اینورژن مسبب آلودگی شهرها نیست

به گزارش پدال نیوز به نقل از مهر ،  این روزها طبیعت نیز با عوامل آلاینده دست ساز بشری هم‌سو شده‌اند و تنفس در کلان‌شهرهای کشور به نفس کشیدن در فضای کوچک ماسک‌ها محدود شده است.
 
اینورژن یک پدیده طبیعی است که روزهای سرد و آفتابی شکل می‌گیرد و موجب عدم تخلیه آلودگی در شهرها شده و بر نفس‌گیری هوای شهرهای بزرگ می‌افزاید.
 
کنترل این پدیده طبیعی به اندازه‌ای از دست بشریت خارج است که در طول هفته‌های گذشته در کشوری مانند پاریس که از سال های بسیار دور، استانداردهای خاص برای کنترل آلایندگی اتخاذ کرده است نیز شاهد آلودگی شدید هوا و هشدار برای عموم بودیم.
 
بر این اساس به نظر می‌رسد باید راهکارهای جدی‌تری برای کنترل آلودگی هوا توسط محیط زیست اتخاذ و ارگان‌های مختلف نیز به وظایف خود در این ارتباط به درستی عمل کنند تا در فصل‌های سرد سال با توجه به وقوع پدیده طبیعی اینورژن، کنترل بهتری بر آلودگی شهر داشته باشیم.
 
در این ارتباط بابک صادقیان رئیس امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان از چگونگی رخ دادن پدیده اینورژن و راهکارها و روش‌های کنترل آلودگی در اصفهان به عنوان یکی از آلوده‌ترین کلان‌شهرهای کشور می‌گوید.
 
* در شهری مانند پاریس در طول هفته‌های گذشته با وجود راهکارهای خاص کنترل آلایندگی باز هم شاهد آلودگی شدید هوا بودیم که اینورژن به این امر دامن زد. اینورژن چیست و چگونه باعث افزایش آلودگی در شهرها در فصل‌های سرد سال می‌شود؟
 
ببینید درحالت طبیعی تغییرات دمایی با افزایش ارتفاع محسوس می شود به این معنا که با افزایش ارتفاع باید شاهد کاهش دما باشیم اما در فصل‌های سرد سال این حالت در برخی لایه‌های جوی عکس می‌شود به این معنا که با افزایش ارتفاع، افزایش دما را شاهد هستیم.
 
در زمان اینورژن به دلیل حداقل جریان باد و چگالی زیاد سرما که موجب عدم جابه جایی توده هوا می‌شود آلودگی‌های محبوس شده، تا زمانی که جریان ناپایدار باد و رگبار وارد عمل نشود در جو زمین باقی می‌مانند
 
با توجه به اینکه به شکل طبیعی هوای گرم به سمت بالا جابه جا می‌شود در حالت طبیعی آلودگی‌های سطح شهر نیز همراه گرما بالا رفته و با جریان عمودی هوا از جو خارج می‌شود و از سویی جریان افقی باد نیز در تخلیه آلاینده‌ها و تلطیف هوا به شکل ویژه نقش دارد.
 
وارونگی دما در روزهای سردِ آفتابی و بدون باد رخ می دهد، به طور معمول در این روزها تخلیه آلاینده‌ها نه به شکل جریان عمودی و نه افقی (باد) اتفاق نمی‌افتد و هرچه منابع آلایندگی بیشتر باشد وارونگی دما شدیدتر است. بدین ترتیب در زمان اینورژن به ترتیب سه لایه هوای سرد، گرم و سرد در جو اطراف زمین ایجاد می شود که آلاینده‌ها در لایه سرد محبوس می‌شوند.
 
بر این اساس در زمان اینورژن به دلیل حداقل جریان باد و چگالی زیاد سرما که موجب عدم جابه جایی توده هوا می‌شود آلودگی‌های محبوس شده، تا زمانی که جریان ناپایدار باد و رگبار وارد عمل نشود در جو زمین باقی می‌مانند.
 
*آیا وقوع پدیده اینورژن به معنای این است که ما شاهد آلودگی شدید هوا در کلان‌شهرها خواهیم بود؟
 
اینورژن یک پدیده طبیعی است که در فصل‌های سرد سال رخ می‌دهد و مانع تخلیه آلاینده‌ها می‌شود اما در واقع این منابع آلاینده هستند که آلودگی شدید شهرها را در کنار این پدیده طبیعی رقم می‌زنند به نوعی که این پدیده به خوبی در کلان شهرهایی مانند تهران، اراک، مشهد و اصفهان در فصل‌های سرد سال محسوس است.
 
در این میان گرچه اینورژن در شهرهایی مانند گلپایگان که نقش صنایع کمتر است نیز رخ می‌دهد اما به دلیل اینکه منابع انتشار آلودگی کمتر هستند، شاهد آلودگی هوا به دلیل وارونگی نیستیم.
 
بر این اساس اگر تمرکز خود را بر کاهش منابع آلاینده متمرکز کنیم در زمان وارونگی دمایی مشکلی از نظر  افزایش آلودگی وجود نخواهد داشت.
 
*بر این اساس با توجه به تولید آلودگی توسط صنایع در شهرهای صنعتی مانند اصفهان باید در زمان وقوع پدیده اینورژن تمرکز خود را بر کاهش منابع آلایندگی متمرکز کنیم. در این راستا چه اقداماتی انجام شده یا در دست انجام است؟
 
دست ما از دخالت در عوامل طبیعی مانند اینورژن کوتاه است و بر این اساس باید منابع انتشار را کنترل کنیم. بر این اساس طرح زوج و فرد تردد خودروها، کاهش کارخانه‌ها، انتقال کارخانه‌های کوچک به خارج از محدوده از اقداماتی است که در دستور کار محیط زیست بوده و همچنان در حال اقدام است.
 
از سویی در زمان وارونگی دمایی تعطیلی مدارس به دو منظور یکی کاهش منابع تولید آلاینده مانند خودروها و دیگری کاهش تردد افراد حساس انجام می‌شود.
 
ذکر این نکته ضروری است که انجام کامل  برنامه‌های کاهش آلودگی به زیرساخت‌های هر کشور بر می‌گردد و بحث‌های فرهنگی در این راستا بسیار کمک کننده است به نوعی که دیگر اقدامات می تواند به عنوان تمهید درنظر گرفته شود.
 
*در شهرهایی مانند انگلستان تمهیدات خیلی خاصی مانند رایگان بودن حمل و نقل عمومی و جلوگیری از حرکت خودروهای کمتر از سه سرنشین وجود دارد، آیا نیازمند گسترده کردن اقددامات بازدارنده و تشویقی در کنار کارهای فرهنگی برای کاهش آلودگی شهرهای کشور نیستیم؟
 
50 سال پیش در انگلستان پدیده اینورژن باعث کشته شدن هزاران نفر در دو تا سه روز شد. در واقع این کشورها سالها قبل صنعتی شدند و در این زمینه پیشرو بودند، درنتیجه دستورالعمل‌های آنها بسط و گستردگی بیشتری نسبت به دیگر کشورها دارد اما نباید نقش همشهریان در قضیه کنترل آلودگی‌ها را نادیده بگیریم.
 
اکنون یک میلیون خودرو در اصفهان در حال تردد است که 60 تا 70 درصد سواری و تک سرنشین هستند و این در حالی است که در شرایط خاص آلودگی، عدم تردد خودروها در شهر می‌تواند در کاهش آلودگی‌ها بسیار موثر باشند.
 
از سویی نیازمند همراهی بیشتر ارگان‌هایی مانند شهرداری در زمینه گسترش حمل و نقل عمومی، تعمیر خودروهای عمومی دود زا و اصلاح زیرساخت‌های لازم برای تعویض خودروهای فرسوده هستیم.
 
*برنامه جامع کنترل آلودگی هوای اصفهان تا چه میزان در کاهش منابع آلودگی و بالارفتن کیفیت هوا در این سال‌ها نقش داشته است؟
 
این برنامه سال 92 برای اجرا در سال 93 و 94 برای هشت کلان شهر تدوین شد که در 29 دیماه سال گذشته تا آخر سال 95 تمدید شد؛ اطلاعات و ارزیابی‌ها نشان می دهد با توجه به اینکه از اهداف این برنامه، افزایش پایدار روزهای سالم است این برنامه در اصفهان به شکل موفقی اجرا شده است به نوعی که در سال‌های 93 ، 94 و 95 روند افزایش روزهای سالم و کاهش روزهای آلاینده را شاهد هستیم.
 
البته نباید فراموش کنیم که هدف اصلی ما رسیدن به هوای سالم نیست بلکه افق افزایش هوای پاک را مدنظر داریم.
 
بر این اساس لازم است برنامه‌ای تدوین شود و ما را به سمتی و سویی ببرد که با اجرای پروژه در بخش صنعت حمل و نقل، کیفیت سوخت خودرو، فضای سبز و غیره تعداد روزهای پاک افزایش پیدا کند.
 
*همکاری ارگان‌های داخلی در برنامه جامع کاهش آلودگی تا چه میزان بوده است و آیا ارگان‌های کم کار، تذکری از محیط زیست دریافت کرده‌اند؟
 
در طول مدت برگزاری این برنامه، همکاری خوبی از ارگانهای مختلف داشتیم و دلیل عقب ماندن برخی ارگان‌ها از برنامه جامع در حال بررسی است اما باید این نکته اشاره کنم که سرعت کم برخی ارگان‌ها به دلیل کمبود اعتبار و زیرساخت‌های لازم بوده است.
 
ما به شکل دوره‌ای، ارزیابی عملکرد دستگاه ها را داریم، برای دستگاه‌ها نظراتی ارسال می کنیم و به شدت پیگیر هستیم که اجرای برنامه‌های کاهش آلودگی در اولویت دستگاه‌های استان اصفهان باشد.
 
در این راستا برخی دستگاه‌ها با توجه به روح سازمانی خود موفق‌ترعمل کرده‌اند و برخی با توجه به محدودیت ها عقب‌تر از برنامه هستند.
 
*خارج کردن کوره‌ها و کارخانه‌های کوچک از شعاع 50 کیلومتری اصفهان یکی از برنامه‌های طرح کنترل جامع آلودگی در استان بود. این طرح تا چه میزان موفق بوده است؟
 
خارج سازی کوره‌های آجرپزی، گچ و غیره یکی از همان مواردی است که زیرساخت‌های آن به شکل کامل فراهم نشده اما در عین حال این کار متوقف نیز نشده است و با ابزار قانونی و پیگیری قضایی پیش می‌رود.
 
فراهم‌سازی این زیرساخت‌های فنی با کمک سازمان صنعت معدن، شرکت شهرک‌ها و شهرداری در حال آماده‌سازی است؛ این کار کمی پیچیده و زمان بر است اما به شکل جدی از سوی استانداری، فرمانداری و دیگر ارگان‌ها در حال پیگیری است.