نگاهی جامع به مفهوم ایمنی

به گزارش پایگاه خبری پدال نیوز، با بیان‌شدن واژه ایمنی در خصوص اتومبیل، ذهن اکثر افراد به سراغ خودروهای با بدنه بسیار مستحکم می‌رود. شاید با مراجعه به فضای مجازی و مشاهده مباحثی که پیرامون تصادفات رانندگی و ایمنی خودروها صورت می‌گیرد، متوجه شوید که عموما تفکراتی نادرست پیرامون مفاهیم رانندگی اصولی و ایمنی در ذهن بسیاری از افراد شکل گرفته است. از این پس قصد داریم تا در این بخش، نگاهی به اینگونه مباحث و تفکرات درست و نادرست خودرویی در جامعه انداخته و با دید علمی‌تری به بررسی آنها بپردازیم.
 
چگونه می‌توان ایمنی را تعریف کرد
شاید ساده‌ترین و در عین حال کامل‌ترین تعریفی که می‌توان برای واژه ایمنی ارائه داد، میزان درجه دور بودن از خطر، سانحه و آسیب است. در تعریف علمی ایمنی می‌توان گفت که در واقع شرایطی است که در آن پتانسیل وارد‌شدن آسیب به افراد و تجهیزات کنترل شده بوده و در حداقل باشد. مسئله‌ای که بسیاری از افراد آن‌را در نظر نمی‌گیرند، این است که ایمنی یک فاکتور نسبی و مقایسه‌ای است و نمی‌توان به آن دیدی مطلق داشت. ایمنی در‌صدد جلوگیری از بالفعل‌شدن خطرات بالقوه است و طبیعتا نمی‌توان هیچگاه سطح ایمنی و حفاظت را به صد‌در‌‌صد رساند. بدون در نظر گرفتن فاکتورها و محدودیت‌های موجود و مقایسه‌کردن شرایط گوناگون، سطح ایمنی قابل تعریف نیست و هیچگاه نیز نمی‌توان به صورت کامل از بروز خطر و آسیب جلوگیری کرد. به همین علت است که می‌گوییم ایمنی مطلق نیست و با مقایسه‌کردن ریسک موجود در شرایط گوناگون به دست می‌آید و عملا حفاظت نسبی از خطر و آسیب است. در مقوله رانندگی و بروز تصادفات، همانطور که بارها شنیده‌ایم 3 فاکتور جاده، انسان و وسیله نقلیه در میزان احتمال بروز تصادف نقش دارند. عموما در خصوص ایمنی جاده به مسائل ایمنی پیش از تصادف پرداخته می‌شود، به عبارتی طراحی راه باید به گونه‌ای باشد که امکان تردد ایمن را فراهم کرده و مهندسی آن به گونه‌ای باشد که از بروز سانحه تا حد امکان جلوگیری کند. اگر فاکتور انسان و اشتباهات وی (که عموما مقصر اصلی بروز سوانح رانندگی نیز هست!) را با توجه به گستردگی مباحث آن کنار بگذاریم، به ایمنی وسیله نقلیه می‌رسیم.
 
ایمنی وسیله نقلیه
حساس‌ترین وظیفه در تامین ایمنی رانندگی را وسیله نقلیه بر عهده دارد. اما دقیقا منظور از ایمنی خودرو چیست و هنگامی که عبارت ایمن برای یک نوع اتومبیل به کار می‌رود، چه مواردی در نظر گرفته شده است؟ چرا یک اتومبیل در میان مردم لقب ناامن را به خود می‌گیرد و مدلی دیگر تبدیل به نماد ایمنی می‌شود؟ ایمنی اتومبیل را می‌توان به دو بخش فعال و غیرفعال تقسیم‌بندی کرد.
 
ایمنی فعال
به صورت کلی مجموعه ویژگی‌های ذاتی و تجهیزات موجود در اتومبیل که از بروز تصادف جلوگیری می‌کنند، ایمنی فعال یک خودرو را شکل می‌دهند. مسائلی همچون کیفیت ساخت و مونتاژ، طراحی صحیح اجزای فنی و اتاق، سلامت فنی و نبود بخش‌ معیوب و آسیب‌دیده، میدان دید، دینامیک رانندگی، خوش‌دستی و هندلینگ مناسب و فاکتورهای مرتبط با آن، وجود تجهیزات کمکی نظیر ترمزهای ضد‌قفل، تعلیق فعال، حسگرهای هشدار نقاط کور و انواع سیستم‌های امنیتی برای تشخیص موانع موجود همگی در حوزه ایمنی فعال خودرو قرار می‌گیرند. با این تعریف حتی می‌توان گفت که تایر یک خودرو نیز در بخش ایمنی فعال قرار می‌گیرد. طبیعتا یک تایر معیوب و یا نامناسب با نوع خودرو و شرایط جوی می‌تواند موجب بروز سانحه شود و تایر مناسب و با‌کیفیت موجب بهبود دینامیک حرکتی و طبعا تجربه رانندگی ایمن‌تر می‌شود. به همین علت نیز هست که نمی‌توان به صرف وجود یک ایراد جزئی، ایمنی یک خودرو را زیر سوال برد چرا که گاهی حتی اشتباه مالک در حفظ و نگهداری یک خودرو نیز می‌تواند سطح ایمنی فعال را کاهش دهد و نمی‌توان این مشکلات را به نوع خودرو ربط داد. اگر به خاطر داشته باشید، انسان و اشتباهات وی مقصر اصلی بروز عمده سوانح هستند!
 
ایمنی غیر‌فعال
ایمنی غیر‌فعال وسیله نقلیه دقیقا همان بحث‌برانگیزترین بخش موضوع ماست. شاید بارها و بارها‌ بحث‌های صورت‌گرفته در فضای مجازی در زیر تصاویر تصادفات اتومبیل را مشاهده کرده باشیم؛ بحث‌هایی که گاهی رنگ تعصب و تمسخر نیز به خود می‌گیرند و از جنبه‌های علمی خارج می‌شوند.
ایمنی غیر‌فعال، شامل بخش‌هایی از خودرو می‌شود که در حالت عادی نقشی در کیفیت رانندگی و جلوگیری از بروز سانحه نداشته اما در حین تصادف فعال می‌شوند و تاثیر خود را با کاهش میزان جراحات وارده نمایان می‌کنند. نقاط جاذب انرژی برخورد در ساختار اتاق و مهندسی سازه بدنه، کیسه‌های هوا، کمربندهای ایمنی پیش‌کشنده، کلید قطع‌کننده جریان سوخت، ستون فرمان و پدال‌های جمع‌شونده، خاصیت جذب نیروی داشبورد و سیستم‌های مخابره پیام تصادف برای حضور نیروهای امدادی همگی جزو ایمنی غیر‌فعال خودرو به شمار می‌روند. نسبی‌بودن سطح ایمنی را به وضوح می‌توان در ایمنی غیر فعال درک کرد، چرا که هیچگاه نمی‌توان به صورت مطلق بیان کرد که اتومبیلی ایمن یا نا‌ایمن است. هر خودرویی از نظر سطح ایمنی باید با همکلاسان و همدوره‌های خود مقایسه شود؛ کاری که موسسات بررسی ایمنی خودروها با برگزاری انواع تست‌های تصادف و امتیاز‌دهی به نحو احسنت انجام می‌دهند.
تصادف، یکی از پیچیده‌ترین وقایع فیزیکی‌ای است که در دنیای اطراف ما رخ می‌دهد و در تحلیل آن فاکتورهای بی‌شماری دخیل هستند که هیچ‌کدام از آنها الزاما ارتباطی با برند خودرویی مورد علاقه ما ندارند! بسیار پیش می‌آید که اتومبیلی که در سطح جامعه به ایمنی بالا و استحکام شناخته شده، در تصادفی نه‌چندان شدید به‌سادگی از هم متلاشی می‌شود و از سوی دیگر اتومبیلی نه‌چندان ایمن در یک سانحه جان سرنشینان خود را حفظ می‌کند. این بدان مفهوم است که حتی امتیازهای ایمنی داده شده همگی در شرایط شبیه‌سازی شده با فاکتورهای از پیش تعریف شده و محدود است که عملا ممکن است در شرایط واقعی کاملا نتایج متفاوتی بروز کند. ستاره‌های ایمنی تنها معیاری برای مقایسه خودروهای همکلاس هستند و هیچگاه نمی‌توانند معیاری کلی و مطلق جهت بررسی ایمنی خودروها به ما ارائه کنند؛ همانگونه که خود مفهوم ایمنی یک معیار مطلق نیست.
نویسنده: عارف منظری