پلوس خلاص کن چیست و چه کاربردی دارد؟

به گزارش پدال نیوز، شاید در تبلیغات خودرو‌های شاسی‌بلندی که برای فروش گذاشته می‌شوند، زیاد دیده باشید که عنوان می‌شود محور جلو دارای پلوس خلاص‌کن و لوک (‌به اشتباه Lock به صورت لوک گفته می‌شود‌) سالم است. پلوس خلاص‌کن از آن قطعاتی است که شاید یک بار هم در طول عمرمان با آن سر و کار نداشته باشیم؛ چراکه برای خودرو‌های شاسی‌بلند و SUV‌ها بوده و از همه مهم‌تر این سیستم درگیری در محور جلو مخصوص به نمونه‌های قدیمی‌تر این خودرو‌هاست که از نمونه‌های دائم چهار چرخ نبوده و از نوع سیستم ۴WD هستند که البته قسمت اعظم نمونه‌های موجود در کشورمان نیز از این گونه‌اند. در اینگونه خودرو‌ها مثل لندروور‌ها، نیسان پاترول، تویوتا‌های قبل از دهه ۹۰، برخی جیپ‌ها و... برای اینکه محور جلو همیشه درگیر نباشد، روی آن پلوس خلاص‌کن قرار می‌دهند و این کار چندین مزیت دارد.
 
در یک خودرو که از نوع دائم چهار چرخ نیست، وقتی خودرو در حال حرکت است، چرخش تایر‌های محور جلو باعث چرخیدن پلوس‌ها شده و این حرکت دورانی به درون هوزینگ دیفرانسیل منتقل می‌شود.  در نتیجه کرانویل شروع به چرخش کرده و پینیون را می‌چرخاند. چرخش پینیون باعث می‌شود تا گاردان جلو که به آن متصل است، همیشه در حال کار باشد.  این درگیری دائم در قطعات محور جلو باعث می‌شود تا همیشه نیاز به مراقبت و سرویس و کنترل واسکازین دیفرانسیل جلو باشد و گریس‌کاری گاردان جلو همیشه انجام شود که در ناحیه چهار‌شاخ‌ها مشکلی پیش نیاید. اما وقتی پلوس خلاص‌کن ‌روی محور جلو نصب می‌شود، انتقال حرکت از تایر‌ها به پلوس قطع شده و در نتیجه تمام قسمت‌های بعدی یعنی کرانویل، پینیون، چهار‌شاخ‌ها و گاردان در زمانی که لازم نیست، حرکتی ندارند. پلوس خلاص‌کن دارای یک چرخ‌دنده است. این چرخ‌دنده جایگزین چرخ‌دنده دائمی موجود در محور می‌شود.  همچنین پلوس خلاص‌کن با حالت پیچشی که دارد، در زمان چرخاندن آن، این چرخ‌دنده را به جلو حرکت می‌دهد. حرکت رو به جلوی چرخ‌دنده باعث می‌شود تا در مکانی که چرخ‌دنده دائمی لازم بود قرار داشته باشد، قرار بگیرد و نیرو را منتقل کند.  با بردن پلوس خلاص‌کن روی حالت Free یا آزاد، چرخ‌دنده به عقب بر‌می‌گردد و چرخش تایر به پلوس‌ها منتقل نمی‌شود.
 
محاسن و معایب نصب پلوس خلاص‌کن‌:
 
با استفاده از پلوس خلاص‌کن، قطعاتی که در بالا گفتیم در زمانی که نیاز به درگیری محور جلو نیست، ثابت و بدون حرکت هستند. این کار باعث می‌شود تا هم استهلاک آنها پایین بیاید و هم نیاز به کنترل و سرویس همیشگی آنها بسیار کمتر شود. از طرفی چون قطعات متحرکی از محور جلو برداشته می‌شوند، باعث می‌شود تا خودرو کمی آزاد‌تر شده و حرکت بهتری داشته باشد. ضمن اینکه اگر دیفرانسیل جلو و یا گاردان جلو دارای مشکلاتی باشند که حین حرکت سبب لرزش و ایجاد سر و صدا شوند، با این کار در سرعت‌های بالا و در جاده‌های آسفالته از اثر نامطلوب آنها جلوگیری می‌شود. زمانی که نیاز به محور جلو هست و لازم به درگیری نیز، بالطبع لرزش و سر و صدا به خاطر شرایط خاص آن لحظه چندان حس نمی‌شود و اهمیتی نخواهد داشت. اما عیب بزرگ نصب پلوس خلاص‌کن در این است که برای درگیری در سفر‌های آفرود و در مواقع لازم باید از خودرو پیاده شد و آنها را در حالت درگیر و قفل قرار داد. از طرفی احتمال خرابی این قطعه نیز در طول زمان خصوصا در مدل‌هایی که پیچ قفل آنها پلاستیکی است، وجود دارد.
ضمن اینکه ممکن است گاهی مواقع هنگام گرفتار شدن خودرو شرایط پیاده‌شدن و درگیری به آسانی ممکن نباشد که به همین خاطر همیشه گفته می‌شود در یک سفر آفرودی، همیشه با شروع راه خاکی، اقدام به درگیری پلوس خلاص‌کن کنید.
اما با این تفاسیر همه این موارد باعث نشده‌اند که بتوان از مزیت‌های بزرگ پلوس خلاص‌کن چشم‌پوشی کرد؛ خصوصا که امروزه نمونه‌های برقی و خودکار آنها نیز وجود دارد که با درگیری دنده کمک، به شکل خودکار پلوس خلاص‌کن در حالت قفل می‌رود.
 
مراقبت از پلوس خلاص‌کن :
 
درون کاسه پلوس خلاص‌کن لازم نیست تا پر از گریس باشد؛ چرا‌که گریس زیادی باعث می‌شود تا به نحوی باز هم درگیری بین دندانه‌های روی محور و سر شافت پلوس برقرار شده و درگیری دیفرانسیل بدون نیاز به پلوس خلاص‌کن اتفاق بیفتد. اما برای اینکه باز هم یک قطعه مکانیکی متحرک محسوب می‌شود، لازم است تا در حدی که روی دندانه‌ها از گریس پر باشد، آنها را گریس‌کاری کنیم. هیچ وقت نباید بعد از درگیری پلوس خلاص‌کن اقدام به حرکت پر‌شتاب کرد، بلکه باید دو سه بار با حرکت آرام در حدود یک متر به عقب و جلو حرکت کنیم تا دنده‌های پلوس خلاص‌کن و پلوس، به خوبی روی هم قرار بگیرند و از خوردگی آنها جلوگیری شود؛ چراکه حرکت یکباره باعث می‌شود تا این دندانه‌ها بالاخره درون هم قفل شوند و پلوس درگیر شود. اما عیبی که پیش می‌آید این است که این دندانه‌ها به مرور خراب می‌شوند و از همه مهم‌تر اینکه ممکن است مکانیسم پیچ پلوس خلاص‌کن به مرور ضعیف شود و نتواند دنده خود را در محلش ثابت نگه دارد و ‌حین حرکت این دنده به عقب برگردد. هیچ وقت نباید یک طرف را درگیر کنیم، چرا‌که این کار باعث می‌شود تا عملا محور جلو غیر کاربردی باقی بماند. در برخی مواقع پیش می‌آید که پلوس خلاص‌کن به دلایلی مثل وجود آلودگی در محفظه آن یا سرد بودن هوا، سفت شده و قادر به چرخش پیچ آن نباشیم. در این گونه مواقع اصلا از فشار استفاده نشود و باید با کمی عقب جلو رفتن آن را از این حالت خارج کنیم. پیچ پلوس خلاص‌کن را باید تا قرار گرفتن آن در روی دو حالت قفل و خلاص چرخاند و اعمال فشار ناگهانی و رد کردن پیچ بیشتر از این دو حالت باعث می‌شود تا این قطعه به مشکل برخورد کند.
 
خبرنگار: علیرضا داودی