سه گروه از کارشناسان محیط زیست، هواشناسی و ترافیکی با شرکت در یکی از جلسات اخیر کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران خواستار مقابله با آلودگی هوا توسط مدیریت شهری با اتخاذ تدابیری پیش از رسیدن به وضعیت اضطرار شدند و تاکید کردند که با توجه به قابلیت پیشبینی افزایش حجم آلایندهها در هوا از 24 تا 72 ساعت قبل از فراتر رفتن شاخص کیفیت هوا از 150 واحد و تنزل به «وضعیت قرمز»، امسال میتوان به جای غافلگیر شدن یا بیعملی در برابر فرا رسیدن موج اصلی آلودگی هوا در آستانه زمستان، فرصت را از هماکنون برای مقابله غنیمت شمرد و سیاستهای مقطعی کاهش تولید آلایندهها را نیز از چند روز پیش از اضطرار اجرایی کرد تا به این ترتیب از شمار روزهای ناسالم و وضعیت قرمز پایتخت کاسته شود.
بررسیهای کارشناسی دو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری و نیز عمران و حملونقل شورای شهر تهران حاکی از این است که شهرداری تهران میتواند آلودگی هوا را بهتر از سال گذشته مدیریت کند، مشروط بر اینکه از دو مصوبه شورای عالی ترافیک کشور که مربوط به سالهای 94 و 95 بوده و به موضوع آلودگی هوا و ترافیک تهران پرداخته است، غبارزدایی کند.
این مصوبات در عین اینکه مجموعا شامل بیش از 30 بند مشتمل بر حوزههای ماموریتی گوناگون دستگاههای مختلف است، هشت تکلیف زودبازده که از هماکنون قابلیت اجرا دارد و پیش از شروع زمستان اثر مثبت آن مشهود خواهد شد را برای شهرداری تهران تعریف کرده است. این تکالیف به منابع مالی بزرگ غیروابسته و در مقایسه با عموم پروژههای شهری بسیاری کمهزینه هستند. بنابراین بهانه نبود یا کمبود اعتبار که برای اجرای راهکارهای بازدارنده از تشدید آلودگی هوا که در سالهای اخیر توسط مدیریت شهری تهران مطرح میشد، به این تکالیف قانونی که به تصویب شورای عالی ترافیک رسیده، قابل الصاق نیست.
در چند سال گذشته همواره با فرارسیدن نیمه دوم سال و تنزل کیفیت هوا، موضوع عقبماندگی توسعه مترو و کمبود ناوگان حملونقل عمومی از سوی مدیران شهری مطرح میشد و به بهانه طلب شهرداری از دولت و کمبود منابع مالی برای اهداف پرهزینه این بخش، عملا راهکار موثر و عملیاتی دیگری محور مقابله با آلودگی هوای تهران قرار نمیگرفت. این در حالی است که هشت تکلیف مذکور که در دو مصوبه سال گذشته و دو سال قبل شورای عالی ترافیک بر عهده مدیریت شهری پایتخت قرار گرفته همزمان با کاستن از حجم تردد خودروهای شخصی، ظرفیت حملونقل عمومی را در کوتاهمدت قدری افزایش میدهد و در عین حال کاهش ذرات آلاینده هوا ناشی از دو نوع خودرو پرآلاینده را نیز به دنبال دارد.
مهمترین تکلیف در این بین که در مصوبه دی پارسال شورای عالی ترافیک قید شده و افشین حبیبزاده، عضو شورای شهر تهران نیز بر اهمیت اجرای آن تاکید دارد، این است که شهرداری تهران در محیط اطراف تهران به ویژه در مبادی ورودی خودروهای شخصی ساکنان شهرهای اطراف پایتخت، «پارکسوار» راهاندازی کند؛ به این صورت که یک محوطه وسیع را برای توقف خودروهای پلاک شهرستان اختصاص دهد و در کنار این پارکینگ وسیع، خطوط ویژه اتوبوسرانی تا مرکز شهر راهاندازی کند که به این ترتیب کسانی که به دلیل اشتغال روزانه هر روز به پایتخت سفر میکنند، در این فضا خودرو خود را پارک کنند و با استفاده از حملونقل عمومی در داخل شهر تردد کنند.
حبیبزاده معتقد است برای مهار آلودگی هوا نیازی به وضع مصوبه جدید وجود ندارد و مصوبات جامعی از سال گذشته بر زمین باقی مانده و اجرا نشده است. وی به «دنیای اقتصاد» گفت: شورای عالی ترافیک دیماه سال گذشته مصوبه 32 بندی در حوزه مقابله با آلودگی هوای تهران گذراند که به واسطه آن تکالیفی برای مجموعههای مختلف دستاندرکار ترافیک به ویژه شهرداری تهران مشخص شده اما تقریبا هیچیک از بندهای این مصوبه اجرا نشده است. وی با بیان اینکه در مصوبه مذکور ایدههایی که کاملا قابلیت اجرایی دارد برای جلوگیری از تشدید آلودگی هوا مطرح شده است، افزود: مواردی از قبیل ساخت پارکینگ در مبادی ورودی شهر تهران به منظور کاهش حجم تردد خودروهای شخصی پلاک شهرستان در پایتخت در این مصوبه وجود دارد. در قالب این بند شهرداری موظف شد پارکینگهایی در مبادی ورودی تهران بسازد تا شهروندانی که به دلیل اشتغال یا هر علت دیگری ناگزیر به سفر از حومه به پایتخت هستند، خودرو شخصی خود را آنجا متوقف کنند و از طریق ناوگان حملونقل عمومی موجود در شهر تهران تردد کنند. اما هنوز حتی یک پارکینگ یا پارکسوار ایجاد نشده است.
به گفته وی، مطالعات حاکی از این است که اگر این ظرفیت در مبادی ورودی شهر ایجاد شود، تمایل اولیه در میان ساکنان حومه که هر روز به تهران سفر میکنند، وجود دارد که از حملونقل عمومی برای تردد در داخل پایتخت استفاده کنند. روزانه 500 هزار خودرو پلاک شهرستان از حومه وارد پایتخت میشوند که بخش عمده این جمعیت را شاغلان در تهران تشکیل میدهند. از این رو 20 درصد از ترافیک در ساعات پیک صبحگاهی و عصرگاهی پایتخت ناشی از تردد همین خودروها است؛ ضمن اینکه بخش قابل توجهی از آلایندگی خودروهای کاربراتوری که هر روز به هوای پایتخت تحمیل میشود، متعلق به خودروهای پلاک شهرستان است. در حالی که اثر مثبت راهاندازی پارکسوار در ورودی شهر قطعی است، تهران در حال حاضر تنها یک پارکسوار واقع در میدان آرژانتین دارد و این در حالی است که بر اساس تکالیف برنامه پنجساله شهرداری، پایتخت باید تاکنون دستکم چهار پارکسوار داشته باشد.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، تکلیف دوم که در مصوبات شورای عالی ترافیک به آنها اشاره شده و هزینه سنگینی به مدیریت شهری تحمیل نمیکند، این است که شهرداری در ساعات پیک، آخرین وضعیت ترافیک را با ابزارهای گوناگون به عموم مردم اطلاعرسانی کند. کارشناسان بر این باور هستند که شهرداری میتواند با اختصاص یک کانال تلگرامی به این موضوع، وضعیت ترافیک را لحظهبهلحظه و به وسیله در دسترسترین روش، به مردم گزارش کند. به این ترتیب مسافران درونشهری با اطلاعیافتن از ترافیک سنگین در مسیر خود یا برنامه سفر خود را تغییر میدهند یا مسیر دیگری را برای سفر انتخاب خواهند کرد.
سومین تکلیف شهرداری تهران این است که با کمک پلیس راهور ترافیک اطراف مجتمعهای تجاری پرتعداد تهران را در بازه زمانی پیک عصرگاهی به شکل ویژه و با حداکثر نیرو مدیریت کند. در قالب تکلیف چهارم، تردد خودروهای دیزلی فرسوده و فاقد معاینه که عموما شامل کامیونهای حمل بار و نخاله ساختمانی است در پایتخت باید به کلی ممنوع شود. مطالعات کارشناسی نشان میدهد 14 درصد از حجم ذرات آلاینده هوا از خودروهای دیزلی تولید میشود. تکلیف کمهزینه و قابل اجرای فوری دیگر، اصلاح هندسی بخشی از شبکه معابر موجود است که بهعنوان یکی از چهار طرح شهرداری تهران برای کاهش میانمدت و بلندمدت ترافیک نیز، در نخستین نشست خبری او مطرح شد. پلیس راهنمایی و رانندگی معتقد است با اصلاح هندسی برخی از معابر میتوان نقش مهمی در روانسازی ترافیک ایفا کرد و در نتیجه سبکتر شدن بار تردد و کاهش مصرف سوخت، آلودگی هوا نیز کاهش خواهد یافت.
ششمین تکلیف شهرداری تهران که در عین اثر زیاد میتواند بهرهوری ناوگان موجود حملونقل عمومی را افزایش دهد، 24 ساعته شدن بخشی از خطوط شبکه موجود حملونقل عمومی است. در مصوبه زمستان پارسال شورای عالی ترافیک شهرداری مکلف شد نسبت به مطالعه به منظور سرویسدهی برخی از خطوط حملونقل عمومی در ساعت 22 تا 6 بامداد اقدام و بر اساس نتایج مطالعه برنامه اجرایی تعریف کند.
در صورتی که این تکلیف عملیاتی شود، علاوه بر پویایی شهر در شبها، بخشی از سفرهایی که افراد در ساعات پایانی شب انجام میدهند نیز با ظرفیت موجود حملونقل عمومی میسر میشود و در نتیجه کاهش استفاده از خودرو شخصی، آلودگی هوای پایتخت کاهش خواهد یافت. 80 درصد از آلودگی هوای پایتخت ناشی از منابع متحرک یعنی خودروها و موتورسیکلتها بوده و هر سیاست و برنامهای که به کاهش تردد خودروها بینجامد، میتواند در کاهش آلودگی هوا اثرگذار باشد.
تکلیف هفتم از عملیات پیشگیرانه ضدآلودگی زمستانه هوا که در زمره مهمترین تکالیف هشتگانه مذکور به شمار میرود، اجرای درست و کامل طرح «مناطق کمانتشار آلودگی هوا» موسوم به «کاهش (LEZ)» است. این مصوبه سال 94 شورای عالی ترافیک در نیمه دوم پارسال به شکل ناقص اجرا شد. در قالب طرح اولیه «LEZ» تردد در محدوده مرکزی پایتخت (محدوده اجرای طرح زوج و فرد) بر اساس میزان آلایندگی خودروها تعیین خواهد شد. بر این اساس هیچ محدودیتی برای خودروهای هیبریدی پیشبینی نشده است و خودروهای انژکتوری نیز تا زمانی که کیفیت هوا به وضعیت قرمز با شاخص بیش از 150 واحد تنزل نکند و هوا «ناسالم» نشود، منعی برای تردد نخواهند داشت. تردد خودروهای انژکتوری در محدوده زوج و فرد دیگر بر اساس پلاک خودرو مجاز تلقی نمیشود، بلکه در شرایط ناسالم تردد آنها ممنوع خواهد شد.
در عین حال تردد خودروهای کاربراتوری در مرکز شهر در کل سال ممنوع بوده و در زمان وضعیت قرمز هوا نیز این محدودیت در کل شهر اعمال میشود. همچنین خودروهای فاقد معاینه فنی و فرسوده بهطور کلی اجازه تردد در محدوده کاهش یا همان زوج و فرد را نخواهند داشت. در واقع محور طرح اصلی «LEZ» که اکنون صرفا بهصورت ممنوعیت تردد خودروهای فاقد معاینه فنی در مرکز شهر اجرا میشود، محدودسازی تردد کاربراتوریها بوده که با وجود اینکه 10 درصد از کل خودروهای پلاک تهران را شامل میشوند، 45درصد آلودگی هوای تهران ناشی از آنها است. آخرین تکلیف از میان تکالیف هشتگانه ضدآلودگی هوا که در مصوبات شورای عالی ترافیک به آنها پرداخته شده، مدیریت تقاضای سفر است که در کوتاهمدت میتوان تنها با تغییر یا شناورسازی ساعت کار آن را برای کاهش ترافیک و به دنبال آن کاهش آلودگی هوای نیمه دوم سال اجرایی کرد.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران از سال گذشته
به سامانهای مجهز شده که میتواند 24 ساعت قبل از بروز شرایط اضطرار آن را
پیشبینی کند و بعضا این پیشبینی تا 72 ساعت قبل نیز میسر است و امسال
میتوان از این ظرفیت به شکل ویژه استفاده کرد. از طرفی 65 درصد از روزهای
ناسالم تهران در نیمه دوم سال ثبت میشود طوری که در پاییز و زمستان سال
گذشته 89 روز کیفیت هوا برای گروههای حساس یا برای عموم جامعه ناسالم و
وضعیت زرد یا قرمز شد، در حالی که در نیمه اول سال تعداد این روزها مجموعا
21 روز بوده است. مجموع روزهای وضعیت قرمز تهران در سال گذشته نیز 9 روز
بوده است. کارشناسان معتقدند در صورت غبارزدایی و احیای مصوبات دو سال
گذشته شورای عالی ترافیک و استفاده از ظرفیت پیشبینی کیفیت هوا، امسال
میتوان شرایط بهتری را به لحاظ میزان غلظت آلایندهها برای شهروندان رقم
زد.
گزارش پلیس از آغاز اقدامات ضدآلاینده
سردار محمدرضا مهماندار، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» از پیشگامی پلیس برای مقابله با آلودگی هوای تهران خبر داد و با بیان اینکه امسال پلیس در انتظار آلودهتر شدن هوا و بروز پدیده اینورژن متوقف نمانده است، گفت: طرح تشدید برخورد با خودروهای دودزا و فاقد معاینه فنی از ابتدای هفته گذشته آغاز شده و هیچ استثنایی برای هیچ خودرویی اعم از تاکسی، اتوبوس و حتی خودروهای نیروی انتظامی قائل نیستیم. وی با بیان اینکه در قالب این طرح هر خودروی دودزا و آلاینده هوا که در حال تردد است مشاهده کنیم، متوقف خواهد شد، گفت: این طرح در 62 نقطه پایتخت در حال اجرا بوده و خودروهای توقیف شده در تقاطعهای مهم با نصب بنری که علت توقیف آنها روی آن درج شده، قرار گرفتهاند تا شهروندان بدانند پلیس در برخورد با خودروهای آلاینده جدی است.
به گفته مهماندار، اجرای این طرح در هفته اول موجب افزایش 30 درصدی مراجعه به مراکز معاینه فنی شده است و انتظار میرود پس از سههفته اجرای طرح، هیچ خودروی دودزایی در سطح شهر در حال تردد نباشد. وی درخصوص آمادگی پلیس برای اعمال مقررات محدودسازی حرکت خودروها در شهر در زمانی که هنوز وضعیت هوا قرمز نشده است (با توجه به امکان پیشبینی شرایط اضطرار از سه روز قبل از وقوع)، گفت: پلیس مجری تصمیماتی که کمیته اضطرار آلودگی هوا در زمان تشکیل اتخاذ میکند و نیز مصوبات شورای عالی ترافیک است.
رئیس پلیس راهور تهران بزرگ درباره علت مخالفت پلیس با برخی پیشنهادها درباره کاهش تردد خودروهای شخصی در زمان آلودگی هوا، به «دنیای اقتصاد» گفت: این قبیل تصمیمات بهصورت جمعی اتخاذ میشود و دستگاههای عضو شورای عالی ترافیک، کمیته اضطرار و نظایر آن نظر خود را اعلام میکنند اما در نهایت رای اکثریت قابلیت اجرا پیدا میکند. پلیس راهور مشکلی در اجرای مقررات محدودکننده تردد ندارد اما نکته این است که اگر قرار باشد طرح زوج و فرد در مقاطعی سراسری شود، لازمه آن تعطیلی همزمان مدارس است چراکه مردم به حد کافی از امکانات حملونقل عمومی برخوردار نیستند و دچار مشکل میشوند. بعضا نیروهای پلیس در سطح شهر قصد اعمال قانون بر خودروهای متخلف را دارند اما با والدینی روبهرو میشوند که در حال رساندن فرزند خود به مدرسه هستند.
وقتی به آنها توصیه میکنیم از تاکسی و اتوبوس برای این کار استفاده کنند، از ازدحام صف در ایستگاههای حملونقل عمومی، کمبود ناوگان و معطلی گلایه میکنند. بنابراین در صورت عدم تعطیلی مدارس، نیروهای پلیس که بیواسطه با مردم روبهرو میشوند، گلایهمندی آنها از اجرای طرحهای محدودکننده تردد خودروها را بجا میبینند. مهماندار تاکید کرد: از طرفی ما نباید شرایطی را برای مردم فراهم کنیم که قانونگریزی رواج بیشتری پیدا کند. مصوبات باید بهگونهای باشد که 90 درصد مردم امکان اجرای آن را داشته باشند؛ اما وضعیت حملونقل عمومی در حال حاضر به شکلی نیست که پاسخگوی نیاز اکثر مردم باشد و شهروندان ناگزیر در وقت سراسری شدن طرح زوج و فرد بدون آمادهسازی زمینه آن، به قانونگریزی روی میآورند.
وی درخصوص اجرای مصوبه بر زمین مانده شورای عالی ترافیک در دی سال گذشته که بر اساس آن پلیس راهور موظف به محدود کردن و توقیف خودروهای دیزلی آلاینده و برخورد با ناوگان دیزلی فرسوده شد، توضیح داد: پلیس امسال در این بخش نیز کار ویژه انجام میدهد. در وهله اول طرح برخورد با خودروهای دودزا شبها به منظور برخورد با خودروهای سنگین نیز در حال اجرا است و صرفا به سواریها اختصاص ندارد. از سوی دیگر طرح ممنوعیت تردد خودروهای سنگین در دو منطقه یک و 12 تهران از حدود دو ماه قبل کلید خورده و قرار است تا پایان سال اجرای آن ادامه داشته باشد. به این ترتیب کارگاههای ساختمانی از خودروهای سبکتر نظیر کامیونت برای حمل مصالح در این دو منطقه استفاده میکنند. در عین حال کمیتهای در شهرداری مناطق موارد ضروری را بررسی میکند و در صورت ضرورت بهصورت موردی مجوز تردد کامیون در این مناطق نیز صادر میشود.
مهماندار درخصوص برخورد با خودروهای دیزلی فرسوده و اعمال قانون توسط پلیس که از دیگر تکالیف بر دوش راهور تهران بزرگ است، گفت: از آنجاکه کنترل بزرگراهها در مبادی ورودی شهر تهران کار دشواری است و ممکن است متوقف کردن خودروهای سنگین در این مبادی موجب تصادف شود، قرار است شهرداری تهران نسبت به نصب دوربین کنترل پلاک در این نقاط اقدام کند تا امکان اعمال قانون بر این خودروها نیز در نیمه دوم امسال فراهم شود. به گفته وی، هماهنگیهای لازم میان شهرداری و وزارت راهوشهرسازی در این زمینه انجام شده و با نصب دوربینهای مذکور، انتظار میرود تا پایان سال بتوان از این ظرفیت نیز برای جلوگیری از تشدید آلودگی هوای تهران استفاده کرد. محمد حسین بوچانی، دبیر کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران نیز با اعلام آغاز برگزاری جلسات این کمیسیون به منظور برنامهریزی برای کاهش آلودگی هوای پایتخت، به «دنیای اقتصاد» گفت: طی این جلسات شرکت کنترل کیفیت برای شناخت پدیده آلودگی هوا و منابع آلاینده، آنالیز کاملی از وضعیت هوای پایتخت بهویژه در نیمه دوم سال طی یک دهه گذشته را ارائه کرد تا به این ترتیب شورای شهر بتواند روی پیشنهادهای کاربردی و عملیاتی برای مهار منابع اصلی آلودگی هوا متمرکز شود.
بوچانی با بیان اینکه در جلسه اخیر کمیسیون گزارشی از حجم بالای دوده در ترکیب ذرات معلق هوای پایتخت مطرح و راهکارهایی از قبیل نصب فیلتر دوده روی خودروهای دیزلی ازسوی شرکت کنترل کیفیت هوا پیشنهاد شد، تاکید کرد: با توجه به سهم 14 درصدی خودروهای دیزلی در آلودگی هوای شهر تهران و نیز سهم بالای موتورسیکلتهای کاربراتوری در انتشار ذرات معلق کوچکتر از 5/ 2میکرون بهعنوان آلاینده اصلی هوای شهر، به نظر میرسد راهکار اصلی مقابله با تشدید آلودگی، جلوگیری از تردد این منابع آلاینده هوا در بخشی از شبکه معابر در روزهای آلوده است.
وی با بیان اینکه سازمان حفاظت محیط زیست آمادگی دارد وضعیت اضطرار آلودگی هوای تهران را سه روز قبل از وقوع پیشبینی کند، گفت: این موضوع موجب میشود مدیریت شهری و دولت بتوانند پیش از تشدید آلودگی و ناسالم شدن هوا برای عموم جامعه، به استقبال اقدامات بازدارنده از آلودگی هوا بروند و قبل از بحرانی شدن کیفیت هوا، تصمیمات جدیتری برای جلوگیری از وضعیت قرمز اتخاذ شود.
این کارشناس برنامهریزی شهری خاطرنشان کرد: با توجه به سهم بیش از 80 درصدی منابع متحرک (خودروها و موتورسیکلتها) در آلودگی هوای تهران، نوک بردار اقدامات کاهنده آلودگی هوا پلیس راهور است که مجری مقررات محدودکننده تردد خودروها و اجرای طرحهایی نظیر زوج و فرد سراسری از در منازل هنگام قرار گرفتن در آستانه وضعیت اضطرار آلودگی هوای شهر است. پلیس هم مشکلات خاص خود را در اعمال محدودیتها دارد و معتقد است این قبیل محدودیتها در شرایط فعلی که جایگزین مناسبی وجود ندارد، به منزله محروم کردن شهروندان از حقوق اولیه آنها است. طبعا هرگونه جلوگیری از تردد خودروهای شخصی منوط به توسعه ناوگان حملونقل عمومی است. به این ترتیب در صورتی که ظرفیت این ناوگان 20 درصد افزایش یابد، میتوان به همین نسبت محدودیت برای خودروهای شخصی را افزایش داد. در واقع مخالفت پلیس ناشی از عدم توان اجرای مقررات نیست، بلکه ناشی از کژکارکردی نهادهای دیگر است.
بوچانی با بیان اینکه قرار است مجموعههای درگیر در حوزه مقابله با آلودگی هوا پیشنهادهای کاربردی خود برای مقابله با این پدیده در ماههای پیشرو را در جلسات آتی کمیسیون سلامت و محیطزیست ارائه کنند، گفت: همچنین با توجه به سهم بالای موتورهای دیزلی کارگاههای ساختمانی در انتشار آلایندههای هوا، کمیسیون پیشنهاد داده ساز و کار حقوقی ویژهای در شهرداری ایجاد شود که به واسطه آن، این موتورها نیز ملزم به داشتن گواهی معاینه فنی شوند. همچنین پیگیر نصب فیلتر دوده (برای ناوگان دیزلی) و گواهی معاینه فنی برای کلیه خودروهای متعلق به شهرداری تهران هستیم. هرچند اتوبوسرانی در اجرای مصوبه نصب فیلتر دوده معذوریتهایی دارد؛ اما کمیسیون سلامت با توجه به غلظت بالای دوده در هوای تهران، مصمم است اجرای آن را دنبال کند؛ چراکه سلامت مردم با هیچ چیز قابل معامله نیست و دستگاههای مختلف از جمله شرکت واحد اتوبوسرانی باید در چارچوب قانون حرکت کنند.