جدال نابرابر معاینه فنی با آلودگی هوا

به گفته رییس پلیس راهور تهران بزرگ، در9ماه امسال برای حدود 530هزار وسیله نقلیه بدون معاینه فنی و دودزا در تهران، اعمال قانون شده است اما به اعتقاد او، مشکل اصلی در این میان، تردد خودروهای دودزایی است که برگه معاینه فنی دارند. سردار تیمور حسینی که در روزهای اخیر انتقادهای زیادی نسبت به شیوه معاینه فنی وسایل نقلیه در تهران داشته، معتقد است که بیش از نیمی از خودروهای دارای برگه معاینه فنی دودزا و معیوب هستند.
وی با انتقاد از نبود نظارت دقیق بر روند فعالیت مراکز معاینه فنی در سطح پایتخت و شهرهای اطراف تهران گفت: علاوه بر اینکه خودروهای آلاینده دارای برگه معاینه فنی باید توقیف شوند، مسئولان مراکز صادرکننده این برگه‌ها نیز باید به مراجع قضایی معرفی شوند.
سردار حسینی همچنین چند روز پیش در یک برنامه تلویزیونی در این‌باره اظهار کرد: از میان 3میلیون و 700هزار خودرو که در تهران تردد دارند، سن 45درصد زیر 5سال است و بر اساس قانون، مشمول معاینه فنی نمی‌شوند اما از باقیمانده این خودروها، 43درصد دارای برگ معاینه فنی هستند. بنابراین تعداد خودروهای بدون معاینه فنی کمتر از 13درصد است. به گفته او این در حالی است که بیش از نیمی از این رقم، دارای آلایندگی و دودزایی هستند؛ به طوری که با چشم غیرمسلح نیز می‌توان آلودگی اگزوز آنها را مشاهده کرد.
او معتقد است این مسئله بدان معناست که بیش از50درصد خودروها، معاینه فنی خود را بر اساس ارتباط و دلالی گرفته‌اند، وی البته این را هم یادآوری می‌کند که این شرایط، بیشتر مربوط به خودروهایی است که در شهرهای اقماری اطراف تهران معاینه فنی دریافت کرده‌اند و اوضاع معاینه فنی درون شهر تهران مطلوب‌تر است.

تشدید نظارت بر مراکز معاینه فنی
این انتقادات در حالی مطرح می‌شود که محمدرضا گویا، سخنگوی ستاد معاینه فنی شهر تهران معتقد است با توجه به اینکه در چند سال گذشته همه مراکز معاینه فنی تهران به دوربین‌های ثبت پلاک در فرآیند پذیرش مجهز شده‌اند، این شائبه که خودروها بدون حضور در مراکز بتوانند برگه معاینه فنی دریافت کنند، به طور کامل منتفی است. وی در پاسخ به صمت توضیح داد: تا وقتی دوربین‌ها پلاک خودرو را مشاهده نکنند، به هیچ وجه نمی‌توان خودرو را پذیرش کرد. از سوی دیگر با توجه به اینکه پلیس بازدیدهای دوره‌ای از این مراکز دارد، تلاش شده تخلفات به صفر برسد.
آنطور که گویا توضیح می‌دهد، در آخرین مصوبه هیات وزیران، وزارت کشور، سازمان حفاظت محیط‌زیست و پلیس، 3نهادی هستند که بر اساس قانون مکلف به نظارت بر عملکرد معاینه فنی شده‌اند، بنابراین اگر تخلفی وجود دارد این سازمان‌ها هستند که باید نظارت خود را تشدید کنند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه مدیرعامل ستاد معاینه فنی تهران، دبیر ستاد معاینه فنی کلانشهرهاست، تلاش شده وحدت رویه معاینه فنی در کلانشهرها حفظ شود. البته ممکن است کوتاهی در مراکز اطراف تهران اتفاق بیفتد اما راهکار این مسئله در مصوبات دیده شده که همان بحث نهادهای نظارتی است. او با بیان اینکه ممکن است برخی خودروهای معیوب که شرایط دریافت معاینه فنی را ندارند، در مراکز اطراف تهران گواهی سلامت بگیرند، افزود: سازمان‌های نظارتی باید بر مراکز اطراف تهران نظارت کنند و اگر مورد تخلفی را مشاهده می‌کنند، به ما گزارش دهند تا مشکل برطرف شود زیرا ما نیز به دنبال سلامت کارکرد خودروها هستیم و معتقدیم با گفتن اینکه همه مراکز معاینه فنی مشکل دارند، دردی دوا نمی‌شود.
به گفته گویا، 2/5تا 3میلیون خودرو در تهران مشمول معاینه فنی هستند، این در حالی است که در 9ماه گذشته تنها 280هزار خودرو به مراکز معاینه فنی تهران مراجعه کرده‌اند. او در این‌باره گفت: در ایران تنها اهرم برای کنترل معاینه فنی، اهرم سلبی نظارت پلیس است، در حالی که در کشورهای دیگر برای کارهای مختلفی مانند خرید و فروش، بیمه و... باید گواهی معاینه فنی ارائه داد. به اعتقاد وی، اهرم پلیس در ایران نتوانسته فشار چندانی به مردم برای مراجعه به معاینه فنی وارد کند.

هزینه‌ها کفاف مخارج را نمی‌دهد
در حال حاضر هزینه‌ای که در مراکز معاینه فنی از مردم گرفته می‌شود، حدود 11هزار تومان برای مراجعه نخست و حدود2هزار تومان برای مراجعه‌های بعدی است. درآمد مراکز معاینه فنی تهران به گفته سخنگوی ستاد معاینه فنی این شهر، به هیچ وجه هزینه‌های این مراکز را پوشش نمی‌دهد و شاید همین مسئله عاملی برای بروز برخی تخلفات در برخی از این مراکز باشد. آنطور که گویا توضیح می‌دهد، در حال حاضر به این مراکز از سوی شهرداری یارانه اختصاص داده می‌شود زیرا مبلغ دریافتی از شهروندان بابت معاینه فنی، بسیار اندک است. به گفته او، این یارانه به دلیل حفظ کیفیت و کارآیی این مراکز از نظر کالیبراسیون تجهیزات و نوسازی دستگاه‌ها اختصاص داده می‌شود و به همین دلیل می‌توان این مسئله را تضمین کرد که کیفیت این تجهیزات، به طور کامل منطبق با استانداردهای روز اروپایی است.
گویا با تاکید بر اینکه هزینه هر معاینه فنی برای مراکز بستگی به تعداد مراجعه‌ها دارد، افزود: هزینه‌ای که یک بار مراجعه برای مرکز دارد، می‌تواند تا 2برابر مبلغ دریافتی از شهروندان باشد و با توجه به تعداد مراجعه‌های فعلی، می‌توان گفت تنها نیمی از هزینه‌های معاینه فنی با دریافتی از شهروندان تامین می‌شود.
این مقام مسئول در ستاد معاینه فنی تهران با اشاره به احتمال بروز تخلف به دلیل پایین بودن هزینه‌های دریافتی گفت: با توجه به تعرفه فعلی، معاینه فنی برای بخش خصوصی توجیه اقتصادی ندارد و این بخش مایل به سرمایه‌گذاری در این حوزه نیست و شاید این مسئله، این مراکز را به‌تدریج به سمت تخلف سوق دهد. به گفته گویا و بر اساس نتایج تحقیقات علمی، معاینه فنی می‌تواند تا 23درصد در کاهش آلودگی هوا موثر باشد. آنطور که وی توضیح می‌دهد، از میان خودروهایی که در معاینه فنی مردود می‌شوند، 27درصد در آزمون آلایندگی خودرو رد می‌شوند که می‌توانند با رفع این نقص، معاینه فنی دریافت کنند.
افزایش سن معاینه فنی در سال‌های اخیر از 2 سال به 5 سال، از مسائلی است که مورد انتقاد مسئولان معاینه فنی است و به اعتقاد آنها باعث افزایش آلودگی هوا شده است.
گویا در این‌باره توضیح داد: در پایان سال 82 در آیین‌نامه تخلفات، قانونی مصوب شد که مدت زمان معاینه فنی را به 5 سال افزایش داد که درخواست ما تغییر این مصوبه است زیرا عمر کاتالیست خودروها که قطعه‌ای در خروجی اگزوز است، حدود 3سال است و بعد از 3سال، از لحاظ تولید آلایندگی، حداقل 2پله تنزل می‌کند، بنابراین باید بعد از 3سال بازرسی شود.
آنطور که گویا اظهار می‌کند، در راستای اصلاح این قانون، سازمان حفاظت محیط‌زیست حدود یک سال پیش لایحه‌ای به مجلس شورای داده که در حال بررسی است و به نظر می‌رسد نماینده‌های مجلس نیز با غیرکارشناسی بودن این قانون و تغییر آن موافق هستند.