به کجا چنین شتابان!

به گزارش پدال نیوز به نقل از ایرنا، این را از سرعت بالایشان و گام های مردد عابرین منتظر عبور از عرض خیابان می توان فهمید.
گاه برخی از همین رانندگان پرشتاب برای لحظه ای زودتر رسیدن عبور از مسیرهای فرعی را بر می گزینند؛ در همین راستا بعد از پشت سر گذاشتن خیابانهای کم عرض که خودروهایی هم در یک طرفش پارک هستند گاه کوچه های تنگی که به خیابان های اصلی راه دارند را برمی گزینند که در نگاه اول با خودت می گویی محال است بتوانند از این کوچه رد شوند اما آنان عبور از هر راهی را حق خود می دانند.
در یک مورد مشابه؛ راننده تاکسی از فرعی به اصلی با چنان سرعتی می پیچد که انگار فراموش کرده است غیر از خودش کسان دیگری هم در حال رانندگی هستند و دیگران را مجبور به هماهنگی با خود می کند این را از ترمز ناگهانی و صدای کشیده شدن لاستیک خودرو دیگری که در حال رفتن از مسیر خودش است می توان فهیمد.
تا حالا به این فکر کرده ایم این چه رانندگی است که ما داریم، رانندگی در جاده ها و تصادف ها و مرگ و میرها و شکستگی ها و قطع نخاع ها و... را نمی گویم منظور همین رانندگی های داخل شهری ؛ بزرگراه ، خیابان و کوچه و پس کوچه های شهر است که تبلوری از خشم و شتاب و دلهره شده است و یا اینکه چگونه رفتار کرده ایم در این میدان که در جهان رانندگی خطرناک ایرانی ها شهره شده است.
کافیست نگاهی گذرا به اخبار تصادفات درون شهری که طی چند هفته اخیر رخ داده است، صورت گیرد به عنوان نمونه ؛ پژو 206 عابر پیاده را در تهران زیر گرفت و فرار کرد، برخورد ون با درخت 25 مصدوم برجای گذاشت،واژگونی اتوبوس 21 مصدوم بر جای گذاشت و یا برخورد شدید پژو با گاردریل 6 مصدوم بر جای گذاشت ، اینها تنها نمونه هایی اندک از مجموع حوادث اینچنینی است که طی یک ماه اخیر رخ داده است که در تمامی موارد گفته شده ، عامل خطای انسانی و سرعت غیر مجاز تشخیص داده شده است هر چند نباید ساختار غلط شهری را در بروز همین خطاهای انسانی نادیده گرفت.
این شیوه رانندگی آنجا هم که مرگ آفرین نیست وحشتناک است که قابلیت مصدومیت و از کارافتادگی های همیشگی را دارد.اگر با هم صادق و روراست باشیم بدون شک در اینکه بسیاری از ما هنگام رد شدن از خیابان احساس آرامش نمی کنیم را با هم توافق داریم. حتی آنجایی هم که خط عابر کشیده شده است.
 
* مردم چه می گویند؟!
عابری که به قول خودش سنی از او گذشته می گوید :'من توی این سن و سال از سکته قلبی و سکته مغزی و فشار خون و اصلا از هیچ درد و مرضی به اندازه ای که بخواهم از خیابان رد شوم نمی ترسم و نگران نیستم ....'
شهروند دیگری می گوید: عبور از خط عابر پیاده و اینکه آنجا حق گذر عابر است برای بسیاری از رانندگان معنایی ندارد همه آنهایی که سوار بر خودرو می شوند هر راه و گذری را حق خود می دانند و با دیدن خط عابر به جای اینکه سرعت خود را کمتر کنند با مشاهده یک عابر در کنار آن خط که منتظر فرصت عبور است ، حتی سرعت خود را بیشتر می کنند تا نکند عابر از این فرصت استفاده کند و از خیابان رد شود.!
شخص دیگری می گوید:'از موقعی که به ایران آمده ام در خیابان های شلوغش که اتفاقا باید تعیین مسیر رو با چراغ راهنما به بقیه اطلاع دهی این کار را نمی کنم. توی شلوغترین خیابان هم راهنما نزن و بدون اطلاع بقیه می تونی راه را بگیری و برای بقیه راننده ها هم پذیرفتنی شده اما به محض اینکه راهنما بزنی هیچ کس حاضر نیست راه را باز کند و همه می کشند طرفی که می خواستی بروی...'
مردی میانسال در این مورد می گوید:'نمی دانم چرا مردم موقع رانندگی در خیابان ها تبدیل به آدم های دیگری می شوند همان هایی که در حالت عادی با بفرمایید، خواهش می کنم، تمنا می کنم و تعارف هایی که به گوش همه آشناست با هم صحبت می کنند اما به محض اینکه وارد کورس رانندگی سطح خیابان می شوند از هیچ کاری و حرکتی دریغ و مضایغه نمی کنند.
به قول آن راننده ای که بعد از مدت ها بازگشت به کشورش تصمیم گرفته بود یک چرخی در خیابان های شهرش بزند 'اصلا معلوم نیست این مردم نگران چی هستند ! از چی دارند فرار می کنند ! به کجا می خواهند برسند ! '
فرد دیگری که به گفته خودش کمتر از اتومبیل شخصی اش استفاده می کند می گوید:' اگر در یک خیابان یک طرفه در حال رانندگی باشی و یک دفعه رو بروی تو اتومبیل بیاید بدون شک حق با اوست! یعنی این حق را به خود داده است و بقیه هم هیچ راهی جز پذیرش آن ندارند. و خیابان را حق خودش می داند زمانی که خطاب به تویی که در مسیر خودت داری می روی می گوید؛ مگر نمی بینی من دارم روبرویت می آیم بکش کنار تا رد شوم.
در اینجاست که یاد همان تعارف های معمول که افراد در سایر موقعیت هایی غیر از رانندگی با هم دارند یادآوری می شود و احتمالا علامت سوال هایی که چرا اینقدر تفاوت رفتاری مشهود است.
اما به راستی به قول همان راننده ای که می گفت که نمی دانم این مردم نگران چه هستند؟ واقعا ما که در جهان ،رانندگی مان به عنوان رانندگی های خطرناک معروف است از چه چیزی نگرانیم؟ایا سیستم حمل و نقل درون شهری ما به گونه ای است که این نگرانی را انتقال می دهد و منجر به شتاب و دلشوره و ترس از نرسیدن یا دیر رسیدن می شود ؟! یا عقده ها و مشکلات فروخورده ای در خود داریم که مجالی و میدانی به جز خیابان و جاده و راه و... کوچه و پس کوچه های شهرمان برای بروزش نمی بینیم.'
آیا چون بین گفتار و رفتارمان تفاوت وجود دارد این تفاوت در موقعیت رانندگی که عرصه عملگرایی است به نقطه اوج خود می رسد و چون مجال و فرصت 'تعارف' را نداریم به ناچار خودواقعی خود را نشان می دهیم.؟!
 
* دیدگاه روانشناسی بر شیوه رانندگی درون شهری
دکتر حمید پورشریفی عضو انجمن روانشناسی ایران در این خصوص در گفت و گو با ایرنا گفت: یادگیری هر چیزی در جامعه بر مبنای سرمشق گیری و آموزش مشاهده ای انجام می شود حال اینکه فردی در رانندگی تهاجمی عمل می کند و یا به حقوق دیگران احترام نمی گذارد به خوبی توسط دیگران و به ویژه کودکان مشاهده می شود و بر اساس یادگیری مشاهده ای آموخته می شود.
حال این پرسش به ذهن می رسد و آن اینکه پس چرا تعارف های مرسوم در سایر موقعیت ها و یادگیری های ناشی از آن به موقعیت رانندگی تعمیم داده نمی شود.
دکتر پورشریفی در تشریح این سئوال گفت: پاسخ این سئوال چنین خواهد بود که در واقع همانطوری که واضح است در چنین شرایطی تعارف انجام می دهیم و یکی از استنباط هایی که از تعارف ناشی می شود ارایه یک فکر یا احساس به شکلی غیرواقعی و به عبارتی دیگر ناصادقانه است.
این روانشناس اضافه کرد: به عبارتی دیگر چنانچه ما به هنگام احترام به دیگران در شرایط عادی، این احترام را از صمیم قلب انجام دهیم این امر می تواند مبنای یادگیری برای احترام گذاشتن به دیگر انسان ها در سایر شرایط باشد.
عضو انجمن روانشناسی ایران اظهار کرد: به نظر می رسد می توان مشکل در رانندگی را به عدم صداقت ربط داد که متاسفانه در سطوح مختلف جامعه ساری و جاری است به گونه ای که گاهی افراد در خانه از یک جلوه و در محیط کار از جلوه ای دیگر برخوردارند.
به گفته وی تنها زمانی رانندگی در جامعه ما شکل قابل قبولی خواهد داشت که کودکان احترام صادقانه به خود و دیگران را بی آموزند و شرایط جامعه ضرورتی برای دورویی و نفاق ایجاد نکند.
 
* اجرای طرح خط سفید توسط شهرداری
به منظور کاهش حوادث ترافیکی سطح شهر تهران، شهرداری در اقدامی اجرای کمپین طرح خط سفید را در پیش گرفته است طرحی که هنوز شاید بسیاری از رانندگان آشنایی نسبت به آن ندارند و تا رسیدن به زمانی که به نتیجه مشهودی در راستای کاهش حوادث ترافیکی برسد هنوز زمان لازم دارد.
سیدجعفر تشکری هاشمی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران دراین خصوص در گفت و گو با ایرنا ضمن اشاره به اینکه متاسفانه قانون گریزی، تخلف و ضعف در نظارت در سطح شهرها به خوبی مشهود است، می گوید: ضعف در برنامه های آموزشی از جمله عوامل موثر در بروز معضلات ترافیکی است و دراین زمینه تفاوت رفتاری شهروندان در شرایط دیده شدن و دیده نشدن و توسعه و تقویت نگاه ارزشی به رفتارهای ترافیکی از جمله موضوعات فرهنگی مهم در مباحث ترافیکی است.
به گفته وی با اینکه بیش از سه دهه از فراموشی رفتارهای غلط ترافیکی در کشورهای توسعه یافته می گذرد،اما همچنان در کشور هنوز شاهد بروز رفتارهای غلط و نامناسب ترافیکی به عنوان یک معضل هستیم.
این طرح قرار است تا پایان سال جاری در تمامی مناطق شهر تهران اجرا شود طرحی که بنا بر گفته مسئولین شهرداری به منظور رعایت حق تقدم عابر پیاده، حرکت بین خطوط خودروها و رعایت خط ایست برای سهولت تردد پیاده روها و سایر خودروها در حریم تقاطع موجبات نظم و ایمنی را برای شهر فراهم می کند. اما باید یادآور شد صرف افزایش تعداد خط های سفید نمی تواند راه به جایی ببرد.
 
* بررسی جامعه شناسانه رفت و آمد شهری
یک جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: بحث آمد و شد (ترافیک) امری پیچیده و چند بعدی است که فهم آن نگرشی سیستمی و همکاری بین رشته ای و همدلی بین سازمانی را می طلبد، این مساله در ایران هنوز به یک مساله و دغدغه تبدیل نشده است در حالیکه همین مساله درست حرکت کردن یکی از اصلی ترین مسایل است که در حد شعار باقی مانده است.
دکتر اصغر مهاجری افزود: خیابان به محلی برای تجلی کجی رفتاری هایی است که دلایل آن را باید در ساختارهای فرهنگی و نهادهای اجتماعی و آموزشی و تربیتی جستجو کرد.
این استاد دانشگاه گفت: نهاد های تربیتی و آموزشی ، رسانه، منبر (مسجد) ، دانشگاه و آموزش و پرورش نتوانسته شهروندی تربیت کند که به نظام معیاری و ارزشی جامعه آگاهی داشته باشد و مهارت رفتاری لازم و مناسب را نکرده است.
دکتر مهاجری گفت: نهادهای درگیر به خوبی عمل نکرده اند،در حالیکه تکنولوژی به روز دنیا مورد استفاده قرار می گیرد اما با همان فرهنگ سنتی یعنی تغییر در نگرش ها و احساس ها و دانش و مهارت ما رخ نداده است و در حوزه آمد و شد ، شهری چند میلیونی همچنان با فرهنگ سنتی روستایی هدایت می شود.
 
* فضای روانی شهر فضایی تب آلود و شتابان است
این استاد دانشگاه و جامعه شناس گفت: از نظر روانی نیز فضای روانی جامعه ما فضایی تب آلود ، احساسی، شتابان و نگران است ؛ نگرانی از نرسیدن ، نگرانی از دیر رسیدن همواره وجود دارد و شهر به گونه ای طراحی نشده است که
فضایی متعادل و آرام و روان باشد.
دکتر مهاجری گفت: همکاری های میان سازمانی بین بخش های مختلفی که متولی آمد وشد و حوزه حمل و نقل هستند وجود ندارد و در عین حال هر کدام هم مدعی اند در حالیکه این بخش متولی منسجم می خواهد.
وی ادامه داد به عنوان مثال مدیریت واحد و یکپارچه شهری نداریم ، در بحث حمل و نقل شهری چند جای مختلف تصمیم گیری می کنند و علاوه بر این ساختار مناسب حمل و نقل وجود ندارد که این ساختار نامناسب در نصب تابلوها تا آسفالت های نامتناسب و شریان های ارتباطی مشهود است چیزی که به ناچار شتاب و التهاب را به دنبال دارد.
 
* شهری اتومبیل محور شتاب و التهاب را به دنبال دارد
به گفته این جامعه شناس علاوه بر این باید گفت که شهروندان ما هنوز کاملا با فرهنگ و رفتارهای شهروندی به ویژه در حوزه ترافیکی آشنا نشده و به نوعی تربیت شهری نشده اند و فاقد خصیصه های شهری هستند از جمله خصیصه های شهرنشینی ، مکث ، آرامش و لذت بردن از شهر است در حالیکه مدیران شهری ما اتومبیل محورند و شهر را به سمت سواره محوری پیش رانده اند و نه انسان محور که همین سواره محوری تنش و التهاب را به دنبال دارد.
دکتر مهاجری گفت: علاوه بر این پروژه هایی که در بخش مدیریت شهری انجام می شود اهداف محور نیستند و پروژه ای که با هدف کاهش ترافیک اجرا می شود در نتیجه ترافیک را افزایش می دهد و بایستی بین پژوهش ودانشگاه و حوزه اجرا تعامل و ارتباط وجود داشته باشد و دیوار بی اعتمادی بین این بخش ها باید از بین برده شود.
در شهری که ساختار حمل و نقل آن به درستی طراحی نشده است و این ضعف در همه جایش از نصب تابلو گرفته تا خیابان و آسفالت و شریان های ارتباطی اش هویدا است پس می توان گفت این شهر کاملا بر اساس اصول شهر سازی ساخته نشده است برای نمونه می توان گفت در جایی که لازم نیست برج ساخته شود برج می سازند.
آنچه واضح است این است که طراحی ساختار شهری آنجا که انسان محور نباشد ،خود به تنهایی شتاب و استرس و نگرانی را انتقال می دهد حال هر کدام از شهروندان نیز که برای خود دغدغه و مشکلات و نگرانی هایی دارند بدون اینکه برای مواجه با چنین ساختاری آماده شده باشند می توانند برای همدیگر خطر آفرین باشند. همان چیزی که در خصوص علل وقوع حوادث و تصادفات از آن تحت عنوان عامل انسانی یاد می شود.
به هر روی یادمان باشد این کورس رانندگی کردنمان که بی اهمیتش هم می دانیم بازی خطرناکی است که به قیمت جان و زندگی مان می تواند تمام شود آنجا هم که جان سالم به در ببریم ترس و نگرانی و تشویش را در وجود شهروندان نهادینه می کند.