تولید خودرو ارزان؛ محال یا ممکن؟

جهشی اساسی در افزایش بهره‌وری امیرحسن کاکایی، استادیار دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت از جمله کارشناسانی است که نظری بینابین در ارتباط با نقش خودروسازان خارجی برای پرکردن خلأ تنوع محصول ارزان‌قیمت در بازار خودرو ایران دارد.  او در این‌باره  می‌گوید: خودروسازان محدودی در جهان در کلاس قیمتی زیر 25 میلیون تومان به تولید خودرو می‌پردازند. در مطالعه‌ای که انجام شده حتی در سطح قیمتی 40 میلیون تومان نیز تنها 4 خودرو خوب خارجی یافت می‌شود.  بنابراین با توجه به انتظار کیفیتی که در مردم ایران وجود دارد، تاحدودی بعید به نظر می‌رسد که خودروسازان خارجی بتوانند خودروهایی باکیفیت و ارزان‌قیمت در داخل به تولید برسانند. کاکایی معتقد است خودروسازان داخلی برای پاسخگویی به نیازهای کیفی و قیمتی مشتریان داخلی توانمند هستند اما برخی مشکلات دست آنها را برای پرداختن به این موضوع بسته است. این استاد دانشگاه با عنوان یک نمونه گفته‌های خود را ثابت و اظهار می‌کند: شرکت سایپا با رفع برخی موانع کیفی، خودرو ساینا را تولید کرده، به‌گونه‌ای که افزایش قیمتی حدود 7 میلیون تومان دارد، بنابراین خودروسازان داخلی از توانایی تولید خودروی باکیفیت برخوردارند اما موضوع دیگر به قیمت بازمی‌گردد که ساختارهای اقتصادی کشور اجازه نمی‌دهد برخی خودروها را با قیمت تمام‌شده پایین‌تر تولید کرد. او اضافه می‌کند: امیدوارم در درازمدت با حضور خودروسازان خارجی و روزآمدی خطوط تولید داخلی، جهشی اساسی در بهره‌وری ایجاد شود. به‌طور معمول خودروساز خارجی به سرمایه‌گذاری بر خطوط تولید قدیمی علاقه‌ای نداشته و به تولید محصولات جدید خود توجه بیشتری نشان می‌دهد. کاکایی با بیان اینکه برای رونق بازار خودروهایی ارزان‌قیمت نباید امیدی به خودروسازان خارجی داشت، تصریح می‌کند: هنگامی‌که صنعت خودرو در رده قیمت‌های متوسط و بالا رونق گرفته و اقتصاد صنعت خودرو به چرخش و حرکت درمی‌آید، خودروسازان می‌توانند در کنار آن با سرمایه‌گذاری، کیفیت خودروهای ارزان‌قیمت را افزایش دهند. این استاد دانشگاه بیان می‌کند: در حال‌حاضر خودروسازان داخلی برای پاسخگویی به نیاز مردم به ناچار روی خودروهای قیمت‌بالا تمرکز دارند و تفکر طراحی به سمت خودروهای ارزان‌قیمت نیست زیرا حل مشکل در خودرو یا طراحی نیاز به فناوری جدید دارد که استفاده از آن طراحی هزینه‌بر است و روی قیمت خودرو اثر می‌گذارد. کاکایی در ادامه با انتقاد از نقش برخی رسانه‌ها که در مردم انتظار کاذب به‌وجود می‌آورد، می‌گوید: ایرانی‌ها بسیار خوش‌سلیقه هستند. در چند ماه گذشته در مردم این انتظار به‌وجود آمده که شرکت رنو، خودرو کوئید را به بازار ایران عرضه می‌کند که باید منتظر ماند و شاهد میزان استقبال مردم از این خودرو بود. گاهی سیستم رسانه‌ای در مردم توقع‌هایی را در مورد یک خودرو ایجاد می‌کند که با واقعیت متفاوت است. او اضافه می‌کند: کوئید این ظرفیت را دارد که با قیمت 25 میلیون تومان به فروش برسد اما هنوز مشخص نیست که چه اندازه به آنچه در ارتباط با این خودرو در ذهن مردم شکل گرفته، نزدیک باشد. خودرو ال90 نیز در ابتدا قرار بود با قیمت 8 هزار دلار در کشور به فروش برسد که با بالا رفتن قیمت دلار و مشکلات اقتصادی به قیمتی بالاتر فروخته شد. بنابراین به طور قطع خودروسازان خارجی برنامه تولید و فروش خودروهای ارزان‌قیمت در ایران را خواهند داشت اما نباید امیدوار بود خودروهای آنها جایگزین خودروهای ارزان داخلی شود.

رقابت خارجی‌ها در بازار داخل
خرید خودرو ارزان‌قیمت نه‌تنها در ایران یا کشورهای درحال توسعه جذاب است بلکه در تمام دنیا حتی در کشورهای پیشرفته نیز مورد استقبال قرار می‌گیرد؛ موضوعی که به گفته یک کارشناس، خودروهایی با قیمت حدود 6 تا 7 هزار یورو در تمام دنیا مورد اقبال مشتریان قرار می‌گیرند. بنابراین در صورت مدیریت درست بازار خودرو ایران این مزیت وجود دارد که خارجی‌ها برای تولید خودرویی با قیمت‌تمام شده پایین‌تر ترغیب شوند. فربدزاوه  اظهار می‌کند: برای پر کردن خلأ تنوع خودروهایی با قیمت زیر 30 میلیون تومان، 2 راه وجود دارد. نخست آنکه خودروسازان خارجی که قرار است در ایران سرمایه‌گذاری کنند، در عرصه تولید خودرو در محدوده ارزان‌قیمت وارد شوند و دوم مبحث مربوط به قدرت خرید مردم است که با رشد اقتصادی و بهبود شرایط فروش در ارتباط است. براساس رفتاری که برای حضور خودروسازان خارجی در ایران تعریف شده، برای ورود به بخش پرتیراژ بازار ایران تلاش خواهند کرد اما در حال‌حاضر دسترسی آنها به این کلاس قیمتی سخت است. این کارشناس صنعت خودرو اعتقاد دارد، اگر به شرکت‌های خارجی اجازه فعالیت مستقیم در ایران داده شود، سهام تولیدکنندگان داخلی به‌وسیله این شرکت‌ها خریداری خواهد شد یا در قالب همکاری مشترک به تولید محصول ارزان‌قیمت می‌پردازند. براساس پیش‌بینی زاوه، در فاصله ورود خارجی‌ها به ایران تا مشاهده کردن نتیجه همکاری با آنها، بخش بالایی از محصولات کنونی در بازار باقی می‌ماند.  در بخش محصولی نیز به احتمال زیاد تا 3 سال دیگر به بازار خودروهای زیر 30 میلیون تومان حمله شده و قدرت خرید مردم هم افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط رقابت برای شرکت‌های تازه‌وارد خارجی راحت‌تر است. برپایه آنچه در این گزارش به آن اشاره شد، چشم امید مشتریان ایرانی و سرمایه‌گذاران خارجی به تغییر در بازار خودروهای زیر 30 میلیون تومان است. در این شرایط خودروسازان داخلی باید تمرکز و برنامه ویژه‌ای به این بازار داشته باشند که با کمترین غفلت این موقعیت را تقدیم سرمایه‌گذارانی نشود زیرا 4دانگ حواس‌شان به تصاحب بازار است.