تاکسی پرنده؛ کلید قفل ترافیک یا یک معضل جدید؟ +تصاویر

اما آنچه که امروزه به عنوان ایر تاکسی یا سیستم های هوایی حمل و نقل درون شهری مطرح می شود، هم از لحاظ ساختار و هم از نظر شیوه عملیاتی، با طرح های گذشته و اولیه که عمدتا به عنوان خودروهای پرنده ارایه می شدند، تفاوت نسبتا زیادی دارند. به عنوان مثال؛ اکثر طرح‌های کانسپت و یا تولید شده از خودروهای پرنده، در واقع اتومبیل‌هایی بودند که به غیر از ادوات معمول یک خودرو (مانند پیشرانه، چرخ، سیستم فرمان پذیری و ...) از تجهیزات دیگری مانند بال‌های تا شونده و همچنین یک یا دو موتور پراپلر (یا همان ملخی) بهره می گرفتند تا در صورت نیاز و البته وجود فضای مناسب، بال‌های خود را باز کرده و پس از طی مسافتی چند صد متری و رسیدن به سرعت لازم، مانند یک هواپیما اوج گرفته و به پرواز درآیند. بدون شک، چنین طرح هایی اگرچه خلاقانه و هیجان انگیز به نظر می رسند اما در شرایط امروزی و با توجه به محدودیت فضاهای
پر تراکم شهری، نه تنها از لحاظ اقتصادی مورد توجه قرار نگرفته، بلکه از نظر ایمنی و تخصصی نیز قابل استفاده نخواهند بود. بنابراین امروزه بحث راه اندازی ایر تاکسی یا در واقع بهره گیری از ناوگان تاکسی های هوایی، به اتکای طراحی سیستم های نوین عمود پرواز مطرح می شود که نمونه کوچکتر آن را در وسایلی تحت عنوان کواد کوپتر، درون (Drone) یا همان پهپادها می بینیم و اگرچه تاکنون این سیستم حمل و نقل، در هیچ کشوری به صورت فراگیر و رسمی مورد استفاده قرار نگرفته است اما طرح‌های مختلف آن به عنوان پروژه های آزمایشی و تحقیقاتی، در حال پیشرفت و توسعه است.

چرا ایر تاکسی
ایر تاکسی یا همان تاکسی های هوایی یک راه حل نوین برای فرار از ترافیک‌های شهری و اتلاف وقت بر روی زمین هستند که در واقع امکان جابه‌جایی هوایی و سریع‌تر را برای مسافران خود فراهم می کنند اما طبیعتا اگر چنین سیستم حمل و نقلی گسترش یافته و فراگیر شود، در آسمان نیز شامل ترافیک هوایی و محدودیت های تردد خواهیم بود، ضمن اینکه در این میان، رعایت مسائل ایمنی و امنیتی نیز شرایط را برای به کار گیری این سیستم ها، پیچیده تر می سازد. بدین جهت در حال حاضر راهکار و دستورالعمل های مختلفی نیز جهت بهره برداری از این سیستم حمل و نقل ارایه می شود که در ادامه و تا حد امکان به صورت ساده و بدون پیچیدگی های تخصصی به بررسی برخی از آنها می پردازیم.
ساختار کلی
عمده طرح هایی که به عنوان ایر تاکسی مورد آزمایش قرار می گیرند، در واقع یک کپسول (همان بدنه یا اتاقک اصلی) با قابلیت حمل سرنشین هستند که با وجود چند روتور (موتور پروانه دار)، مانند یک هلیکوپتر از قابلیت عمودپرواز بهره می گیرند یعنی برای بلند شدن یا نشستن، نیازی به فضای گسترده و طی کردن مسافتی معین در باند مخصوص ندارند. همچنین از آنجایی که بحث وزن و البته مصرف انرژی در عملکرد و بازدهی این وسایل، اهمیت بسیار زیادی دارد، معمولا آنها را در ابعاد کوچک و با قابلیت حمل یک یا دو سرنشین
طراحی می کنند، هرچند که شاید با پیشرفت تکنولوژی و دستیابی به فناوری‌های تبدیل و ذخیره سازی انرژی و بالا بردن توان عملیاتی موتورها، بتوان در آینده نمونه های بزرگتر آنها را نیز طراحی و تولید کرد. لازم به ذکر است که معمولا مانورپذیری و تغییر زوایا و جهت حرکت در این پرنده ها از طریق تغییر و تنظیم دور گردش روتورها انجام می شود.

منبع انرژی
سعی طراحان بر این است که این خودروهای پرنده، مانند نمونه های کوچک رادیو کنترلی دارای قوای تمام الکتریکی باشند که پس از طی مسافتی مشخص (با توجه به میزان مصرف انرژی)، مجددا شارژ شده و آماده سفر بعدی شوند. همچنین بهره گیری از سیستم شارژ خورشیدی (با استفاده از سلول های خورشیدی) در این پرنده های نوین می تواند راه حلی ایده آل برای جبران بخشی از نیازهای الکتریکی آنها (مانند سیستم روشنایی یا مخابراتی) باشد، ضمن اینکه همانند سیستم RAT یا همان Ram Air Turbine در برخی از هواپیما ها، می توان از یک توربین کوچک بادی که با جریان هوا به گردش می‌آید نیز جهت تامین محدود و موقتی انرژی الکتریکی، کمک گرفت.
شیوه استفاده از ایر تاکسی
تاکنون اکثر طرح های پروژه ایر تاکسی، بر مبنای سیستم های هوشمند پرواز اتوماتیک (مانند سیستم های خودران در خودروها) و در واقع بدون نیاز به شخص هدایت کننده طراحی شده اند و بدین ترتیب دغدغه های مربوط به آموزش های طولانی مدت و پیچیده پرواز و یا اطمینان از شرایط ایمنی و همچنین دقت و عملکرد سرنشینان برای کنترل این وسیله، از بین رفته است. به عنوان مثال، عملکرد ایده آل از نظر طراحان این استارت آپ به این صورت خواهد بود که شما با استفاده از اپلیکیشن مخصوص و همانند سیستم های آنلاین درخواست خودرو، موقعیت خود و مقصد مورد نظر را انتخاب می‌کنید تا نزدیک ترین ایرتاکسی، به صورت اتوماتیک به محل شما اعزام شده و پس از اطمینان از سوار شدن، پرواز خود را مطابق با مسیر تعیین شده به سمت مقصد ادامه دهد.

محدودیت های بهره برداری و راهکارهای رفع آنها
اگر قرار باشد که تعداد زیادی ایرتاکسی به طور هم‌زمان در مناطق مختلف و همچنین بدون حضور یک هدایت کننده متخصص، مشغول سرویس دهی باشند، طبیعتا نگرانی هایی از بابت ایمنی وسیله پرنده و همچنین پیشگیری از برخورد آنها با موانع و یا برخورد با یکدیگر به‌وجود می آید که خوشبختانه بخش عمده ای از آنها به لطف سیستم های هوشمند هدایتگر و سامانه های ارتباطی یکپارچه، بر طرف می شود. پس در قدم اول باید برای هر وسیله، یک شعاع عملیاتی معین (با توجه به میزان مصرف انرژی و توان عملیاتی) در نظر گرفت و سپس با استفاده از سیستم های رهیاب و سامانه کنترل یکپارچه و اتوماتیک ترافیک پرواز، عبور و مرور آنها را در محدوده های مجاز عملیاتی، تحت کنترل قرار داد. همچنین امروزه جهت پیشگیری از برخورد هوایی، مسیر یا همان روت های مجازی متعددی طراحی می شود تا هر وسیله بر حسب
مبدا و مقصدی که در خواست شده است، از داخل تونل یا به نوعی دالان‌های مجازی که برای سیستم رهیاب آن تعریف شده است عبور کند و در صورت خارج شدن از این مسیر، سیستم هشدار های لازم را به اپراتورهای کمکی زمینی مخابره می‌کند تا اقدامات لازم جهت تغییر مسیر و رفع خطر انجام شود. ضمنا برای جلوگیری از برخورد و یا تاثیر آیرودینامیکی وسایلی که در یک مسیر مشابه و یا مسیرهای دارای تقاطع مشترک در حال پرواز هستند نیز فاصله ای استاندارد و مناسب (بر حسب محور افقی و عمودی) تعریف می شود تا سیستم های هدایت اتوماتیک بتوانند با تغییر در سرعت و ارتفاع
خود، از برخوردهای هوایی جلوگیری کنند. به عنوان مثال و به زبان ساده می‌توان اینطور برنامه ریزی کرد  که هر ایرتاکسی باید حداقل 50 متر فاصله
بر روی محور افقی و 20 متر اختلاف ارتفاع بر روی محور عمودی با ایرتاکسی‌های دیگر داشته باشد تا مانند سیستم پیشگیری از برخورد یا همانTCAS  (مخفف Traffic Collision Avoidance System) در هواپیماهای امروزی، در صورت پیش بینی خطر برخورد، با تغییر موقت مسیر و ارتفاع از وقوع حادثه ای جدی جلوگیری کند. مزیت سیستم TCAS این است که در صورت نبود یک واحد ناظر و کنترل ترافیک بر روی زمین و یا خطای اپراتور آن می تواند به طور مستقل، خطر را تشخیص داده و هشدارها و اقدامات لازم جهت رفع آن را به کار گیرد. مساله دیگری که ممکن است ذهن شما را مشغول سازد، بحث نقص فنی و از کار افتادن موتورها حین پرواز است که یقینا سقوط وسیله را در پی خواهد داشت اما باید بگوییم که از این بابت نیز جای نگرانی وجود ندارد چرا که در برخی از طرح های موجود، چترهای نجات اتوماتیک نیز جهت جلوگیری از سقوط ناگهانی وسیله در نظر گرفته شده است که با کاهش سرعت نزول ارتفاع، از جان شما حفاظت می کنند. در هر حال اگرچه قرار است این سیستم های حمل و نقل بر مبنای سامانه‌های هدایت اتوماتیک مورد بهره برداری قرار گیرند، اما به طور حتم تجهیزات ارتباطی کارآمد و مطمئن جهت تماس سرنشینان با اپراتورهای پشتیبانی و امدادی، از جمله ملزوماتی هستند که در این وسایل تعبیه خواهند شد تا در شرایط و حوادث پیش بینی نشده، مورد استفاده قرار گیرند.

فراهم کردن زیر ساخت ها
همان طور که گفته شد، پرنده های عمود پرواز برای نشستن یا بلند شدن نیاز به باند مخصوص ندارند اما در هر حال نمی توان انتظار داشت که این پرنده‌های خدمت رسان، با وجود موانع مختلف، تراکم جمعیت، تجهیزات و همچنین خودروهای متعدد در معابر شهری، در هر نقطه‌ای که مدنظر ما باشد، نشست و برخواست داشته باشند. بنابراین یکی از اقدامات اولیه برای بهره‌برداری از سیستم ایر تاکسی در هر منطقه، آماده کردن رمپ های مناسب در فضاهای ایمن و استاندارد (مانند پشت بام منازل و یا محیط های باز و هموار) است که البته حریم این محل ها باید با نشانه گذاری صحیح و آشکار از محل تردد خودرو و عابرین پیاده مجزا شود. هم‌زمان با این اقدام باید نقشه جامع و دقیقی از ساختمان‌ها، دکل‌ها، بلندی‌ها و همچنین مناطق پرواز ممنوع در سطح شهر تهیه شود تا طراحی مسیر و دالان های مجازی برای تردد این وسایل، در نهایت دقت و ایمنی انجام شود. علاوه بر این موارد، یکی از مهمترین تمهیدات برای به‌کار گیری سیستم حمل و نقل ایر تاکسی، شبکه جامع خدمات پس از فروش (برای شرکت های بهره بردار) و پیاده سازی یک سیستم استاندارد و جامع برای فرآیند تعمیر و نگهداری است که بدون شک، حفظ کیفیت و ایمنی آن، نظارت های گسترده و دائمی یک نهاد یا سازمان ناظر و رسمی را طلب می کند. در نهایت باید به این نکته اشاره کنیم که تاکسی های هوایی نیز مانند دیگر وسایل حمل و نقل باید تحت چارچوب و قوانینی که برای کنترل و تردد آنها تنظیم می شود، مورد استفاده قرار بگیرند و یقینا ضوابط و قوانین مربوط به آنها، دقیق تر و سخت گیرانه تر از خودروهای عادی خواهد بود.

نویسنده: اشکان هرمزی