

امروز "اورژانس" به عنوان خط مقدم جبهه سلامت شناخته می‌شود؛ چراکه پرسنل اورژانس نخستین مواجهه را با بیماران و مصدومان حوادث دارند. بر همین اساس طی سال‌های اخیر نیز توسعه اورژانس‌ها با توجه به جمعیت مناطق گوناگون و همچنین گسترش امکانات و به روز کردن تجهیزات این مراکز از دغدغه‌های مسوولان امر در وزارت بهداشت بوده است. برقراری ارتباط موثر و مستمر بین خدمات اورژانس پیش بیمارستانی و بیمارستانی، دریافت اطلاعات به موقع تعداد تخت‌های بخش‌های بیمارستانی به منظور مدیریت اثربخش اعزام بیماران نیازمند به خدمات فوریت‌های پزشکی، تسهیل و تسریع فرآیند پذیرش و انتقال بیمار، هدایت و ساماندهی اعزام و انتقال بیماران، جلوگیری از اعزام‌های غیر ضرور و کاهش مدت زمان انتقال بیماران از جمله اهداف و برنامه‌هایی بوده که طی این سال‌ها در اورژانس کشور پیگیری شده است.

تشکیل سازمان اورژانس

در سال ۱۳۹۵ نیز پس از گذشت حدود چهار دهه از تاسیس اورژانس به عنوان مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی کشور، تشکیل سازمان اورژانس کشور در قالب برنامه ششم توسعه به تصویب رسید و تسریع در کاهش زمان رسیدن بر بالین بیماران در شهرها و جاده‌های اصلی، کاهش مرگ و میر ناشی از تروما، توسعه فراگیر اورژانس هوایی و اورژانس موتوری، ارتقا و گسترش خدمت رسانی به بیماران قلبی و مغزی با ایجاد سامانه ۷۲۴ و ۲۴۷ و همچنین نوسازی ناوگان اورژانس بیمارستانی و پیش بیمارستانی از جمله دستاوردهای تشکیل سازمان اورژانس و طرح تحول نظام سلامت طی این سال‌هاست.

علاوه بر توسعه پایگاه‌های زمینی و تلاش برای جایگزینی ساختمان‌های اورژانس به جای کانکس، استفاده از آمبولانس‌های هوایی به منظور کاهش زمان رساندن بیمار به مرکز درمانی و دسترسی به نقاط صعب‌العبور بسیار مورد تاکید است.

41 پایگاه اورژانس هوایی و اعزام مستقیم به اتاق عمل

دکتر پیرحسین کولیوند - رییس سازمان اورژانس کشور در این باره به ایسنا می‌گوید: ۴۱ پایگاه اورژانس هوایی در کل کشور داریم که تا کنون بالغ بر ۲۴هزار مصدوم را به مراکز درمانی اعزام کرده‌اند و ۶۵ درصد این ۲۴ هزار نفر، مستقیم به اتاق عمل اعزام شده‌اند و به دنبال راه‌اندازی پایگاه‌های اورژانس هوایی، در یکی از استان‌هایمان مرگ و میر مادران باردار کاهش یافته و این خدمت توانسته جان بسیاری از هموطنان را نجات داده و یا از عوارض بعدی جلوگیری کند.

وی همچنین می‌گوید: از این ۴۱ فروند آمبولانس هوایی تقریبا ۱۰ فروند ملکی خود وزارت بهداشت است و بقیه با همکاری ارگان‌هایی مانند سپاه، هوانیروز و بخش خصوصی ارایه خدمت می‌کنند.

کولیوند ادامه می‌دهد: در توسعه پایگاه‌های اورژانس هوایی تقریبا فاز اول برنامه‌هایمان تکمیل شده و در فاز دوم مقرر است که تعداد پایگاه‌ها را به ۵۴ پایگاه برسانیم و برای فاز بعدی‌ نیز برنامه‌ریزی دقیقی انجام داده‌ایم.

رییس سازمان اورژانس کشور می‌گوید: کار دیگری که برای استان‌های برف‌گیر و دارای یخ‌بندان انجام دادیم این است که از خودروهای آمبولانس دو دیفرانسیل کمک گرفتیم و با کمک وزارتخانه توانستیم ۴۰۰ دستگاه آمبولانس دو دیفرانسیل بیاوریم و به مرور توزیع کنیم.