رقابت ریلی؛ از رکوردشکنی ژاپن تا رویای چین

به گزارش پدال نیوز، چین و ژاپن را می‌توان خبرسازان همیشگی صنعت ریلی دنیا دانست. پس از آن که در نوامبر 2015 هر دو کشور ورود خود به عرصه ساخت هواپیماهای مسافربری را اعلام کردند، حال در ژانویه 2017 این دستیابی به رکورد سرعت قطارهای سریع‌السیر است که این دو را به نقل محافل عرصه حمل‌و‌نقل بدل کرده است.
 
به گزارش روزنامه دنیای خودرو  چین از ساخت قطارهایی با سرعت 500 کیلومتر بر ساعت خبر داده است و به فاصله چند هفته، قطار جدید ژاپنی موفق می‌شود در یک حرکت آزمایشی، رکورد سرعت 603 کیلومتر در ساعت را از خود بر جای بگذارد. بدون شک این دو کشور همواره از پیشتازان صنعت ریلی، به‌خصوص در حوزه قطارهای پرسرعت بوده‌اند و به ‌نظر می‌رسد، این دوئل نفس‌گیر تنها یک برنده داشته باشد!
 
حضور پرقدرت در حوزه ساخت قطارهای سریع‌السیر دو کشور شرق آسیا تفاوتی مهم با آغاز ساخت هواپیماهای مسافری دارد. چین و ژاپن قصد دارند با ساخت هواپیمای مسافربری در عرصه‌ای ورود کنند که دو رقیب مشهور بوئینگ و ایرباس بر این عرصه سیطره دارند و رقبای کانادایی، برزیلی و روسی نیز زودتر از آنان وارد حوزه ساخت هواپیمای مسافری شده‌اند اما در حوزه قطارهای سریع‌السیر آنها حرف نخست را در جهان می‌زنند.
 
پیشرفت‌های ریلی چه در آمریکا و چه در اروپا قابل‌مقایسه با این دو کشور نیست. سرعت قطارها در مناطق توسعه‌یافته جهان بسیار کمتر از رکوردهایی است که هر دو کشور بر جای گذاشته‌اند و آنها تلاش می‌کنند پیشرفت‌های خود را در صنعت ریلی به دیگر کشورها صادر کنند. به‌همین دلیل نخست‌وزیر ژاپن احداث خط‌آهن سریع‌السیر مشابه کشورش را به آمریکایی‌ها پیشنهاد می‌دهد و چین از روسیه تا ترکیه و از اندونزی تا ایران وارد حوزه اجرای شبکه قطارهای پرسرعت شده است.
 
سرعت کم قطارها در آمریکا، حداقل در دو تحول بزرگ سیاسی و تکنولوژیکی نقش‌آفرین بوده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، در زمان مبارزات انتخاباتی سرعت اندک قطارها در آمریکا را به باد انتقاد گرفت و از عقب‌ماندگی این کشور نسبت به کشورهای شرق آسیا گلایه کرده بود. او به مردم کشورش قول داده است سرمایه‌گذاری‌های سنگینی را در زیرساخت‌ها برنامه‌ریزی کند و به‌نظر می‌رسد پیروزی او تا حد قابل‌توجهی مرهون چنین برنامه‌ای بوده است.
نابغه عرصه فن‌آوری نیز چند سال پیش و در حالی که حوصله‌اش از سرعت کم قطار لس‌آنجلس به سانفرانسیسکو سر رفته بود، ایده ناب ساخت «هایپرلوپ» را ارائه کرد.
 
ایده «الن ماسک» اما از سوی گروه‌های متفاوتی از سازندگان پیگیری می‌شود تا در آینده نزدیک به واقعیت تبدیل شود. شاید ورود موفق هایپرلوپ به عرصه حمل‌و‌نقل به زیان قطارهای پرسرعت تمام شود و چین و ژاپن را از این بابت با رقیبی بسیار جدی روبه‌رو کند.
 
رکوردشکنی ژاپنی
 
ژاپن در زمان برگزاری المپیک تابستانی 1964 از دستاورد بزرگی رونمایی کرد. قطار پرسرعت «شینکانسن» زمانی وارد خطوط ریلی این کشور شد که به واسطه رویداد مهم ورزشی، این اتفاق حوزه فن‌آوری نیز مورد توجه جهانیان قرار گرفت. ژاپن آن زمان قصد داشت پس از تحمل رنج و ویرانی‌های جنگ جهانی دوم، توان مهندسی خود را در سطحی فراتر از کشورهای غربی به نمایش بگذارد. پیغام ژاپنی‌ها توسط جهان دریافت شد. شینکانسن، رکورد سرعت را در آن زمان در اختیار داشت. حال بار دیگر ژاپن میزبان المپیک است و این‌بار نیز امیدوارند دستاورد بزرگ دیگری را در سال 2020 به جهان ارائه کنند.
 
قطار جدید مگلو (maglev) قرار است در سال 2027 وارد خطوط ریلی شود. این قطار در آزمایش تازه خود رکورد سرعت 603 کیلومتر در ساعت را به دست آورده و رکورد قبلی 590 کیلومتری را پشت سر گذاشته است.
 
قطارهای «مگلو» گونه‌ای از قطارها هستند که به‌طور شناور در هوا و در فاصله کمی از ریل قرار می‌گیرند و بدون دریافت مقاومت زیادی از محیط، با سرعت‌ بسیار زیاد حرکت می‌کنند. مگلوها برای حرکت خود از نیروی الکترومغناطیسی بهره می‌گیرند و می‌توانند به سرعت‌های قابل‌مقایسه‌ای با سرعت هواپیمای جت دست یابند. واژه مگلو از ترکیب دو واژه انگلیسی Magnetic (مغناطیسی) و levitation (شناوری) ساخته شده است. قطارهای مگلو هم اکنون با سرعت کمتر در خطوط ریلی شانگهای و چانگشای چین و اینچئون کره‌جنوبی نیز در حرکت‌ هستند.
 
پس از رونمایی قطار پرسرعت ژاپنی در 1964، فرانسه قطار «گرند ویتِس» (TGV) را در دهه 70 میلادی راه‌اندازی و رکوردهای سرعت را در سال 2007 جابه‌جا کرد. قطار آلمانی «اینترسیتی اکسپرس» نیز در سال 1985 وارد خطوط ریلی این کشور شد و در زمره قطارهای پرسرعت جهان قرار گرفت.
 
حال اما برای ژاپنی‌ها بسیار بااهمیت است که اعتبار خود را در حوزه حمل‌و‌نقل ریلی پرسرعت احیا و نقشی پیشرو در این زمینه ایفا کنند. قطار مگلو جدید با نام «شینکانسن چوئو» قصد دارد توکیو را به شهر ناگویا در مدت 40 دقیقه وصل کند. سرعت این قطار از سرعت حمل‌و‌نقل هوایی این مسیر نیز فراتر خواهد رفت. در مرحله بعد قرار است این خط به اوزاکا متصل شود. قطار جدید 16 واگن خواهد داشت و 100 مسافر را جابه‌جا خواهد کرد.
 
یکی از مدیران شرکت راه‌آهن مرکزی ژاپن که در بخش خطوط مگلو فعالیت می‌کند، می‌گوید: «از سال 1997 کار روی این پروژه آغاز شده است و تا بهره‌برداری رسمی در 2027، 30 سال تلاش برای ارتقای این فن‌آوری صرف خواهد شد. صرف زمان بسیار طولانی برای ارتقای مگلو به دلایلی چون ارتقای استانداردهای ایمنی و کاهش هزینه‌ها تا سطحی اقتصادی برمی‌گردد. ساخت خطوط ریلی جدید نیز به‌علت نیاز به حفر تونل‌های متعدد، زمان‌بر است. قطار جدید اما در همان سال 1997 نیز موفق به ثبت سرعت 550 کیلومتر در ساعت شده بود.»
 
ژاپنی‌ها در زمینه ایمنی نیز اعتبار بی‌عیب و نقصی دارند و رکوردهای ریلی آنها تنها در حوزه سرعت خلاصه نمی‌شوند. قطارهای پرسرعت این کشور در 6 دهه گذشته هیچ تصادفی را که منجر به آسیب جدی یا مرگ شود، ثبت نکرده‌اند. آزمایش‌های اولیه نیز نشان می‌دهد مسافران مگلو جدید از راحتی و ایمنی آن رضایت کامل داشته‌اند. مجریان طرح مگلو جدید در نظر دارند با ساخت دیوارهایی حائل، آلودگی صوتی آن را تا حد استاندارد کاهش دهند. آنان امیدوارند این قطار بر بهبود وضعیت اقتصادی و سبک زندگی مردم اثرگذار باشد.
 
رویای چین
 
چند هفته‌ پیش از آن که مگلو ژاپنی رکورد سرعت بیش از 600 کیلومتری را بر جای بگذارد، مهندسان چینی از پروژه‌ای رونمایی کردند که قصد دارد قطارهایی با سرعت 500کیلومتر بر ساعت تولید کند. این پروژه علاوه‌بر ساخت قطارهای جدید، در نظر دارد خطوط پرسرعت فعلی را نیز گسترش دهد، زیرا این قطارها به ریل مخصوصی نیاز دارند و اجرای خط‌آهن مخصوص نیز تنها در محیط‌های خاصی ممکن است. سریع‌ترین قطارهای کنونی چین با سرعت 350 کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کنند و ارتقای سرعت تا 500 کیلومتر، تحول مهمی محسوب می‌شود و چین را در رکوردزنی سرعت ریلی به رقیبی جدی برای ژاپن بدل می‌کند. به نظر می‌رسد چینی‌ها در زمانی سریع‌تر از رقیب آسیای شرقی خود، رویایشان را به واقعیت بدل می‌کنند.
 
نخست‌وزیر ژاپن از هواداران جدی پروژه مگلوی جدید است و امید دارد پیشنهاد او برای ساخت خط آهن مشابه توکیو به ناگویا برای مسیر واشنگتن به نیویورک، مورد پذیرش آمریکایی‌ها واقع شود. آمریکایی‌ها حال با رهبری ترامپ درصدد توجهی دوباره به ارتقای زیرساخت‌های کشور هستند و البته امید دارند تحقق رویای هایپرلوپ، عقب‌ماندگی آنها در زمینه حمل‌و‌نقلی ریلی پرسرعت را جبران کند. هایپرلوپ سرعتی برابر با 1200کیلومتر در ساعت را هدف‌گذاری کرده است و می‌تواند رقیبی بسیار سرسخت برای قطارهای مگلو باشد. هزینه ساخت هایپرلوپ اما در برآوردهای اولیه بسیار بالاست و در حال‌حاضر علاوه‌بر تلاش برای رفع مشکلات اجرایی، به کاهش جدی هزینه‌ها نیز نیاز دارد.
 
قرارداد جدید سازمان حمل‌و‌نقل امارات متحده عربی با شرکت «هایپرلوپ وان»، این فن‌آوری را پیش از آن که به واقعیت بدل شود، به نقاط دیگر جهان صادر کرد. دوبی قصد دارد با این فن‌آوری در 5 سال آینده به شهرهای مهم عربی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس وصل شود. ژاپن و چین اما به‌دنبال صدور فن‌آوری قطارهای پرسرعت هستند و شاید فرصت چندانی برای رقابت با هایپرلوپ نداشته باشند.
 
چین اما از شرق تا غرب عالم وارد پروژه‌های قطارهای پرسرعت شده و برای صدور فن‌آوری خود خاورمیانه، اروپا و استرالیا را هدف گرفته است. ایران نیز بخشی از پروژه چینی‌هاست و قرار است اولین قطار پرسرعت کشور در مسیر اصفهان - قم - تهران به اجرا در بیاید. پروژه با سرمایه‌گذاری و اجرای شرکت دولتی زیرساخت چین از تابستان جاری کلید خورده است و پیش‌بینی می‌شود در 4 سال آینده به بهره‌برداری برسد.