فاصله طرح‌های خودرویی تا نقطه پایان تجاری‌سازی

به گزارش پدال نیوز به نقل از صمت، طرح‌هایی است که برخی از آنها در صورت تجاری‌سازی، زایش علمی و پویایی به همراه خواهند داشت. تعداد این قبیل طرح‌ها با موضوع خودرو و تعداد دانشجویان و محققانی که سال‌هایی از عمر خود را صرف تحقیق و پژوهش با امید به ثمررسی و تبدیل یافته‌های علمی‌شان به فناوری کرده‌اند، کم نیست. در حال‌حاضر تجاری‌سازی یا همان فرآیند به‌دست آمده از نتایج تحقیق و تبدیل آن به کالایی مصرفی، یکی از حلقه‌های گمشده صنعت خودرو است. تجاری‌سازی طرح‌های پژوهشی و یا محصولات دست‌ساز خودرویی، موضوعی است که به سادگی نمی‌توان از کنارش گذشت اما اجرایی کردن آن هم نیاز به ملزوماتی دارد که متاسفانه نادیده گرفته می‌شود.
یکی از الزامات تجاری‌سازی در صنعت خودرو، پرداختن به دانش طراحی خودرو است؛ دانشی که یکی از پایه‌های اصلی پیشرفت و توسعه در این صنعت به حساب می‌آید. عضو هیات مدیره انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن معتقد است که دانش طراحی خودرو در ایران نوپا بوده و عمومی نیست بنابراین بسیاری از طرح‌ها یا نمونه‌های دست‌ساز مبنای علمی و اجرایی درستی ندارند به گونه‌ای که اجرایی کردن این طرح‌ها در حد قابل قبول به اندازه طراحی یک خودرو جدید زمان‌بر و هزینه‌بر است. امیر سیم‌دار در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در خارج از ایران شرکت‌هایی خاص به طراحی خودرو می‌پردازند و افرادی که قابلیت‌هایی در زمینه طراحی خودرو دارند به این شرکت‌ها رجوع و با آنها وارد مذاکره می‌شوند و همکاری مشترک با یکدیگر را آغاز کرده تا طرح‌شان به سرانجام برسد. در این شرکت‌ها طرح‌های نهایی شده، طیف اجرایی خیلی خوبی دارند و طرح‌ها براساس محاسبات و روالی درست پیش می‌روند.
در حال‌حاضر یکی از دشواری‌ها برای تجاری‌سازی طرح‌های خودرویی کشور، اجرایی نبودن این طرح‌هاست به گونه‌ای که به گفته عضو هیات مدیره انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن امکان دارد برای مثال در بخش مدل، طرحی زیبا، شکیل و به‌روز تهیه شده باشد و به طور فرضی باید روی پلتفرم «سمند» اجرا شود اما متاسفانه در این طرح الزامات پلتفرم «سمند» دیده نشده و پایه اجرایی مناسبی ندارد. بی‌تردید اگر طرح‌های تحقیقی و یا اختراعات، قابلیت اجرایی براساس امکانات موجود را داشته باشند، ارتباط با خودروسازان نخستین گزینه برای همکاری مشترک با این محققان خواهند بود، ارتباطی که در شرایط فعلی بسیار اندک و تعداد طرح‌های تجاری‌سازی شده شاید به تعداد انگشتان دست هم نرسد. البته پرداختن به این موضوع گواهی بر کم‌کاری خودروسازان نیست زیرا بر اساس سخنان سیم‌دار، در هر 2 گروه خودروسازی بزرگ کشور (ایران خودرو و سایپا) مرکز تحقیقات وجود دارد که در این مراکز در زمینه اجرایی و تحقیقی به فعالیت پرداخته‌اند و ترجیح می‌دهند که بیشتر از توان خود استفاده کنند.
 
خودروسازان هر طرحی را تجاری‌سازی نمی‌کنند
وی در این زمینه اظهار کرد: در شرایط فعلی خودروسازان برای تصیم‌گیری درباره طرح‌ها ابتدا الزامات خود (دسته قیمتی خودرو، ظاهر خودرو، انتخاب قطعات مشترک و...) را مورد توجه قرار می‌دهند و به استراتژی شرکت‌شان توجه دارند بنابراین خودروسازان برای انتخاب یک طرح پارامترهای مختلفی را در نظر می‌گیرند.
این نماینده شرکت ایران‌خودرو در انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن ادامه داد: این روش که شخصی تنها طرح اولیه خود را ارائه دهد و سپس خودروسازان به تجاری‌سازان آن بپردازند، مورد توجه زیادی قرار نخواهد گرفت زیرا اگر یک طرح قابل اجرا بوده و قابلیت‌های اجرایی آن متناسب با خط‌های تولید خودروساز باشد و همچنین در طراحی ظاهر نیز موارد لازم در نظر گرفته شود، اجرایی خواهد شد. البته این اطلاعات بیشتر در اختیار خودروسازان قرار دارد و افراد محدودی به این اطلاعات دسترسی دارند. بنابراین از آنجایی که طراحان به این اطلاعات دسترسی ندارد امکان ارائه طرحی که منطبق بر الزامات خودروسازان باشد بسیار کم است.
 
امکان اجرایی‌سازی دانش در صنعت کم است
سیم‌دار، تعامل مثبت و دو سویه صنعت و دانشگاه را عامل تاثیرگذار دیگری برای موفقیت در تجاری‌سازی طرح‌های صنعتی کشور عنوان کرد و توضیح داد: در کشورهای خارجی ارتباط خوبی بین دانشگاهیان و خودروسازان وجود دارد به گونه‌ای که حجم گسترده‌ای از فعالیت خودروسازان نظیر طراحی اجزا در دانشگاه انجام می‌شود و ارتباط دو سویه نزدیک و خوبی بین آنها برقرار است. در ایران مشکل دیرینه ارتباط صنعت و دانشگاه همچنان پابرجاست و با سیستم آموزشی کنونی، حل این مشکل در آینده‌ای نزدیک بعید به‌نظر می‌رسد.
وی تصریح کرد: در رشته‌های علوم پزشکی ارتباط لازم وجود دارد زیرا آموزش‌های پزشکی، عملی و اجرایی است اما بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی رشته‌های فنی، ارتباط کمتری با مسائل صنعتی پیدا می‌کنند و آموخته‌هاشان در دانشگاه بیشتر پایه تئوری دارد و امکان اجرایی‌سازی دانش آنها در صنعت بسیار اندک است. به گفته سیم‌دار تا هنگامی‌که رشته‌های فنی کاربردی نشوند و ارتباط صنعت و دانشگاه به همین روال باقی بماند، نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد. همچنین از آنجایی که تجاری‌سازی این طرح‌ها هزینه‌های بسیاری را به همراه دارد، سرمایه‌گذاران اندکی حاضر به سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌شوند.
 
نابرابری پیشرفت علمی با توسعه صنعتی
یک تحقیق علمی پس از پایان تا هنگامی‌که به اجرایی شدن و تجاری‌سازی برسد، مراحل مختلفی را باید بپیماید. در ایران اغلب طرح‌های صنعتی در مرحله اتمام پژوهش باقی می‌ماند و پژوهشگر گمان می‌کند که کارش در این نقطه به پایان رسیده است. در همین حال دانشیار دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت اعتقاد دارد طرح‌هایی که توسط دانشجویان در ارتباط با خودرو ارائه می‌شود، مراحل اولیه تحقیق را طی می‌کند بنابراین برای رسیدن به مرحله تجاری‌سازی، فاصله‌ای میانی وجود دارد که باید گذرانده شود. افراد متخصص، باتجربه و آموزش دیده باید این فاصله را پر کنند در حالی‌که در محیط‌های دانشجویی و حتی صنعتی این اشخاص کمتر دیده می‌شوند.
جواد مرزبان‌راد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: یکی از نقاط ضعف در صنایع کشور، این فاصله میانی است زیرا در دانشگاه تحقیقات و پژوهش‌های علمی انجام می‌شود و در صنعت به دنبال پروژه‌هایی هستند که قابلیت به تولید رسیدن در آنها وجود داشته باشد. از آنجایی که فاصله میانی دانشگاه و صنعت توسط افراد متخصص پر نمی‌شود، صنعتگران به دانشگاه‌ها رجوع کرده و هنگامی‌که به خواسته خود در طرح‌های دانشگاهی نمی‌رسند، به سمت واردات صنعت از کشورهای خارجی سوق پیدا می‌کنند.
وی در این‌باره به وزارت صنعت، معدن و تجارت پیشنهاد داد تا به حمایت از سازمان‌ها، شرکت‌ها و یا افرادی که توانایی پرکردن این فاصله میانی را دارند، بپردازد.
مدیرگروه سازه و بدنه خودرو دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت با اشاره به این نکته که در کشور روشی برای گرفتن ایده‌ها و تبدیل آنها به کار عملی وجود ندارد، گفت: اگرچه دانشگاه‌های ایران در سال‌های اخیر در زمینه علم پیشرفت‌های قابل قبولی به‌دست آورده‌اند و مقاله‌های علمی خوبی هم تدوین شده اما نتیجه آن در عمل بسیار اندک است. به عبارت دیگر پیشرفت علمی کشور از یک طرف مسیر خود را می‌رود و از طرف دیگر توسعه صنعتی و پیشرفتی که در کشورهای دیگر اتفاق می‌افتد، در ایران مشاهده نمی‌شود.
 
بیشترین هنر محققان تحلیل است نه طراحی
مرزبان‌راد ضمن انتقاد از ضعفی که در تجاری‌سازی طرح‌ها و ایده‌هایی که قابلیت تولید دارند، غفلت از دانش طراحی را عاملی موثر در این زمینه عنوان کرد و توضیح داد: در کشور بیشترین هنر محققان تحلیل است و به طراحی توجهی ندارند. ما نمی‌دانیم طراحی به چه معناست و روش طراحی چیست! این موضوع زایندگی در صنعت را کاهش داده زیرا زایندگی در طراحی نهفته است.
وی ادامه داد: در تحلیل، یک موضوع وجود دارد و محقق به تحلیل آن می‌پردازد اما در طراحی، چیزی وجود ندارد و خلق می‌شود. طراحی هنری ذاتی نیست که همه افراد بالقوه از آن برخوردار باشند بلکه شامل تکینیک‌هایی است که باید به درستی آموزش داده شوند.
به گفته مرزبان‌راد، در گذشته شرکت‌های خودروسازی کشور از بنیه مالی خوبی برخوردار بودند و در آن دوران احساس نیاز برای ورود به این چرخه را لمس نکرده به دنبال تجاری‌سازی طرح‌های خودرویی نمی‌رفتند بنابراین در حال‌حاضر با توجه به مشکلات مالی که گریبان خودروسازان را گرفته است، توانایی ورود به چرخه طراحی خودرو ندارند. سرمایه‌گذاری در بخش طراحی و زایش آن زود بازده نیست بنابراین در این زمینه باید صبوی به خرج داد.
براساس این گزارش طراحان مبتکر و همچنین مخترعان نوآور در صنعت خودرو در انتظار تجاری شدن طرح‌های صنعتی خود به‌سر می‌برند. اگرچه بر مبنای تحلیل کارشناسان بسیاری از طرح‌ها و پژوهش‌های موجود بنیه اجرایی کافی برای تجاری‌سازی ندارند اما خوب است که آموزش محققان برای ارائه طرح‌هایی اجرایی مورد توجه قرار گیرد تا بعد از این پژوهش‌های کاربردی، طرح آنها به خدمت صنعت خودرو درآید.