ایمنی در پناه کمربندها...!

به گزارش پدال نیوز، حال آنکه کمربند ایمنی سال‌ها پیش از آنکه اتومبیل به صورت پدیده‌ای جدی در زندگی بشر نمود پیدا کند، برای نخستین‌بار به‌وسیله شخصی به نام «سر جورج کیلی» اختراع شد.
جورج کیلی همان کسی است که جزو نخستین افراد تیم و کسانی به شمار آمد که به شکل واژگون با هواپیما پرواز کرد. او در اواخر قرن نوزدهم برای نخستین‌بار کمربند ایمنی را اختراع کرد و توسط «آدولف پژود» که جزو تیم نخستین پروازکنندگان با هواپیما به شکل واژگون بود، بسته شد و مورد استفاده قرار گرفت تا آنکه در ۱۹۳۰میلادی سری جدیدی از کمربندهای ایمنی در هواپیما به کار گرفته شدند که کمربندهای استاندارد پرواز بودند و شخصی به نام «ادوارد ج کالاگورن» حق اختراع نخستین کمربندهای ایمنی را با شماره ۳۱۲۰۸۵ در دهم فوریه ۱۸۸۵ به ثبت رساند و در دهه ۱۹۳۰ میلادی، فیزیکدان‌های امریکایی از کاربرد کمربند در خودروها حمایت کردند و حتی برخی از آنها خودروهای خود را به کمربندهای ایمنی مجهز کردند که در این زمینه «کلیرل استریث» که جراح پلاستیک بود و «ک‌ج‌استریکلند» که فیزیکدان بود، جزو نخستین نفراتی بودند که تقاضای کمربند ایمنی برای خودروهای خود داشتند و «استریکلند» نخستین لیگ ایمنی خودرو امریکا را بنا نهاد و مردم امریکا کمی به آن اشتیاق نشان دادند. آن‌طور که آمارها نشان می‌دهند، امروزه کمربند ایمنی به‌طور میانین جان ۱۳ هزار نفر را در امریکا از مرگ حتمی نجات می‌دهد. گزارش امروز را به تشریح وضعیت کمربندهای ایمنی اختصاص داده‌ایم و در بخش‌های دیگر ویژگی‌های این ابزار نجات‌بخش و حیاتی را برای‌تان گزارش خواهیم کرد.
 
اول کمربند ، بعد ایمنی!
سازمان ملل متحد از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰میلادی را «دهه اقدام ایمنی راه» اعلام و از اعضای خود درخواست کرده تا توجه ویژه‌ای به سوانح رانندگی و عوامل خطر اصلی شناخته شده آن داشته باشند.
طبق مطالعات انجام شده، سه پنجم تصادفات جاده‌ای به دلیل عوامل رفتاری است. در میان شاخص‌های توسعه ایمنی راه، رفتار کاربران قلب توسعه ایمنی راه به شمار می‌رود و استفاده از کمربند ایمنی مهم‌ترین رفتار محافظتی در رانندگی است. بر همین اساس، سازمان بهداشت جهانی در طبقه‌بندی عوامل خطر اصلی حمل‌ونقل جاده‌ای، بستن کمربند ایمنی را از عوامل اصلی موثر بر کاهش شدت سوانح رانندگی برشمرده است.
مرگ‌ومیر ناشی از حوادث ترافیکی در کل جهان به‌طور متوسط ۱۹ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است، این میزان در منطقه اروپا ۱۷/۴ درصد و در منطقه مدیترانه شرقی ۲۶/۴ درصد است. در حالی که میزان قربانیان جاده‌ای در ایران ۳۹ در ۱۰۰ هزار نفر است. در این تحقیق همچنین معلولیت‌های ناشی از سوانح جاده‌ای به عنوان نخستین عامل سال‌های از دست رفته زندگی در ایران معرفی شده و با ذکر اینکه در این بین تهران با بیش از ۱۱ میلیون نفر جمعیت و ۴ میلیون خودرو، یکی از شلوغ‌ترین پایتخت‌های جهان به شمار می‌رود، بروز سوانح غیرعمدی در شهر تهران را ۲۸/۱ در هر ۱۰۰۰ نفر در سال دانسته که بیش از نیمی از آنها مربوط به سوانح ترافیکی بوده و این در حالی است که بیش از ۷۵ درصد تصادفات منجر به مرگ استان تهران، در داخل شهر رخ داده است. به عبارت دیگر تهران تنها استان ایران است که کشته‌شدگان درون شهری آن بیش از برون‌شهری است و این موضوع توجه جدی را می‌طلبد.
 
این آمارها درحالی اعلام می‌شود که استفاده از کمربند ایمنی، احتمال مرگ رانندگان و سرنشینان صندلی جلو خودرو را ۵۰ تا۴۰ درصد و مرگ سرنشینان صندلی عقب را حدود ۲۵درصد کاهش و از شدت آسیب‌های ناشی از تصادفات جاده‌ای حدود ۵۰ درصد می‌کاهد. همچنین باید یادآور شد، در تصادفات وسائل نقلیه، بیشترین و شدیدترین آسیب‌ها در سرنشینان جلو خودرو، ضربه به سر است. از آن جایی که حدود ۸۷/۶درصد ضربه‌ها در سوانح جاده‌ای ایران به ناحیه سر است، بسته‌بودن کمربند ایمنی در هنگام سانحه احتمال صدمه مغزی را کاهش می‌دهد و کسانی که از کمربند ایمنی به درستی استفاده نمی‌کنند، احتمال صدمه دیدن بیشتری دارند. این پژوهش که به‌وسیله شمس‌الدین نیکنامی انجام شده، نشان‌دهنده آن است که درحال حاضر آمار جدید و دقیقی در زمینه استفاده رانندگان تهران از کمربند ایمنی در دسترس نیست و آمار مربوط به آن از تعداد برگه‌های جریمه استخراج می‌شود.
 
 
نخستین کشورهایی که کمربند ایمنی بستند
به گفته این محقق، کمربند ایمنی ابتدا در دهه ۱۹۶۰م در اتومبیل‌ها کار گذاشته شد و نخستین قانون استفاده اجباری از آن در سال ۱۹۷۱م در استرالیا اجرا شد. به دنبال تجربه استرالیا دیگر کشورها هم از آن روش پیروی کردند و جان صدها هزار نفر نجات یافت.
اعمال قانون استفاده از کمربند ایمنی در جهان به ۲ شکل اولیه و ثانویه است. منظور از اعمال قانون اولیه متوقف کردن راننده فقط به علت استفاده نکردن از کمربند ایمنی است؛ ولی قانون ثانویه یعنی توقف راننده به دلایل دیگر و جریمه‌کردن او در صورتی که کمربند ایمنی را نبسته باشد. در ایران نیز برای نخستین بار قانون استفاده اجباری از کمربند ایمنی در سال ۱۳۷۶ از سوی مجلس شورای اسلامی تصویب شد و آیین‌نامه اجرایی آن در سال ۱۳۸۴ به تصویب هیات وزیران رسید و از تاریخ ۸۴/۷/۱ اجباری‌شدن استفاده از کمربند ایمنی به اجرا گذاشته شد.
رانندگان تاکسی و شخصی بیشترین میزان استفاده از کمربند ایمنی را با به ترتیب ۸۱/۹ و ۸۰/۶ درصد به خود اختصاص داده و استفاده از آن در رانندگان وانت و ون به ترتیب ۵۲ درصد و ۶۱ درصد بوده است.
 
بر اساس نتایج این تحقیق، استفاده از کمربند ایمنی در زنان راننده بیش از مردان (به ترتیب ۸۱ درصد در مقابل ۷۷/۵ درصد) بوده است. همچنین میزان استفاده از کمربند ایمنی به‌وسیله رانندگان در مناطق مختلف شهری نیز با هم متفاوت است. به طوری‌که نتایج این تحقیق، کمترین میزان استفاده از کمربند ایمنی را در منطقه شرق تهران و بیشترین را در منطقه مرکزی گزارش کرده است. در میان ۷۷۲۰ خودرو مشاهده شده، ۳ هزار و ۷۶۵ خودرو (۴۸/۸ درصد) سرنشین جلو داشتند. نتایج این تحقیق نشان‌دهنده آن است که میانگین استفاده از کمربند ایمنی در داخل شهر تهران در رانندگان و سرنشینان جلو، روی هم رفته ۶۱ درصد برآورد و استفاده از کمربند ایمنی در سرنشینان جلو به‌طور میانگین ۴۳/۷ درصد گزارش شده است.
سرنشینان جلو در خودروهای وانت‌بار و ون، مانند رانندگان آنها از کمربند ایمنی کمتر استفاده کرده بودند که به ترتیب شامل ۳۱/۶ درصد و ۳۰ درصد بوده است.
این پژوهش نشان می‌دهد که بیشترین میزان استفاده از کمربند ایمنی در سرنشینان جلو، در بزرگراه و کمترین میزان آن در ۵ منطقه موردبررسی، در منطقه شرق تهران مشاهده شده که به ترتیب ۶۴/۹ درصد و ۳۴/۳درصد بوده است. همچنین طبق یافته‌ها و مشاهدات این تحقیق، از نظر ترکیب جنسی، ۶۲/۹درصد سرنشینان جلو، مرد و بقیه زن و بیش از نیمی از آنها (۵۱ درصد)جوان بودند.
 
 
نبرد با حادثه
کارشناسان دراین‌باره گفته و نوشته‌اند که کمربند ایمنی، ابزاری مهارکننده برای حفاظت از سرنشینان خودرو در برابر حرکت‌های شدید و برخورد با قسمت‌های داخلی خودرو بر اثر تصادفات است. از اواخر قرن نوزدهم به بعد، فناوری کمربند ایمنی مرحله به مرحله تکامل یافته و قوانین مربوط به استفاده از آن نیز شدیدتر شده است. کمربند ایمنی به طور میانگین، سالانه جان حدود ۱۳ هزار نفر را در ایالات متحده نجات می‌دهد. امروزه متداول‌ترین نوع کمربند ایمنی، کمربند ۳ نقطه‌ای با مکانیزم قفل شونده اضطراری و پیش‌کشنده است که در بیشتر خودروها به کار می‌رود.
هدف از اختراع کمربند ایمنی، حفاظت از سرنشین، کاهش صدمات سرنشین از طریق ساکن نگه‌داشتن او در برابر برخورد با قسمت‌های داخلی خودرو یا سرنشینان دیگر است که ضربه ثانویه نامیده می‌شود. همچنین کمربند ایمنی برای جلوگیری از پرتاب سرنشین به خارج از خودرو ناشی از توقف ناگهانی، برخورد و واژگونی خودرو استفاده می‌شود. کمربندهای ایمنی متنوعی این روزها در بازار ایمنی اتومبیل یافت می‌شود که در این گزارش به برخی از آنها اشاره می‌شود.
 
 
کمربند «ران‌بند»
این کمربند، کمربندی قابل تنظیم است که روی میان‌تنه قرار می‌گیرد و جزو نخستین کمربندهایی است که در خودروهای قدیمی مورداستفاده قرار گرفته است. امروزه فقط در صندلی‌های میانی عقب برخی خودروها و همچنین سرنشینان هواپیما از این نوع کمربند استفاده می‌شود. در ۱۹۵۳میلادی، انجمن پزشکان ایالت «کلورادو»، سیاست حمایت از نصب «کمربند ایمنی ران» را منتشر کرد. در ۱۹۵۴میلادی، باشگاه اتومبیل‌های مسابقه‌ای امریکا از شرکت‌کنندگان خواست تا از «کمربند ایمنی ران» استفاده کنند. «گالن شرن» در ۳۱ مارس ۱۹۵۵ اختراع کاربردی خود را برای «کمربند ایمنی ران» ارائه داد که باعث ثبت حق امتیازی امریکایی در سال ۱۹۸۵میلادی شد. در ۱۹۵۵میلادی، فورد برای نخستین بار کمربند نوع ران را آپشن قرار داد. در ۱۹۵۶میلادی، با اصرار «رابرت مک نامارا» مدیر اجرایی فورد، کمربندهای ایمنی به عنوان بسته «محافظ» به مصرف‌کنندگان ارائه شد.
 
 
کمربند ایمنی «شانه‌ای»
کمربند شانه‌ای، کمربندی قابل‌تنظیم است که روی شانه قرار می‌گیرد. این نوع کمربند بیشتر در دهه ۱۹۶۰میلادی کاربرد داشت، زیرا مزایای محدودی دارد و از معایب آن می‌توان به لیزخوردن سرنشین در هنگام برخورد، اشاره کرد. در ۱۹۵۶میلادی، شرکت ولوو کمربند مورب ۲ نقطه‌ای را به عنوان لوازم جانبی وارد بازار کرد.
 
 
کمربند ایمنی ۳ نقطه‌ای
از آنجا که کمربندهای ایمنی ران و شانه‌ای، به تنهایی کارآیی لازم را نداشتند، کمربند ایمنی ۳ نقطه‌ای که تلفیقی از آنهاست، اختراع شد. نخستین کمربند ایمنی ۳ نقطه‌ای در ۱۹۵۱میلادی به صورت حق اختراع به‌وسیله «روگر وگریس ورلد» و «هوگ دهاون» ثبت شد. ساب نخستین تولیدکننده خودرو بود که در ۱۹۵۸میلادی کمربند ایمنی را به عنوان استاندارد معرفی کرد. در ۱۹۵۸میلادی پس از معرفی اتومبیل جی‌تی۷۵۰ ساب با کمربند ایمنی استاندارد در نمایشگاه نیویورک‌موتور، این موضوع عمومی شد.
«نیلس بوهلین» سوئدی نوع خاصی از کمربند ایمنی ۳نقطه‌ای را برای «ولوو» اختراع کرد که در ۱۹۵۹میلادی به عنوان تجهیزات استاندارد معرفی شد.
 
 
کمربند ۳ نقطه‌ای ثابت
مکانیزم جمع‌کننده اضطراری، مکانیزمی است که در شرایط رانندگی عادی، آزادی حرکت کاربر کمربند ایمنی را محدود نمی‌کند. این جمع‌کننده وسیله‌ای تنظیم‌کننده برای طول دارد که به طور خودکار، تسمه کاربر را تنظیم می‌کند. همچنین دارای مکانیزم قفل است و درحالت اضطراری، به منظور کشیدن بند نسبت به جمع کننده، به کار می‌افتد. این مکانیزم، نخستین‌بار به‌وسیله مهندس «هوگ دهاون» اختراع شد و در ۱۹۷۴میلادی شرکت مرسدس‌بنز آلمان مکانیزم جمع‌کننده و قفل‌کن اضطراری را برای کمربندهای ۳نقطه‌ای در مدل‌های سری ۳۰۰ خود عرضه کرد.
 
 
پیش‌کشنده‌ها
پیش‌کشنده، مکانیزمی برای سفت کردن لقی موجود در نوار کمربند در تصادفات است. مکانیزم قفل متداول در یک جمع کننده، کمربند را از گسترده شدن بیشتر باز می‌دارد (آن را متوقف می‌کند). پیش‌کشنده، به مسافر کمک می‌کند تا در حد مطلوبی در زمان برخورد و حادثه در صندلی حرکت کند. معمولا پیش‌کشنده‌ها با مکانیزم‌های قفل متداول و قراردادی با یکدیگر و در کنار هم کار می‌کنند.
 
لجبازی با کمربند
«چرا برخی برای اجتناب از جریمه و برخورد پلیس، از کمربند ایمنی استفاده می‌کنند؟» نتایج یک تحقیق نشان داد که بین سن و منطقه جغرافیایی با خودگرایشی استفاده از کمربند ایمنی به عنوان سرنشین جلو ارتباط معنی‌داری وجود دارد. بنا بر اظهار شهروندان، اجتناب از جریمه و برخورد پلیس بیشترین دلیل استفاده از کمربند ایمنی بود (۵۶/۹ درصد) از احترام به قانون (۴۴/۹ درصد) و توجه به سلامت (۳۶/۸درصد) از دلایل دیگر بستن کمربند ایمنی نام‌برده شده است. در این پژوهش، از شهروندان درباره دلایل استفاده نکردن از کمربند ایمنی هم سوال شده که بیشتر آنها نداشتن آگاهی از صدمات احتمالی را مهمترین دلیل نبستن کمربند ایمنی (۴۶/۷ درصد) دانسته‌اند. در مرحله بعد به‌طور یکسان اطلاع نداشتن از مقررات و عادت نداشتن (۳۶/۶ درصد) را بیان کردند.
 
 
نبستن کمربند ایمنی به خاطر غرور و تکبر
البته شهروندان تهرانی دلایل دیگری را نیز برای استفاده یا استفاده نکردن از کمربند ایمنی نام‌می‌برند که از آن میان می‌توان به نداشتن فرهنگ استفاده از کمربند ایمنی، تنبلی، احساس تنگی نفس، عجولی و بی‌حوصلگی، غیرضروری بودن کمربند ایمنی در شهر، کثیف شدن لباس‌ها، فراموش‌کردن، غرور و تکبر، فراری بودن افراد از اجبار، چاقی، سهل‌انگاری و بی‌توجهی به آموزش در دوران کودکی اشاره کرد. این تحقیق با یادآوری استفاده کم از کمربند ایمنی در خودروهای ون و وانت که نتایج این مطالعه در مطالعات دیگر نیز اشاره شده، تاکید کرده است: با توجه به اینکه در این مطالعه رانندگان و سرنشینان جلو در وانت‌بارها و ون‌ها استفاده کمتری از کمربند ایمنی داشتند؛ نیاز به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی و اعمال جدی قانون وجود دارد.
 
این تحقیق همچنین با اشاره به میزان استفاده از کمربند ایمنی در منطقه مرکزی شهر که بیش از ۹۰ درصد گزارش شده است، یادآور می‌شود که این موضوع و الگوی استفاده از کمربند ایمنی می‌تواند ناشی از حضور پلیس و اعمال جدی قانون استفاده از کمربند ایمنی در این منطقه باشد.
تحقیق حاضر همچنین یک نکته را مورد تاکید قرار داده که بین استفاده از کمربند ایمنی در رانندگان و سرنشینان جلو، ارتباط معنی‌داری دیده شده است. چنین استنباط می‌شود که اگر راننده‌ای از کمربند ایمنی استفاده کند، احتمال استفاده از کمربند ایمنی در سرنشینان جلو نیز افزایش می‌یابد.
 
کمربندهای اتوماتیک ۴ نقطه‌ای به بالا
برخی وسایل نقلیه، کمربند مورب دارند که هنگام روشن شدن خودرو، به سمت جلو می‌آیند تا از سرنشین محافظت کنند. معمولا کمربند «رانی» جداگانه‌ای نیز وجود دارد که باید به شکل دستی محکم شود. نخستین خودرو تجاری مجهز به کمربند اتوماتیک، فولکس واگن «رابیت» ۱۹۷۵ بود. یکی از مشکلات کمربندهای اتوماتیک این است که این کمربندها برای ایمنی کودکان بسیار مناسب نیستند. با ضروری شدن استفاده از کیسه هوا، بیشتر خودروها از ارائه کمربند اتوماتیک خودداری کردند. یکی از شرکت‌های طرفدار این کمربند، فورد بود که در مدل‌های ۱۹۹۵ و ۱۹۹۶ خود نیز در کنار کیسه هوا، کمربند ایمنی را ارائه داد. کمربند متصل به صندلی نوعی کمربند ۳ نقطه‌ای است که کمربند شانه‌ای آن به جای ستون خودرو، به پشت پشتی صندلی متصل می‌شود. مزیت این کمربند، محافظت بیشتر به هنگام واژگونی خودرو به ویژه برای کودکان است. این کمربند، برای نخستین‌بار در مرسدس بنز ۱۹۹۰ عرضه شد.
 
 
کمربند ایمنی ۴ نقطه‌ای
کمربندهای ۴ نقطه‌ای، برای نخستین‌بار به‌طور آزمایشی برای فورد طراحی شد که متعلقات آن به خود صندلی متصل می‌شود، نه به اتاق خودرو.
کمربندهای ایمنی ۵ نقطه‌ای، ایمن‌تر اما محدودتر از انواع دیگر هستند. این کمربندها بیشتر در قسمت کمربند ایمنی در مسابقات به کار می‌روند و دارای ۲ کمربند شانه‌ای و یک کمربند اضافی هستند که از کمربند ران به میان پاها متصل شده است. تسمه‌ها به هیچ وجه نباید به صندلی متصل باشند بلکه باید به اتاق یا زیر آن متصل شوند.
 
 
۶ نقطه‌ای‌ها
کمربند ایمنی ۶ نقطه‌ای، مشابه کمربندهای ۵ نقطه‌ای و دارای کمربندی اضافی بین پاها هستند. به اعتقاد برخی، این منطقه، وضعیتی ضعیف‌تر از باقی نقاط دارد. از این کمربندها، بیشتر در مسابقات استفاده می‌شود. در مسابقات رالی در ایالات متحده امریکا «ناسکار» پس از مرگ «دیل ارن هارت» این کمربند بسیار مورد استفاده قرار گرفته است. « ارن هارت»، از کمربند ۵ نقطه‌ای استفاده کرده و در تصادفی وحشتناک، به شدت آسیب دید. از آنجا که ابتدا تصور شده بود که کمربند او شکسته است، برخی از تیم‌ها کمربند ۶ نقطه‌ای را پیشنهاد دادند.
 
منبع: صمت