زنان سعودی از رانندگی تا خوانندگی!

به گزارش پدال نیوز، چندی پیش بود که خبر دستگیری فعال حقوق زنان که ممنوعیت رانندگی زنان را به چالش کشیده بود منتشر شد. لجین الهذلول در نوامبر ۲۰۱۴ به مدت ۷۳ روز در بازداشت بود.
 
او هنگامی که تلاش داشت از امارات به عربستان سعودی رانندگی کند دستگیر شد. عفو بین‌الملل با اشاره به اینکه لجین الهذلول دسترسی به وکیل و اجازه تماس با خانواده‌اش را ندارد، خواستار آزادی بی‌قید و شرط این فعال حقوق زنان شده بود.  
 
حالا با دستور ملک سلمان به زنان اجازه رانندگی داده شده است؛ ‌چنین مجوزی در کنار تعیین سخنگوی زن برای سفارت عربستان در امریکا و پخش تکخوانی خوانندگان زن از تحولی شتابزده در جامعه عربستان حکایت دارد؛ ‌تحولی که هر چند زنان ابزار وقوع آن هستند، اما بی‌تردید برای تمام جامعه عرب و حتی کشورهای منطقه طرح‌ریزی شده است.
 
فضای جامعه عربستان برای زنان بسیار بسته است تا جایی که خبر عضویت عربستان سعودی در کمیسیون مقام زن از سال 2018 تا 2022 در سازمان ملل متحد حیرت رسانه‌ها را در پی داشت تا بدانجا که گاردین نوشت: «آیا واقعا کسی نیاز دارد از عربستان سعودی چیزی درباره حقوق زنان بشنود؟»
 
 
انتخاب عربستان سعودی به عنوان یکی از اعضای این کمیسیون در حالی اتفاق افتاد که سعودی‌ها سال 2016 در بین 144 کشور در دنیا که از نظر شاخص جهانی شکاف جنسیتی رتبه‌بندی شده بودند، در رده 141 قرار گرفتند و همین مسئله هم اعتراض سازمان‌های حمایت از حقوق زنان را بلند کرد، اما عضویت عربستان در کمیسیون مقام زن و انتخاب این کشور به ریاست پنل حقوق زنان در سال 2017 گویا مقدمه‌ای بر تغییرات ساختاری در این کشور با تکیه بر تغییر در حوزه حقوق زنان بود.
 
 
 آغاز یک تغییر
 
 
انتشار خبر عضویت عربستان در کمیسیون مقام زن آنقدر در نگاه‌های بین‌المللی طنزآمیز بود که کاریکاتوریست‌ها و طنزنویسان را به واکنش واداشت. عربستان سعودی با رأی کشورهایی چون امریکا، انگلیس و آلمان به عضویت کمیسیون مقام زن درآمد. زنانی که برای زندگی‌شان بدون حضور یک مرد به عنوان ولی یا قیم کنارشان هیچ تعریفی نشده است و حتی در این کشور حق رانندگی ندارند.
 
 
اما در ادامه رخدادی عجیب‌تر به وقع پیوست و با امضای حکمی از سوی ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی زنان این کشور اجازه رانندگی پیدا می‌کنند و از این پس می‌توانند گواهینامه بگیرند. گرچه در عربستان سعودی قانونی که رانندگی زنان را منع کند وجود نداشت با این حال برخی از زنان پیشتر به‌خاطر رانندگی جریمه یا زندانی شده بودند.
 
 
عربستان سعودی تنها کشوری در جهان بود که زنان جامعه در عمل از حق رانندگی محروم بودند. همچنین زنان این کشور اجازه پیدا کردند برای تماشای جشن هشتاد و هفتمین سالروز تشکیل این کشور برای نخستین بار وارد استادیوم شوند و مراسم را از نزدیک ببینند. هر چند این اجازه تنها برای یکبار صادر شده است.
 
 
یک رخداد غیرعادی
 
رانندگی زنان شاید برای ما امری عادی جلوه کند، اما صدور چنین مجوزی در کشوری همچون عربستان به هیچ عنوان عادی به نظر نمی‌رسد و حکایت از آغاز تغییرات شگرف در جامعه عربستان دارد؛‌ تغییراتی که بی‌تردید با توجه به قدرت نفوذ عربستان در کشورهای منطقه به‌واسطه دلارهای نفتی‌اش می‌تواند بر سیاست‌های منطقه‌ای نیز تأثیرگذار باشد. از سوی دیگر با نگاهی به تاریخ تحولات سایر کشورها نیز می‌توان دریافت تغییرات سبک زندگی در دیگر کشورها در راستای همگامی با سیاست‌های جهانی شدن یا همان امریکایی شدن از زنان آغازشده است، ‌همچنان‌که در ایران نیز اصلی‌ترین قدم در این مسیر در دوران رضا شاه و با کشف حجاب برداشته شد.
 
 
برخی تحلیلگران هم معتقدند اتخاذ سیاست‌های جدید این کشور در ارتباط با زنان با افزایش قدرت محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی در ارتباط است. محمدبن سلمان گرچه از نظر سیاست خارجی رویکردی تندروانه دارد و به نوشته گاردین از او به عنوان معمار تحریم‌های قطر و دخالت نظامی در یمن نام برده می‌شود، با این حال به نظر می‌رسد در سیاست داخلی و البته تنها در حوزه اجتماعی رویکرد اصلاح‌گرایانه در پیش گرفته است.  
 
با این حال هنوز مخالفان سیاسی، روزنامه‌نگاران و اقلیت شیعه این کشور با ممنوعیت‌های گوناگون و زندان مواجه هستند. از سوی دیگر نیز می‌توان این تغییرات در عربستان را با زمینه‌سازی برای اجرای سند توسعه پایدار یا همان 2030 در عربستان مرتبط دانست، زیرا این کشور نیز به اجرای 2030 متعهد شده است.
 
 
از رانندگی تا خوانندگی
 
غیر از اجازه رانندگی و ورود به استادیوم، فاطمه باعشن، به عنوان نخستین زن عربستانی، سخنگوی سفارت عربستان سعودی در امریکا شده است. او در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ با وزارت کار، اقتصاد و برنامه‌ریزی عربستان کار کرده است. حوزه کاری او توسعه بخش خصوصی و توانمندسازی اقتصادی زنان است. همچنین شیهانه العزاز اخیراً توانسته است از نخستین زنان عربستانی باشد که کارش را به عنوان وکیل در این کشور آغاز ‌کند.
 
 
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا تصمیم سلمان‌بن‌عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان سعودی درباره دادن اجازه صدور گواهینامه رانندگی به زنان این کشور را مورد تحسین قرارداد. ترامپ از این تصمیم استقبال کرده و آن را گام مثبتی نامیده است. در کنار اینها تلویزیون دولتی عربستان سعودی برای اولین‌بار بعد از سال‌ها کنسرتی از یکی از سرشناس‌ترین خواننده‌های زن جهان عرب را پخش کرده است. این خبر بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های سعودی و شبکه‌های اجتماعی داشت. در توییتر، کاربران سعودی هشتگ این رخداد را بیش از ۵۰ هزار بار توییت کردند.
 
 
وقتی پای کاهش قیمت نفت در میان است
 
 
تغییرات در عربستان را می‌توان از زاویه‌ای دیگر هم تحلیل کرد؛ قیمت پایین نفت و شغل‌های دولتی را که بسیاری از سعودی‌ها به آن وابسته هستند محدود کرده است. حالا دولت تلاش می‌کند تا شهروندان بیشتری از جمله زنان را به سوی اشتغال در بخش خصوصی، هدایت کند.  
 
هم‌اکنون بخش عمده‌ای از درآمد زنان شاغل عربستانی به رانندگان شخصی آنها اختصاص می‌یابد. تنها راه دیگر برای زنان این است که یکی از آشنایان مرد(محرم) آنها را به سر کار برساند. رهبران سعودی امیدوارند لغو این ممنوعیت بر افزایش مشارکت زنان در محیط‌های کاری تأثیرگذار باشد.
 
 
منبع: مشرق