جایگاه ایران در آینده بازار جهانی خودرو کجاست؟

به این ترتیب از آنجا که صنعت خودرو یکی از صنایع مورد توجه دولتمردان است و این صنعت اثر جدی در رشد اقتصادی کشور دارد، کارشناسان تاکید دارند، صنعت خودرو ایران باید در مسیری حرکت کند که خودروسازان خارجی در آن گام گذاشته‌اند. از آنجا که سرعت تکنولوژی و توسعه محصولات جدید در جهان رو به افزایش است و خودروسازان خارجی نیز در حال تطابق خود با این سرعت فزاینده هستند؛ بنابراین خودروسازان ایران باید ضمن بهره بردن از مزیت بازار داخل و توجه به تقاضای مناسبی که در کشورهای همسایه وجود دارد، استراتژی توسعه بازار و محصول را دنبال کنند.

این موضوع از آن رو اهمیت دارد که امضای توافق هسته‌ای موجب شده خودروسازان داخلی بتوانند بار دیگر با شبکه جهانی تولید خودرو ارتباط و همکاری خود را برقرار کنند؛ از آنجا که این همکاری‌ها در قالب تولیدات مشترک برنامه‌ریزی شده است بنابراین حاصل این مشارکت‌ها باید تولیداتی همسو با روندهای جهانی باشد. در این بین برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند که دولت نیز باید با سیاست‌گذاری‌های آینده‌نگر بتواند زیرساخت‌های لازم به منظور توسعه صنعت خودرو براساس روندهای جهانی را ایجاد کند. در این زمینه موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی اخیرا در گزارشی با بررسی تحولات آتی صنعت خودرو در جهان به نقش ایران در این مورد پرداخته است که بخشی از این گزارش را مورد تحلیل قرار می‌دهیم.

الگوی تقاضای خودرو در جهان و ایران

بررسی تحولات آتی صنعت خودرو در جهان نشان‌دهنده آن است که الگوی تقاضای جهانی یکی از مهم‌ترین عواملی است که شرکت‌های خودروساز به آن توجه جدی دارند. اهمیت این موضوع از آن رو است که بازار خودرو کشورهای توسعه یافته طی سال‌های گذشته به اشباع رسیده است؛ برهمین اساس خودروسازان به منظور حفظ و رشد روند تولید و فروش محصولات خود برنامه‌ریزی مدونی را در راستای توسعه بازار خود صورت داده‌اند. براساس گزارش موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی بازار خودروی جهان به دو دسته کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه تقسیم می‌شود. در بخش بازار کشورهای توسعه یافته شاهد کاهش فروش به‌دلیل اشباع بازار هستیم. در این زمینه می‌توان به بازار اتحادیه اروپا اشاره کرد؛ هر چند فروش خودرو در اتحادیه اروپا به نسبت زمان بحران مالی بهبود یافته است، اما وضعیت فروش خودرو در کشورهایی که هنوز گرفتار رکود اقتصادی هستند، راکد است.

در میان کشورهای توسعه یافته بررسی بازار خودرو در آمریکای شمالی نشان از آن دارد که در سال 2015 بازارهای آمریکا در بیشترین سطح فروش خود قرار گرفتند و توانستند رکورد فروش حدود 5/ 17 میلیون وسیله نقلیه (7/ 5 درصد افزایش نسبت به سال قبل) را ثبت کنند. با وجود این پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که به احتمال زیاد فروش آمریکا در دو سال آتی یکنواخت خواهد بود و ممکن است در سال 2018 با رکود متوسطی مواجه شود که این امر ناشی از چرخه‌های اقتصادی، افزایش یکباره نرخ‌های بهره تسهیلات خودرو توسط فدرال رزرو و ورود انبوهی از وسایل نقلیه دسته دوم به بازار مصرف خودرو خواهد بود. در شرایطی که خودروسازان جهانی نسبت به تقاضا در بازار کشورهای توسعه یافته با دیده شک و تردید می‌نگرند؛ بنابراین آنها به منظور افزایش تقاضای خود برنامه‌ریزی مدونی را در کشورهای در حال توسعه صورت داده‌اند. یکی از برنامه‌های جدی خودروسازان حضور در بازار اقتصادهای نوظهور و بازار خاورمیانه و آفریقا است. از آنجا که یکی از بخش‌های مورد توجه خودروسازان برای توسعه بازارشان، توجه به کشورهایی با اقتصاد نوظهور (برزیل، هند و مکزیک) بود؛ بنابراین سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای توسط بسیاری از خودروسازان جهانی در این کشورها صورت گرفت؛ حال آنکه تولید خودرو در بازارهای نوظهور براساس برنامه‌ریزی خودروسازان جهانی پیش نرفت و رکود فروش خودرو در این کشورها، تهدیدی برای خودروسازان شد، بنابراین انتظار می‌رود طی پنج سال آتی، رشد فروش بالا و ثابتی در خاورمیانه و آفریقا رخ دهد. براساس ارزیابی گروه PWC که به ارزیابی صنعت خودرو در جهان پرداخته، بیشترین میزان فروش در ایران، مصر، آفریقای جنوبی و نیجریه پیش‌بینی می‌شود. این رشد عامل محرکی برای توسعه فعالیت کارخانه‌های خودروساز منطقه خواهد بود؛ به‌گونه‌ای که با افزایش حدود 50 درصدی تولید سالانه تا سال 2021، در هر سال حدود 3 میلیون دستگاه در آفریقا و خاورمیانه تولید خواهد شد. در شرایطی پیش‌بینی‌ها بر این تاکید دارد که ایران در سال‌های آینده جزو کشورهایی با رشد تقاضای موثر خواهد بود که کشورمان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده خودرو در خاورمیانه، به‌دلیل برخورداری از جمعیت نسبتا بالا (سهم یک درصدی از کل جمعیت جهان) و همچنین دارا بودن طبقه متوسط با درآمد رو به رشد، از پتانسیل بالایی برای تولید و فروش خودروهای جدید برخوردار است که این امر منجر به تمایل بسیاری از برندهای خارجی برای ورود به بازار تولید و فروش ایران شده است.

به این‌ترتیب، کارشناسان با توجه به مزیت بازار خودرو ایران و الگوی جهانی تقاضا تاکید بر توسعه صنعت خودرو ایران همگام با تحولات جهانی دارند؛ به گفته آنها از آنجا که بازار ایران تقاضای بسیار خوبی را درون خود دارد؛ بنابراین خودروسازان ایرانی باید از طریق مشارکت با خودروسازان جهانی ضمن توسعه صنعت خودرو کشور، تقاضا و فروش محصولات خود را افزایش دهند؛ چراکه این موضوع اثر جدی در رشد شاخص‌های کلان اقتصادی کشور دارد. یکی دیگر از مزیت‌های ایران نبود خودروسازی در منطقه خاورمیانه است؛ بنابراین خودروسازان ایرانی می‌توانند ضمن تامین بازار داخل، بازار کشورهای همسایه را نیز تحت پوشش خود قرار دهند و میزان فروش خود را افزایش دهند.

تمرکز بر فناورهای جدید

در حال حاضر خودروسازان جهانی به‌دلیل کاهش تقاضا در بازار کشورهای توسعه یافته به سمت تولید محصولاتی مبتنی با فناوری‌های نوین روی آورده‌اند تا بتوانند نسبت به گذشته تقاضای موثری را ایجاد کنند.

هر چند در این بین خودروسازان جهانی با چالش سرعت تحولات در فناوری‌های سنتی و تجهیزات نرم‌افزاری مواجهند، اما آنگونه که در گزارش موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی آمده خودروسازان جهانی یکی از رویکردهای اساسی خود را تولید محصولات در این بخش قرارداده‌اند تا بتوانند همسو با روندهای جهانی پیش بروند. از آنجا که در حال حاضر شاهد حضور فزاینده بنگاه‌های فناورانه در صنعت خودرو هستیم و بنا است که در سال‌های آتی این شرکت‌ها به‌دلیل مهارت‌ها یشان و تطابق آن با نیازهای صنعت، نفوذ غیرمعمولی بر بخش خودرو داشته باشند، بنابراین کارشناسان تاکید دارند هر شرکتی که قصد گام گذاشتن در مسیر خودروساز شدن را دارد باید بتواند براساس روندهای جهانی پیش برود.

براین اساس باید تلاش شود که راه‌های جدید ریسک‌پذیری برای رسیدن به این هدف مورد بررسی قرار گیرد. در این مسیر رویکرد مناسب برای تولیدکنندگان، همکاری با خودروسازان پیشرفته جهانی است. در عین حال، کارشناسان برای تولیدکنندگان داخلی پیشنهادی دارند مبنی‌بر اینکه خودروسازان ایرانی در مشارکت با خودروسازان جهانی ضمن جذب سرمایه و کسب تکنولوژی‌های روز باید بتوانند با آن دسته از متقاضیانی وارد همکاری شوند که محصولات تولید‌شان از فناوری بالاتر، آلایندگی کمتر و قابلیت صادراتی بیشتری برخوردار باشد.

اهمیت مصرف سوخت در صنعت خودرو

اما سومین عامل مهم در تحولات جهانی صنعت خودرو توجه به مقررات مصرف سوخت خودرو است؛ به‌طوری‌که امروز در جهان مقررات سخت‌گیرانه‌ای در حوزه مصرف سوخت خودروها اعمال می‌شود. اهمیت این موضوع برای خودروسازان طی سال‌های اخیر به‌دلیل بحران سوخت و افزایش هزینه‌ها و همچنین آلودگی‌های زیست محیطی بوده است؛ بنابراین خودروسازان جهانی با ارائه تکنولوژی‌های جدید سعی در اقتصادی‌تر کردن خودرو با هدف کاهش مصرف سوخت و حفظ محیط زیست دارند و این در شرایطی است که خودروسازان هر سال اعداد و ارقام مصرف سوخت و انتشار آلاینده‌ها را به سمت بهبود ارتقا دادند. بر این اساس آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا میزان استاندارد مصرف سوخت برای خودروها را تا سال ٢٠١۶ را به میزان 1/ 5 لیتر در هر کیلومتر قرار داده است و خودروسازان اروپایی نیز استانداردی مشابه آمریکا را برای خودروهای خود وضع کردند.

ازسوی دیگر براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته مقرر شده خودروسازان اروپایی و آمریکایی تا سال 2025 خودروهای تولیدی‌شان به ازای مصرف هر گالن سوخت متوسط 60مایل را طی کند. در حالی خودروسازان جهانی توجه جدی به کاهش مصرف سوخت و سیستم آلاینده خودروها دارند و براین اساس هر ساله تحقیقات گسترده‌ای را در زمینه موتورهای جدید و منطبق با محیط زیست انجام می‌دهند که صنعت خودرو ایران طی سال‌های گذشته نتوانسته نسبت به ارتقای مصرف سوخت خودروهای تولیدی خود تغییراتی دهد. بنا بر آخرین آمار خودروهای ایرانی در بخش استانداردهای مصرف سوخت خودروهای پرتیراژ خودروسازان داخلی در محدوده ٨ تا ١٢ لیتر در هر ١٠٠ کیلومتر قرار دارند. بنابر آمار شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، میانگین مصرف خودروهای داخلی در سال 94 حدود 8 لیتر بوده است. این در حالی است که بهره‌وری و راندمان سوخت و اقتصادی بودن خودروها در حال حاضر بیش از هر زمانی در جهان مطرح است و خودروهای کنونی در جهان بهترین راندمان و مصرف سوخت را دارند.

بر این اساس در گزارش مذکور به خودروسازان ایرانی پیشنهاد شده که از طریق مشارکت‌های بین‌المللی ضمن بهبود تولیداتشان خودروهایی با مصرف سوخت پایین را به بازار عرضه کنند. در این میان نیز تاکید شده که خودروسازان ایرانی باید در مسیر تولید خودروهای برقی نیز حرکت کنند چراکه این موضوع نیز اثر جدی در تغییر بازار و میزان مصرف سوخت‌های فسیلی دارد.