بازار کم‌رونق خودرو

به گزارش پدال نیوز به نقل از اقتصادنیوز، فیلم بلید رانر، موفقیتش را علاوه بر حضور درخشان هریسون فورد و کارگردانی کم‌نظیر ریدلی اسکات، به خلق یک کاراکتر جذاب دیگر نیز مدیون بود. خودرو پلیس نمایش داده‌شده در این فیلم، با قابلیت پرواز عمودی و ده‌ها امکان تجهیزاتی و عملیاتی در انجام ماموریت‌های محوله، بخشی از تصورات رایج در اوایل دهه 80 میلادی در مورد پیشرفت‌های تکنولوژیک خودروهای سواری در هزاره سوم میلادی را منعکس می‌کرد. تصوراتی که بخش قابل توجهی از آنها امروز به وضوح، رنگ واقعیت به خود نگرفته‌اند. خودروهای سواری و انواع دیگر خودروها به عنوان محصولات صنعت جهانی خودروسازی، در حوزه طراحی و در بخش تولید از دستاوردهای علمی و تکنولوژی‌های جدید بسیار بهره برده‌اند.
 
ظهور خودروها با منابع انرژی جدید
این صنعت با توجه به ماهیت مبتنی بر سرمایه و تجهیزات تولید و با توجه به هزینه‌های بالای راه‌اندازی، از دستاوردهای تکنولوژیکی بیشتر در جهت افزایش بهره‌وری و راندمان تولید و کاهش هزینه‌های سربار بهره برده است و به‌رغم مرکزیت بهره‌برداری از فناوری‌های جدید در بحث پویایی‌های بازار و رقابت میان شرکت‌های بزرگ، هنوز ساختار محصول و چارچوب استفاده و به نوعی تجربه کاربری، در نتیجه به‌کارگیری فناوری‌های جدید دچار تغییرات بنیادین نشده است. تنها نقطه عطف صنعت خودروسازی از این منظر را می‌توان استفاده از منابع انرژی جدید و ظهور خودروهای برقی و هیبریدی دانست و در طی سال‌های آتی در صورت موفقیت خودروهای خودران شرکت گوگل، برگ جدیدی در حوزه تغییر تجربه کاربری خودروهای سواری رقم خواهد خورد.
طراحی خودروهای برقی و هیبریدی و معرفی مدل‌های متنوعی از این محصولات طی قرن بیستم همواره در دستور کار موسسات تحقیقاتی و واحدهای تحقیق و توسعه شرکت‌های خودروسازی بوده است. اما به دلیل شتاب پایین، هزینه تمام‌شده بالای این محصولات و محدودیت مسافت استفاده از آنها، هیچ‌گاه شاهد عرضه موفق این نوع خودروها پیش از دهه‌های پایانی قرن بیستم نبوده‌ایم. افزایش قیمت نفت خام در دهه‌های 70 و 80 میلادی زمینه‌ساز توجه مصرف‌کنندگان در جوامع مختلف به این نوع خودروها شد به طوری که در نمایشگاه خودرو لس‌آنجلس در سال 1990 نمونه اولیه نسل جدید و کاراتر خودروهای برقی و هیبریدی توسط غول‌های خودروسازی در معرض بازدید عموم قرار گرفت. با عرضه تویوتا پریوس در سال 1997 و هوندا اینسایت در سال 1999 به عنوان موفق‌ترین خودروهای هیبریدی بازار جهانی خودرو، این محصولات وارد شبکه فروش و توزیع خودرو در اقصی نقاط دنیا شدند.
 
اقبال از خودروهای هیبریدی در بازار ایران
چند سالی است که در کشور ما هم، در مورد مزایا و معایب عرضه انبوه این خودروها و آینده خودروهای هیبریدی در بازار مباحث مختلفی در رسانه‌های عمومی و نشریات تخصصی مطرح می‌شود. اخبار مربوط به آغاز تولید اتوبوس و خودروهای سواری هیبریدی و برقی به نقل از مدیران و مسوولان صنعت کشور، بارها در سال‌های گذشته در رسانه‌های مختلف انعکاس و با حذف تعرفه واردات این خودروها در سال 1393، گمانه‌زنی‌ها در مورد حضور جدی این محصولات در بازار کشور افزایش یافته است.
 
خوش‌بینی در مورد آینده درخشان خودروهای برقی و هیبریدی در بازار ایران با توجه به تجربه جهانی این محصولات مورد مناقشه است. در سال 2015، با فروش قریب به 2.1 میلیون دستگاه خودرو هیبریدی در بیش از 20 کشور دنیا، سهم اندکی از یک درصد از فروش جهانی خودروهای سواری به این نوع از خودروها اختصاص یافت. به واسطه استفاده از پاره‌ای از قطعات و مجموعه‌های خاص همچون باتری لیتیومی، شبکه بخش و تبدیل انرژی الکتریکی، ژنراتور و سیستم انتقال قدرت متفاوت، خودروهای هیبریدی از هزینه تمام‌شده و در نتیجه قیمت خرده‌فروشی بالاتری نسبت به خودروهای متعارف برخوردار هستند.
 
مطالعه صورت‌گرفته بر روی 45 مدل مختلف خودروهای هیبریدی موجود در بازار آمریکا نشان می‌دهد، حداقل چهار هزار دلار اختلاف قیمت میان نمونه هیبریدی و معمولی در یک مدل مشخص وجود دارد. به طور متوسط 30 درصد افزایش قیمت خودروهای هیبریدی نسبت به مدل‌های بنزین‌سوز کاملاً طبیعی است. این مساله با توجه به ماهیت کاملاً کشش‌پذیر تقاضای خودرو در بخش‌های پایینی بازار نسبت به قیمت، در کنار کمبود زیرساخت‌های لازم و فقدان دانش فنی در شبکه خدمات پس از فروش، باعث کاهش سهم بازار این محصولات در کشورهای مختلف شده است. این اختلاف قیمت و دغدغه‌های مورد اشاره، در بازار کشور ما هم می‌تواند مانع از رونق فروش و همه‌گیری مصرف این نوع خودروها شود. اگر به این مسائل، پایین بودن قیمت نسبی سوخت‌های فسیلی را که به واسطه بهره‌مندی کشورمان از منابع عظیم نفت و گاز کاملاً امری طبیعی است و موجب حذف انگیزه اصلی استفاده از خودروهای هیبریدی در سطح خرد و خانوارها می‌شود، نیز بیفزاییم، دورنمای توسعه بازار خودروهای برقی و هیبریدی کاملاً ناامیدکننده است.
 
مشوق‌های لازم برای توسعه استفاده از این خودروها
با وجود تمامی شبهات اقتصادی وارد به تصمیم استفاده از خودروهای هیبریدی و نگرانی‌های موجود در این خصوص در سطح خرد، با در نظر گرفتن کلیه هزینه‌های پنهان پیامدهای استفاده از سوخت‌های فسیلی در خودروهای سواری، در سطح کلان حمایت از ترویج استفاده از این محصولات کاملاً توجیه‌پذیر است. اعمال محدودیت‌های سختگیرانه در حوزه آلایندگی خودروها، ارائه تسهیلات مالی به شرکت‌های خودروسازی برای سرمایه‌گذاری در حوزه تحقیق و توسعه، ارائه تسهیلات به مصرف‌کنندگان برای خرید خودروهای برقی و هیبریدی، حذف عوارض و مالیات این وسایل نقلیه و تقبل بخشی از هزینه خرید آنها، مجموع سیاست‌هایی هستند که در سال‌های اخیر در کشورهایی همچون ژاپن، آمریکا و حتی چین به منظور ترویج استفاده از خودروهای مبتنی بر انرژی‌های جدید توسط دولت‌ها اتخاذ شده‌اند. نمونه بارز این مساله را در کشور چین و سایت‌های دولت این کشور در حمایت از یکی از بزرگ‌ترین سازندگان خودروهای برقی و هیبریدی و باتری‌های لیتیومی دنیا، بی‌وای‌دی می‌توان یافت. به‌رغم حذف تعرفه واردات خودروهای هیبریدی در ایران، هرگونه آینده‌ای برای این محصولات در بازار ایران، بدون وجود سیاست‌های مشابه در کشور، قابل تصویر نیست. علاوه بر سرمایه‌گذاری در حوزه ترویج مصرف، ایجاد زیرساخت‌های لازم و گسترش دانش فنی نیز نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دولت است.
 
بلوغ کامل خودروهای هیبریدی
در انتهای دهه 90 میلادی و ابتدای هزاره سوم، با توجه به شکاف تکنولوژیک موجود میان غول‌های خودروسازی دنیا و کشورهای در حال توسعه، سرمایه‌گذاری روی تولید خودروهای مبتنی بر انرژی‌های نو در دستور کار بسیاری از شرکت‌های نوظهور خودروسازی قرار گرفت. تکامل فرآیندهای تولید و فناوری‌های به کار رفته در خودروهای هیبریدی و پیچیدگی اجزا و مجموعه‌های خاص این محصولات، در حال حاضر به بلوغ کامل رسیده است و تصور امکان جبران عقب‌ماندگی و سرآمدی در حوزه طراحی و تولید خودروهای هیبریدی، با توجه به تعداد بالای گواهی‌های ثبت‌شده حق بهره‌برداری انحصاری از فناوری‌های مورد استفاده در این حوزه توسط غول‌های بین‌المللی، کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد.
 
راه‌اندازی شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک و مونتاژ خودروهای هیبریدی به همراه داخلی‌سازی تدریجی قطعات و اجزای این خودروها، در میان‌مدت می‌تواند ضمن کاهش قیمت این محصولات، زمینه‌ساز انتقال تکنولوژی و دانش فنی شود. نیاز شبکه حمل و نقل عمومی کشور به بهره‌مندی از وسایل نقلیه برقی و هیبریدی بر کسی پوشیده نیست و هرگونه سرمایه‌گذاری در تولید و گسترش بازار این محصولات، در بلندمدت با کاهش قیمت و افزایش دسترسی به خدمات و زیرساخت‌های مورد نیاز و در نتیجه سهولت استفاده از این خودروها در شبکه حمل و نقل عمومی، از ریسک پایین و نرخ بازگشت قابل قبول برخوردار است.