نگاهی به دلایل مختلف ورود قطعات قاچاق به بازار

طبق برآوردهای انجام‌شده به‌دلیل حذف هزینه‌هایی مانند مالیات بر ارزش افزوده و عوارض گمرکی هنگام واردات غیررسمی قطعات، قاچاقچی از این محل حداقل ۴۵ و حداکثر ۱۲۰ درصد سود کسب می‌کند.

بر این اساس با توجه به کم بودن تولیدات این بخش در مقابل نیاز بالا در بازار و همچنین به دلیل پایین بودن قیمت قطعات قاچاق نسبت به محصول داخلی و وارداتی، تقاضا برای این گروه از قطعات در بازار وجود دارد. اگرچه خرید قطعات قاچاق به دلیل پایین بودن کیفیت، همیشه به ضرر مصرف‌کننده تمام می‌شود.

در این رابطه سید‌عبدالوهاب سهل‌آبادی، رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت، آنوش رحام مشاور کمیسیون گمرک و لجستیک اتاق ایران و غلامرضا بخشی‌زاده رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات قطعات خودرو در گفت‌وگوهایی جداگانه با «دنیای خودرو» توضیح دادند:

سیدعبدالوهاب سهل‌آبادی – رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت

مشکل اصلی؛ شبکه توزیع

دلیل میزان قابل توجه قطعات خودروی قاچاق و بی‌کیفیت در بازار این بخش چیست؟
در زمینه ورود کالای قاچاق به بازار قطعات و لوازم یدکی خودرو، یکی از مشکلات به شبکه توزیع بازمی‌گردد. شبکه توزیع به دلایلی مانند فرار از پرداخت مالیات و ارائه نکردن مدارک مرتبط با این موضوع، به سمت کالاهای قاچاق می‌رود.

در واقع اگر امکان کنترل کامل واردات غیر‌رسمی وجود ندارد، برای کنترل این شبکه یک راه‌حل مناسب استفاده از روش‌های تنبیه و تشویق است.

اگر فروشگاهی به‌جای محصول وارداتی یا قاچاق، قطعات تولید داخل را عرضه کرد، با روش‌هایی مانند معافیت مالیاتی یا اقدامات مشابه باید تشویق شود.

یکی از مسائلی که باعث افزایش میزان قطعات قاچاق می‌شود، عدم توان تولیدکنندگان داخلی در پاسخگویی به نیاز بازار است. این مساله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما این موضوع را با این قطعیت نمی‌پذیریم، چه بسا در حال حاضر در مورد برخی از قطعات خودرو تولید مازاد نیز داریم و می‌توانیم نیاز کشورهای دیگر را تامین کنیم. اما به‌هرحال قطعاتی هم وجود دارند که میزان تولید آنها پایین‌تر از سطح نیاز بازار است.

یکی از دلایل این موضوع آسیب‌هایی است که طی چند سال اخیر به واحدهای تولیدی قطعات خودرو وارد شد. در واقع اصلی‌ترین مشکل ما در حوزه قطعه‌سازی این است که تولید برخی قطعات در انحصار چند شرکت محدود است.

از طرفی یک مشکل دیگر این است که هر قطعه‌ساز باید در چارچوب و بر اساس استانداردهایی که برایش مشخص شده، محصول تولید کند. ضمن اینکه خود قطعه‌ساز نمی‌تواند قیمت محصول را مشخص کند. این در حالی است که پول همین قطعه از قبل مشخص شده هم سر وقت و به‌طور کامل به قطعه‌ساز پرداخت نمی‌شود.

یکی از دلایلی که قطعه‌سازی ما در سال‌های اخیر آن‌گونه که انتظار می‌رفت، رشد را تجربه نکرده، فشاری است که از جانب دو خودروساز اصلی کشور به این بخش وارد می‌شود.

یعنی قطعه‌سازان در این شرایط همیشه طلبکار هستند و به دلیل نبود بودجه و منابع کافی امکان رشد و پیشرفت و توسعه آنها بسیار محدود و در مواردی غیرممکن است.

غلامرضا بخشی‌زاده – رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو

با تعرفه پایین واردات، قاچاق به‌صرفه نیست

دلیل ورود حجم قابل توجهی از قطعات و لوازم یدکی که به‌صورت قاچاق وارد کشور شده‌اند، به بازار این بخش چیست؟
اینکه گفته می‌شود در بازار حجم قابل توجهی از قطعات قاچاق وجود دارد، به آن بزرگی که مطرح می‌شود، نیست، به این دلیل که تعرفه واردات قطعات یدکی پایین است. به نظر من مساله وجود قطعات تقلبی در بازار از بحث عرضه قطعات قاچاق بسیار پررنگ‌تر است.

به‌خصوص اینکه تعرفه واردات قطعات خودرو آن‌قدر پایین است که قاچاق در این زمینه به‌صرفه نخواهد بود. اگرچه به‌هرحال قابل انکار نیست که در این زمینه تا حدی قاچاق به‌خصوص از بنادر مختلف انجام می‌شود، اما آن اندازه نیست که بازار را تحت تاثیر قرار دهد.

در واقع بسیاری از قطعات خارجی با شرایطی وارد می‌شوند که به نظر می‌رسد آلمانی هستند اما وقتی کالا به دست فروشنده می‌رسد، مشخص می‌شود که چینی هستند و کیفیت مرغوبی ندارند.
بنابراین من معتقدم با اعمال سخت‌گیری، چه از طریق گمرک و چه از طرف کنترل کیفیت و استاندارد این قطعات، این مساله قابل کنترل است. ضمن اینکه اتفاقا وقتی کنترل لازم هنگام ورود کالا انجام نمی‌شود و کالای تقلبی با کیفیت پایین به بازار می‌رسد، اسم قاچاق روی آن گذاشته می‌شود.

در حال حاضر فروشندگان قطعات یدکی با توجه به تجربه و سابقه خود، کالاها را شناسایی می‌کنند. در واقع با توجه به واردکننده و برند کالا، فروشندگان تا ۵۰ درصد توان تشخیص کیفیت قطعات را دارند.

یکی از مسائلی که به‌عنوان دلیل زیاد شدن قطعات قاچاق مطرح می‌شود، این است که میزان تولید داخل جوابگوی نیاز بازار نیست. بر این اساس آیا مشخص است چه میزان از محصولات عرضه‌شده در بازار، تولید داخل هستند و چه میزان خارجی؟
بخش عمده‌ای از قطعات تولید داخل، توسط تامین‌کنندگان خودروسازها تولید می‌شوند. بر این اساس این تولیدات معمولا به اندازه‌ای هستند که غیر از آن تعداد که در خط تولید مورد استفاده قرار می‌گیرند، مابقی توسط شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پس ‌از فروش شرکت‌های خودروساز عرضه شوند.

بنابراین مازاد این تولیدات آنقدر نیست که به فروشندگان لوازم و قطعات یدکی هم برسد. در واقع قطعات خوب تولید داخل معمولا مونوپول شرکت‌های خودروساز هستند.
بر این اساس می‌توان گفت قطعه‌سازان داخل در مورد برخی قطعات، تولیدات بسیار باکیفیتی دارند. برای مثال اکنون در کشور کارخانه تولید سوپاپ داریم که محصولات آن به جرات حتی از نمونه‌های مشابه خارجی بهتر است.

این موضوع در مورد پیستون و چند قطعه دیگر هم وجود دارد. در مورد چنین قطعاتی، معمولا نمونه خارجی وارد نمی‌شود و عرضه آن در بازار نیز صورت نمی‌گیرد.

آنوش رحام، مشاور کمیسیون گمرک اتاق ایران

۸۰ درصد واردات قطعات قاچاق از امارات

گفته می‌شود یکی از مهم‌ترین مشکلات در بحث ورود قطعات قاچاق به بازار، به شبکه توزیع مربوط می‌شود. نظر شما در این‌باره چیست؟
مساله این است که بیش از ۹۵ درصد توزیع‌کنندگان قطعات و لوازم یدکی خودرو اساسا درخواست واحد بازرگانی و آشنایی کافی با مقوله واردات و ترخیص کالا ندارند. اینها اکثرا واسطه‌هایی هستند که از بنادر جنوبی از طریق امارات، کره‌جنوبی، ژاپن و برخی هم از ترکیه قطعه می‌آورند.

البته ۸۰ درصد واردات به این شکل هم از همان کشور امارات انجام می‌شود. البته قطعه خودرو کالای سنگین وزنی است بنابراین تعداد زیادی حمل‌کننده در بنادری مثل گناوه و بنادر کوچک بوشهر هستند که آنها را در کنار کالاهایی که اظهار شده و به‌صورت صحیح از گمرک ترخیص شده‌اند، به مقصد می‌رسانند.

آیا قاچاق قطعات خودرو تنها مشکل بازار در این بخش به‌شمار می‌رود؟
غیر از زیاد بودن قطعات قاچاق در بازار لوازم یدکی خودرو، یکی از اتفاقات بدی که در این حوزه رخ داده، این است که قطعات چینی و غیراصلی در بازار زیاد شده‌اند. به همین دلیل تعداد زیادی از کسبه بازار به طرف حساب‌های چینی کالا سفارش داده‌ و برندهایی را به‌نام خود ثبت کرده‌اند.

این سفارش‌ها توسط یک‌سری فرستنده به کشور امارات ارسال و عمدتا به‌صورت مستقیم به گمرک‌ها اظهار و وارد کشور می‌شوند. به همین دلیل ۸۵ درصد قطعات و لوازم یدکی غیر‌اصلی که وارد کشور می‌شوند، چینی بوده و حتی OEM هم نیستند. بر این اساس تنها ۱۵ درصد قطعاتی که وارد بازار می‌شوند، OEM یا اصلی هستند.