پرش خودرو از موانع ارزی با صادرات محوری

به باور فعالان بازار و کارشناسان اقتصادی، آشفتگی بازار با تک‌نرخی شدن ارز سامان می‌یابد و دولت یازدهم با افزایش قیمت ارز مبادله‌ای و نزدیک کردن آن به ارز آزاد در تلاش است تا به مبارزه با بادهای متلاطم ارزی بپردازد. در چند روز گذشته شنیده‌های غیررسمی حکایت از بستن بودجه سال ۹۵ با دلار ۳هزار و ۱۰۰ تومانی دارد که البته با کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی، این نرخ دلاری نیز افزایش خواهد یافت.
بازار موازی در کمین ارز تک‌نرخی
صنعت خودرو از نرخ دلار تاثیر می‌پذیرد زیرا بسیاری از مواد اولیه در تولید قطعات وارداتی است بنابراین با افزایش نرخ ارز، قیمت قطعات و به دنبال آن قیمت تمام‌شده خودرو افزایش می‌یابد. به گفته استاد اقتصاد دانشگاه تهران، برای تامین ارز یک صنعت، موضوع «قیمت‌تمام شده محصولات آن صنعت» مطرح می‌شود. آلبرت بغزیان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: تک‌نرخی شدن ارز به این معناست که دولت به‌موقع و به اندازه درخواست ارز موردنیاز را تامین می‌کند که در این شرایط بازار موازی ارز از بین می‌رود. به اعتقاد من دولت با تک‌نرخی کردن نمی‌تواند ارز موردنیاز را تامین کند بنابراین بازاری موازی با نرخی دیگر به‌وجود خواهد آمد. این اقتصاددان در زمینه تاثیر ارز تک‌نرخی بر صنعت خودرو، این‌گونه توضیح داد: اگر صنعت خودرو تبدیل به صادرکننده شود، به‌طور قطع از این تصمیم بهره می‌برد اما از آنجایی که صنعت خودروی کشور صادرات‌محور نیست، تک‌نرخی شدن ارز تنها منجر به افزایش هزینه‌های تولید این صنعت می‌شود و به رکود صنعت خودرو شدت بیشتری می‌بخشد. وی تصریح کرد: برای گذر از رکود و حمایت از صنایع، دولت باید به دنبال رفع مواردی باشد که رکود را به‌وجود آورد؛ مواردی مانند تحریم‌ها (که با اجرایی شدن برجام از میان می‌رود) و همچنین شوک ارزی که با بالا رفتن نرخ ارز ایجاد شد. بنابراین با افزایش نرخ ارز، درآمدها رشد زیادی نداشته و از تعداد خریداران کاسته شده است. در این شرایط تولیدکنندگان نیز حاضر نیستند محصولات خود را با سود پایین‌تر عرضه کنند. در حال حاضر با تک‌نرخی شدن ارز، رکود تنها از طریق کاهش هزینه‌های تولید و قیمت تمام‌شده یک کالا از میدان اقتصاد و صنعت خارج می‌شود.
به باور بغزیان، اگر نرخ ارز ثابت نگه‌داشته شود بی‌شک قیمت خودروهای وارداتی کاهش می‌یابد اما تحقق این پیش‌بینی بعید به نظر می‌رسد زیرا نرخ ارز به سمت افزایش حرکت کرده و رکود را عمیق‌تر خواهد کرد. از آنجایی که برای دولت امکان پاسخگویی به تامین تقاضای واقعی ارز وجود ندارد بنابراین با تک‌نرخی شدن، بازاری موازی به نام آزاد، شکل می‌گیرد و ارز ۲ نرخی مبادله می‌شود. این استاد دانشگاه با اشاره به آثار ثبات ارزی و نتیجه آن در ترغیب سرمایه‌گذاری خارجی گفت: تک‌نرخی شدن قیمت ارز، برنامه سرمایه‌گذاری در بخش درآمدها و هزینه‌ها را قابل پیش‌بینی می‌کند. سرمایه‌گذاری که محصولی را به کشور وارد و آن را تبدیل می‌کند، برای خارج کردن سود خود باید تغییرات نرخ ارز را در نظر بگیرد بنابراین تثبت بازار ارز و تعیین نرخ بهره به‌گونه‌ای که بتواند تعادل سرمایه‌گذاری پس‌انداز را برقرار کند و از طرف دیگر هزینه تولید را کاهش دهد، از پیامدهای مثبت تک‌نرخی شدن است. وی اضافه کرد: اگر بازاری موازی با تک‌نرخی شدن ارز به وجود آید دولت برای حمایت از برخی صنایع ناگزیر به اختصاص ارز ارزان‌قیمت‌تر خواهد بود که در این شرایط باز هم ارز ۲ نرخی می‌شود.
ورود ارز تک‌نرخی به فضای رقابتی
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، افزایش نرخ ارز، قیمت تمام‌شده خودرو را افزایش می‌دهد و در شرایطی که قدرت خرید مردم کاهش یابد، با هر افزایش قیمتی، این خودروسازان هستند که از شرایط رکود ضرر می‌کنند. به گفته یک کارشناس صنعت خودرو، در دولت یازدهم نرخ ارز به ثبات نسبی رسید اما دلار این روزها قیمت افزایشی داشته که می‌تواند به بازار خودرو شوک وارد کند و قیمت‌ها را بالا ببرد. در شرایط فعلی که بازار خودرو روزهای رکود را تجربه می‌کند، این شوک به رکود بیشتر دامن می‌زند. در این شرایط شاید بالا رفتن نرخ ارز در درازمدت پیامدهای مثبتی به همراه داشته باشد اما در کوتاه‌مدت به نفع خودروسازان نیست. شهرام شیرکوند در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: با تک‌نرخی شدن ارز، نوعی ثبات و امنیت‌خاطر برای فعالیت صنعتگران و تولیدکنندگان به‌وجود می‌آید به‌گونه‌ای که امکان برنامه‌ریزی برای استفاده از تمام ظرفیت تولید برای آنها فراهم می‌شود و دیگر نگران تورم نخواهند بود. همچنین فضای کسب‌وکار و رقابت روزهای بهتری را تجربه می‌کند.
وی اضافه کرد: اگر قیمت ارز روی ۳هزار و ۱۰۰ تومان (نرخی که احتمال دارد دولت برای بودجه روی آن برنامه‌ریزی کند) ثابت بماند، باعث ثبات قیمت‌ها می‌شود زیرا در حال حاضر برای خودروسازان امکان افزایش قیمت خودرو فراهم نیست و امکان دارد با بالا بردن قیمت خودرو، برخی خودروسازان با دامپینگ و قیمتی پایین‌تر بازار را در دست بگیرند. با ثبات نرخ، قیمت‌ها ثابت و توان رقابت برای خودروسازان داخلی ایجاد می‌شود. اگر ارز با نرخ ۳ هزار و ۱۰۰ تومان به شکل مداوم به شرکت‌های خودروسازی تزریق شود، این صنعت را متحول می‌کند زیرا امکان رقابت را برای آنها فراهم خواهد کرد و ثبات سرمایه‌گذاری را برای آنها به همراه می‌آورد. براساس این گزارش، خودرو به عنوان صنعتی تاثیرگذار و تاثیرپذیر در برخی بخش‌ها مانند واردات قطعات و مواد اولیه با نرخ ارز ارتباط تنگانگی دارد به‌گونه‌ای که با هر نوسان، بازار این صنعت دستخوش تغییر خواهد شد.  اکنون که زمزمه‌هایی مبنی بر بسته شدن بودجه دولت با دلار ۳ هزار تومانی به گوش می‌رسد، اگر این نرخ ثابت بماند ثبات را به صنعت خودرو باز می‌گرداند اما اگر افزایش یابد، قیمت تمام شده خودرو را بالاتر برده و با توجه به قدرت پایین خرید مردم، خودرو به عنوان کالایی غیراساسی در اولویت‌های آخر برای خرید قرار می‌گیرد.