رعایت نکردن چه نکاتی به پیشرانه خودرو شما صدمه وارد می‌کند؟ (۱)

عدم توجه به سرویس‌های دوره‌ای
عدم توجه به سرویس‌های دوره‌ای، بدترین کاری است که می‌توانید در حق پیشرانه خودرو‌ خود انجام دهید. در مجموعه پیشرانه گروهی از قطعات و مایعات مصرفی وجود دارند که طی کارکردهای مشخصی باید تعویض شوند. عدم توجه به این موضوع، موجب تحمل خسارات سنگینی خواهد شد. فیلترها، شمع‌ها، تسمه‌ تایم و روغن مهم‌ترین مواردی هستند که باید طی سرویس‌های دوره‌ای تعویض شوند. در این میان روغن و فیلتر آن نقش کلیدی را بازی می‌کنند. عدم تعویض به‌موقع روغن و فیلتر آن موجب تشکیل رسوبات و دوده اضافی و در نهایت لجن درون پیشرانه می‌شود. روغن همواره در مجموعه پیشرانه از طریق کانال‌های گوناگون در حال گردش بوده و ضمن روان‌کاری و خنک‌کاری قطعات، آنها را تمیز نگه می‌دارد. همچنین در مدتی که روغن درون پیشرانه حضور دارد، به صورت مداوم تغییرات دمایی بالا به آن اعمال شده و در معرض احتراق نیز قرار می‌گیرد بنابراین بخشی از آن تبخیر شده و می‌سوزد. همچنین سیستم بازیابی بخار روغن پیشرانه، همواره بخشی از رطوبت ناشی از احتراق را وارد محفظه کارتر می‌کند که این رطوبت به همراه کمپرس‌های رد شده از رینگ پیستون‌ها توسط میل‌لنگ همانند یک همزن بزرگ درون روغن هم زده شده و با آن ترکیب می‌شود و کارایی آن را کاهش می‌دهد. فیلتر روغن نیز تا حدی توان جذب آلایندگی‌ها را دارد و هنگام افت عملکرد شدید، سوپاپ اطمینان خود را باز می‌کند تا روغن بدون تصفیه شدن از مسیر فرعی به قطعات برسد و پیشرانه دچار افت فشار روغن نشود. بنابراین تاخیر در تعویض روغن به آلودگی شدید روغن، گرفتگی کانال‌ها و مجاری و بروز پدیده خرابی اویل پمپ، یاتاقان‌زنی و خرابی مجموعه محرک سوپاپ‌ها منجر می‌شود. بنابراین همواره روغن و فیلتر آن را حتی زودتر از کارکرد توصیه شده تعویض کنید خصوصا اگر عمده تردد شما در محدوده ترافیک کلانشهرهایی چون تهران است.  نتیجه عدم تعویض به‌موقع تسمه تایم نیز برای همه واضح و مشخص است. عدم تعویض به‌موقع فیلتر هوا و شمع‌ها نیز موجب افزایش مصرف سوخت و احتراق نامناسب شده و تاخیر در تعویض به‌موقع فیلتر بنزین باعث فشار آمدن به پمپ بنزین و کاهش عمر آن می‌شود.
استفاده از روغن نامناسب
استفاده از روغن با گرید و کیفیت نامناسب با مدل پیشرانه و شرایط آب و هوایی، حکم شلیک تیر خلاص به پیشرانه خودرو‌ شما را دارد. روغن‌ها اصولا سه پارامتر اصلی دارند که توسط اعداد و حروف ‌روی بسته‌بندی آنها ذکر شده است. کارخانه سازنده نیز در دفترچه راهنمای خودرو، مشخصات روغن مناسب پیشرانه خودروی شما را با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه سکونت ذکر کرده است. بنابراین بهتر است به این سه پارامتر در هنگام خرید روغن دقت کنید. نخستین پارامتر، ویسکوزیته روغن است. به صورت خلاصه می‌توان گفت که به مقاومت یک سیال در برابر تنش برشی، ویسکوزیته گفته می‌شود. فارغ از این تعریف پیچیده، ویسکوزیته در واقع به نوعی در حال تعریف غلظت روغن و سرعت گردش آن در پیشرانه خودروی شماست. بنابراین هرچقدر ویسکوزیته روغن بیشتر باشد، آهسته‌تر درون پیشرانه جریان یافته و در عوض آن را بهتر روان‌کاری می‌کند. در مقابل هرچقدر ویسکوزیته پایین‌تر باشد، در لحظه استارت که تقریبا تمام روغن درون کارتر است، سریع‌تر فشارش بالا رفته و در زمان کمتری پیشرانه بدون روغن کار می‌کند. عموم روغن‌های مدرن امروزی، مالتی گرید هستند یعنی ویسکوزیته آنها بسته به دما تغییر می‌کند تا این مشکل تضاد سرعت جریان یافتن در لحظه استارت و حرکت حل شود. این ویسکوزیته با دو عدد مشخص می‌شود (مثلا 10W40) که عدد سمت چپ ویسکوزیته در دمای پایین و سمت راست ویسکوزیته در دمای عادی کار پیشرانه است. هرچه عدد سمت چپ کوچک‌تر باشد، یعنی روغن در هنگام سرد بودن روان‌تر است و برای استارت‌زنی در هوای سرد ایده‌آل‌تر. هرچه عدد سمت راست بزرگ‌تر باشد نیز روانکاری آن روغن در دمای عادی پیشرانه بالاتر خواهد بود. بنابراین با توجه به توصیه سازنده و شرایط آب و هوایی محیط، می‌توانید ویسکوزیته مناسب را انتخاب کنید.
پارامتر دوم که API نامیده می‌شود، به نوعی سطح کیفی روغن و ترکیبات آن را توصیف می‌کند که از سطح SA  (مناسب پیشرانه‌های پیش از دهه 30 میلادی) آغاز می‌شود و با SN (پیشرانه‌های متعلق به 2011 به بعد) پایان می‌یابد. بسیاری تصور می‌کنند که ریختن روغن با بالاترین سطح API برای هر پیشرانه‌ای مناسب است چرا که API‌های بالا تکنولوژی ساخت و حفاظت بهتری دارند. این تفکر اشتباه است چرا که هر پیشرانه‌ای با توجه به فواصل قطعات خود، نوع آلیاژها، طراحی قطعات و دمای کاری به سطح API متعلق به دوران خود احتیاج دارد بنابراین اگر در پیشرانه‌ای که در سال 1980 میلادی طراحی شده API سطح SM (مناسب برای 2005 به بعد) را استفاده کنیم، حاصل خوردگی قطعات پیشرانه به مرور زمان خواهد بود. عموما سطح مناسب API توسط سازنده ذکر می‌شود. آخرین موردی که باید به آن توجه کنیم، پایه روغن است. امروزه روغن‌های مینرال (معدنی) برای پیشرانه‌های امروزی وجود ندارند و تنها روغن‌ها به صورت نیمه آلی (نیمه سنتتیک) و تمام آلی (فول سنتتیک) هستند. روغنی که پایه آن به مواد آلی نزدیک‌تر باشد، مولکول‌های منظم‌تری داشته و پیشرانه‌های امروزی‌تر با فواصل قطعات کمتر و تنش حرارتی بیشتر را بهتر روان‌کاری کرده و فیلم روغن مناسب‌تری را شکل می‌دهد. عدم توجه به ویسکوزیته مناسب، سطح API و پایه روغن و استفاده از برندهای متفرقه، روغن تصفیه‌شده و یا تقلبی موجب وارد‌شدن خسارت به پیشرانه، خوردگی اجزا و خرابی بخش‌هایی همچون یاتاقان، رینگ پیستون و میل سوپاپ خواهد شد.

تفاوت مولکول‌های روغن پایه آلی و معدنی

سعی کنید روغن را زودتر از زمان موعد تعویض کنید

یاتاقان‌ها حساس‌ترین بخش پیشرانه از نظر روانکاری هستند

بی توجهی به زمان تعویض روغن و نوع مناسب آن، چنین عواقبی در پی دارد

هنگام خرید روغن به ویسکوزیته، سطح API و پایه آن دقت کنید

نویسنده: عارف منظری