آیا برجام به‌کام تولیدکنندگان خودرو خواهد بود؟

موضوعی که آورده‌های بسیاری از جمله کاهش هزینه‌های تولید، ورود محصولات جدید و به تبع آن تنوع محصول در بازار داخل و ارتقای کیفیت را برای صنعت خودرو به همراه خواهد داشت. موضوعی که خودروسازان طی یک دهه گذشته به‌واسطه تحریم از آن محروم بودند. در این میان اما به‌نظر می‌رسد، همسو با افزایش امیدها، بیم‌ها و نگرانی‌های بسیاری پیش پای خودروسازان داخلی وجود دارد. دلواپسی که ممکن است عصر طلایی و روشن صنعت خودرو را به عصری تیره وتار تبدیل کند و براساس آن طعم شیرین روزهای خوش نبود تحریم، بر کام خودروسازان تلخ شود. آن‌گونه که به‌نظر می‌رسد از جمله دلواپسی‌های این روزهای صنعت خودرو کشور مباحثی چون فضای کسب‌وکار، تورم، نرخ ارز، سودبانکی و بحث رکود حاکم بر اقتصاد کشور است اما در این میان به‌نظر می‌رسد که دغدغه اساسی‌تر خودروسازان به غیر از فضای داخلی که بر تولید حاکم است، بحث رشد فزاینده واردات خودروهای خارجی به‌واسطه تحریم است. بنابراین در شرایطی که به‌دلیل فضای مثبت پس از اجرای برجام بسیاری از کارشناسان، لغو تحریم‌ها را نقطه پایانی مصائب و مشکلات خودروسازان می‌دانند؛ اما به اعتقاد دست‌اندرکاران صنعت خودرو هرچند برجام نغمه‌ساز روزهای خوش است، اما در شرایطی این مهم ممکن می‌شود که فضای کشور برای تولید داخل به‌صورت مطلوب فراهم شود؛ زیرا در گرو شرایط مناسب اقتصادی است که تولید رشد می‌کند.

نگرانی‌ روزهای رفع تحریم

نظرات متفاوت بسیاری نسبت به این پرسش که آیا فرجامِ‌ برجام بر کام خودروسازان داخلی خواهد بود، وجود دارد. در این میان دلواپسی عمده دست‌اندرکاران صنعت خودرو رشد فزاینده واردات خودرو و قطعات است. موضوعی که همواره خط قرمز تولیدکنندگان خودرو در ایران بوده است، به طوری که دولت نیز همواره با حمایت‌های تعرفه‌ای خود سعی داشته از ورود خارج از قاعده این محصولات به نفع خودروهای داخلی جلوگیری کند. ا این وجود، بنا به گفته کارشناسان لغو تحریم‌ها و افزایش منابع مالی در کشور همواره با سیل فزاینده واردات محصولات مختلف به کشور همراه بوده است؛ بنابراین صنعت خودرو نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین نگرانی نسبت به افزایش واردات برندهای متعدد جهانی یکی از مواردی است که آینده مثبت پس از لغو تحریم‌ها را تا حدودی مخدوش می‌کند. حال آنکه دست‌اندرکاران خودرویی کشور با توجه به کاهش منابع حاصل از فروش نفت بر حمایت از تولید داخل تاکید دارند و معتقدند در صورتی که توسعه واحدهای تولیدی و توسعه ساخت داخل مدنظر دولتمردان قرار نگیرد و تولید در اولویت حمایت‌های دولت نباشد، وضعیت صنعت خودرو بهتر از امروز نخواهد شد. آن‌گونه که به‌نظر می‌رسد اتفاق نظری جدی بر اینکه واردات خودرو و قطعات خارجی مهم‌ترین نگرانی این روزهای خودروسازان است، وجود دارد. این موضوع در شرایطی اهمیت ویژه دارد که خودروسازان مدت زمان تولید خودروهای تازه خود پس از نهایی شدن قرارداد با خودروسازان خارجی را بین یکسال ونیم تا 2 سال تخمین زده‌اند و معتقدند که به‌دلیل آنکه تاثیرات مثبت ناشی از برجام بر برنامه‌های خودروسازان در طولانی مدت اثر خود را می‌گذارد بنابراین در این مدت ممکن است واردات خودرو به‌صورت بسیار زیاد افزایش یابد. این موضوع در حالی است که دولت قصد دارد در سازمان تجارت جهانی عضو شود و براین اساس تعرفه واردات خودرو نیز ممکن است کاهش ‌یابد. در این زمینه، ساسان قربانی، سخنگوی شورای سیاست‌گذاری خودرو می‌گوید: دولت در یک برنامه منسجم باید از هرگونه افزایش واردات به نفع تولید جلوگیری کند؛ زیرا رشد فزاینده واردات موجب خدشه به برنامه خودروسازان می‌شود.

وی با اشاره به اینکه دانش و تکنولوژی صنعت خودرو در سال‌های تحریم کاهش یافته است، می‌گوید: طی این سال‌ها صنعت خودرو نتوانسته همسو با افزایش تکنولوژی برندهای معتبر خودروسازی پیش برود و محصولات کنونی ما قدرت رقابت با بسیاری از خودروها را ندارند؛ بنابراین در شرایط رقابتی تولید داخل آسیب خواهد دید. با این وجود، آلبرت بغزیان استاد دانشگاه و عضو ناظر شورای رقابت با تاکید بر اینکه افزایش واردات مهم‌ترین مشکل خودروسازان در شرایط تحریم خواهد بود تاکید دارد که این موضوع به نفع بازار رقابتی و مشتریان خودرو است. در همین حال بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت خودرو نگرانی‌های دیگر پس از لغو تحریم‌ها را فضای کسب‌وکار و رکود حاکم بر کشور و به خصوص بخش‌های تولیدی می‌دانند و اینکه دولت باید هر چه سریع‌تر با برنامه‌های مدون رکود را رفع کند. این موضوع نیازمند سیاست‌های منسجم و فرابخشی است که ضمن حل دیگر مسائل اقتصادی می‌تواند به حل مشکل صنعت خودرو نیز کمک کند. در این میان مباحث بانکی در حل مشکل رکود از اهمیت بسیاری برخوردار است و از همه مهم‌تر اینکه تکلیف نرخ ارز نیز مشخص ‌شود. بنابراین در شرایطی که همه این مسائل وجود دارد و از سوی دیگر دولت نیز همچنان در بخش خودرو تصدی خود را حفظ کرده است، اگر بسترلازم برای تولید خودرو فراهم نشود، امید چندانی به آینده خودرو وجود نخواهد داشت. در این میان کارشناسان نظرات متفاوتی دارند هرچند ساسان قربانی حمایت هوشمندانه و منسجم دولت از تولیدکنندگان را مصلحت روزهای پس از لغو تحریم‌ می‌داند، اما فربد زاوه، کارشناس خودرو معتقد است نگرانی عمده در ماه‌های آتی آن است که دولت همچنان بر نقش مداخله‌گرایانه خود در این صنعت ادامه دهد و قصد نداشته باشد تا فضای اقتصادی کشور به خصوص در بحث تولید خودرو به سمت رقابت پیش برود. وی معتقد است خودروسازان در صورتی می‌توانند توسعه یابند که بازار رقابتی شود و دولت در این فرآیند دخالتی نداشته باشد.