اسـبی که از نفـس می‌افـتد ...

به گزارش پدال نیوز، موتور خودرو از قطعات متحرک و محرک زیادی ساخته شده‌‌ که در تماس و همکاری با هم قرار دارند. اما پیشرانه نیز دارای یک سری حساسیت‌ها و ریزه‌کاری‌هاست که عدم نظارت و مراقبت از آنها منجر به خرابی این قطعات می‌شود. یکی از بدترین اتفاقاتی که می‌تواند برای یک پیشرانه پیش آید به نام سوختن یا قفل شدن موتور است؛ حادثه‌ای که خبر از خرج‌های سنگین و تعویض قطعات بسیاری دارد.
 
سوختن و قفل شدن موتور به چه معنی است؟
 
همان طور که می‌دانیم، پیشرانه شامل قطعات متعددی است که در همکاری تنگاتنگ با هم در حال کار در دما و تکان‌های زیاد است. در این میان گرمای ناشی از انجام احتراق‌ها و همچنین در تماس بودن قطعات با هم، اگر به درستی دفع نشود، می‌تواند دردسر‌ساز شود. ضمن اینکه چون این قطعات در تماس‌های بسیار نزدیک با هم قرار دارند، روغن‌کاری و روان‌کاری باید در همه لحظه‌ها و بسیار با دقت انجام شود. ساختار طراحی پیشرانه‌ها به نحوی است که در حالت عادی و در صورت سلامت موتور، دفع گرما و همچنین روان‌کاری به صورت مناسب صورت می‌گیرد اما بروز مشکلاتی در این بین، منجر به کم‌کاری در یک بخش می‌شود و در نتیجه پیشرانه از آن ناحیه دچار مشکل خواهد شد. حال اگر این کم‌کاری و نقص در سطح وسیعی باشد، منجر به از کار افتادن پیشرانه خواهد شد که اصطلاح سوختن و قفل‌کردن آن در همین مواقع صادق است و به کار می‌رود.
 
مرگ موتور به علت گرمای بیش از حد
 
در سیلندر‌های موتور در زمانی که روشن است، در هر دو بار چرخش میل‌لنگ، یک بار عمل انفجار انجام می‌شود. این کار با بالا رفتن تعداد سیلندر‌ها و دور موتور، بیشتر می‌شود و در نتیجه گرمای ناشی از آن نیز بالا‌تر خواهد رفت. این گرما باید توسط سیستم خنک‌سازی به طور صحیح دفع شود. حال فرض کنیم که این اتفاق به درستی انجام نشود. یکی از مهم‌ترین دلایل بروز این حالت سوختن واشر سر‌سیلندر و یا تخلیه مقدار زیادی از آب موجود در سیستم خنک‌سازی است. سوختن واشر سر‌سیلندر منجر به ورود کمپرس سیلندر به سیستم خنک‌سازی می‌شود و این هوای فشرده منجر به فشار آوردن به شیلنگ‌ها، اتصالات، رادیاتور و‌... شده و در نهایت با پارگی و ترکیدن آنها باعث خروج میزان زیادی از آب خواهد شد. در این هنگام گرمای ایجاد شده موتور نمی‌تواند دفع شود و در مدت زمان کمی به مقدار زیادی بالا می‌رود. کاری که در این حالت انجام می‌شود خاموش کردن پیشرانه است. در این زمان پیستون‌ها، رینگ‌ها و جداره سیلندر به خاطر گرمای ناشی از کار در حالت انبساط حجمی قرار دارند. از آنجا که سرعت و میزان خنک شدن این قطعات به خاطر جنس آنها با هم متفاوت است و همچنین چون این قطعات از میزان مجاز گرم‌تر شده‌اند، خنک‌شدن آنها باعث قفل شدن این قطعات درون هم می‌شود که اصطلاحا گفته می‌شود موتور قفل کرده است و یا رینگ و پیستون چسبانده است. در زمانی که آب سیستم به یک باره خالی می‌شود باید در حین تلاش برای سرد کردن موتور با به کار انداختن سیستم خنک کاری (از ریختن آب به صورت مستقیم روی بلوک موتور در هر حالتی باید به شدت پرهیز کرد، چرا که منجر به ترکیدن و تابیدگی بلوک موتور و سرسیلندر خواهد شد) هر چند ثانیه یک بار با استارت‌های کوچک، از قفل شدن رینگ و پیستون درون سیلندر جلوگیری کرد. هر چند که قفل‌شدن رینگ و پیستون درون سیلندر در این حالت کمتر اتفاق می‌افتد اما یک اتفاق نادر نیز محسوب نمی‌شود.
 
مرگ موتور به علت روانکاری نامناسب
 
یکی دیگر از شایع‌ترین علت‌های سوختن و قفل‌شدن موتور ناشی از عدم روان‌کاری موتور به صورت مناسب است که خرج‌های ناشی از آن به‌مراتب از حالت دیگر بیشتر است. این عیب از زیر موتور رخ می‌دهد و شروع آن از یاتاقان‌هاست. کمبود روغن و یا روان‌کاری نادرست یاتاقان‌ها منجر به از بین رفتن لایه نازک روغن بین آنها می‌شود که در نهایت با ایجاد اصطکاک بیش از حد در قسمت تماس با شاتون‌ها ادامه پیدا می‌کند. این اصطکاک باعث قفل‌شدن دسته شاتون دور میل‌لنگ می‌شود. به همین خاطر به جای اینکه شاتون به شکلی صحیح از ناحیه یاتاقان‌ها دور میل‌لنگ دوران کند و پیستون را به صورت خطی به بالا و پایین حرکت دهد، دور میل‌لنگ به شکل درستی نمی‌چرخد و به همین خاطر پیستون را به بغل‌ها و جداره سیلندر می‌کوبد. این برخورد‌ها به همراه صدای ایجاد شده از ضربه‌هایی که شاتون به میل‌لنگ و یاتاقان می‌زند، ایجاد صدای زیادی می‌کند که کاملا نشان از یاتاقان زدن است. اگر در این حالت موتور به سرعت خاموش نشود و راه‌حل اساسی اتخاذ نشود، دسته شاتون به خاطر تحمل ضربه‌ها و فشار‌های نا‌متعارف زیاد، از کمر شکسته و با برخورد به بلوک موتور، آن را می‌شکند و خارج می‌شود که به این حالت دست در آوردن شاتون و یا شاتون زدن می‌گویند. در این حالت نیز گفته می‌شود که موتور قفل شده و یا سوخته است. اما یکی دیگر از دلایل روان‌کاری نادرست در موتور ناشی از وجود آب درون سیستم روان‌کاری است. این عیب از سوختن واشر سر‌سیلندر ایجاد می‌شود. وجود آب درون روغن موتور باعث می‌شود تا لایه روغن ایجاد شده ‌روی یاتاقان به ناگهان از بین رفته و مشکلات گفته شده پدیدار شود.
 
نویسنده: مهندس علیرضا داودی