واکاوی عرضه خودرو در بورس کالا

به گزارش پدال نیوز، تصمیمات اتخاذ شده و محدودیت‌های اعمال شده توسط کمیته خودرو(محدودیت‌های اعلام شده در بخشنامه‌های فروش اینترنتی خودرو سازان)، دست تعداد  قابل توجهی از دلالان وو اسطه ‌گران را از این بازار کوتاه کرده  و با ایجاد فرصت برابر، برای تمامی مشتریان،  شرایط را به گونه‌ای فراهم نمود تا علاوه بر امکان برخورداری از شرایط یکسان در زمان ثبت‌نام، احتمال برنده شدن نیز برای تمامی متقاضیان یکسان باشد. لیکن بازار همچنان، مملو از تقاضای کاذب است و این میزان نیاز، مازاد بر توان تولید و عرضه، توسط خودروسازان است.

در راستای کاهش روند تقاضای کاذب در بازار و جهت بازگشت آرامش به بازار خودرو، پیشنهاد عرضه خودرو از طریق بورس کالا، توسط کارگروه خودرو کمیسیون صنایع مجلس، مطرح گردیده است عرضه خودرو در بورس کالای ایران به منظور شفافیت بالای معاملات و تحقق اهداف برای تبدیل خودرو به یک کالای مصرفی خواهد بود ولی در همین گام نخست به دلیل عدم وجود جزئیات و نبود شفافیت لازم و کافی، باعث نگرانی و سردرگمی متقاضیان و کارشناسان صنعت خودرو شده است .

نیم نگاهی به ظهور بورس کالای ایران(IME):
بورس کالای ایران پس از پذیره‌نویسی سهام از ابتدای مهرماه سال 86 شروع و از سال 87 نیز راه‌اندازی شد و در حال حاضر بورس کالا در ایران در حوزه‌های فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی، فلزات، قرارداد‌های آتی و کشاورزی فعالیت می‌کند.

ضرورت‌های پیدایش بورس کالای ایران
1. وجود نوسانات کاذب قیمت محصولات ناشی از ارتباط  نامشخص و نامناسب میان عرضه و تقاضا.
2. عدم امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت.
3. فقدان یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار
4. نبود یک سیستم اجرایی و ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله .
5. فقدان یک سیستم جمع آوری، پردازش و تحلیل اطلاعات و آمار تولید.
6. عدم هماهنگی میان بخش های تولیدی و بازرگانی در زمینه  واردات، صادرات  و بازار مصرف
مزایای مطرح شده در بورس کالای ایران
1. معاملات در بورس کالا، سازمان یافته، قانونمند، قابل نظارت، شفاف، عادلانه و رقابتی می‌باشد.
2. در بورس کالا، کیفیت و کمیت کالا و مبلغ معامله و مدت معامله تضمین شده است.
3. ایجاد کشف قیمت در بورس کالا بصورت شفاف صورت می‌گیرد.
4. حذف هرگونه عاملی که در حوزه فروش، منجر به ایجاد رانت خواهد شد.
5. در بورس کالا،  مبداء کالا مشخص و تضمین شده است.
6. سرعت انجام معاملات در بورس کالا بسیار بالاتر از مزایده می‌باشد.
7. امکان رسیدگی سریع به اختلافات احتمالی میان طرفین معامله از طریق مراجع قضایی.
8. با استفاده از ابزارهای مالی مانند قراردادهای سلف و سلف استاندارد و ساز و کار اوراق بهادار مبتنی بر کالا، امکان تامین مالی بنگاه‌ها از این طریق وجود دارد.
9. کاهش هزینه‌های مرتبط با فروش و بازاریابی.
10. مزیت دیگر بورس کالا جبران خسارت خریدار یا فروشنده در صورت عدم انجام به تعهدات می‌باشد.

طرح عرضه خودرو از طریق بورس کالای ایران:
اخبارمنتشر ه حاکی از این است که قیمت پایه توسط شورای رقابت تعیین شده و بر  روی تابلوی بورس قرار خواهد گرفت و متقاضیان روی قیمت پایه با یکدیگر رقابت خواهند کرد.
در این روش، کسانی که قصد خرید خودرو از بورس دارند باید دارای گواهینامه رانندگی بوده و برای جلوگیری از سفته بازی، خریداران در طول سال تنها یک بار می‌توانند از یک مدل خودرو خریداری کنند و امکان خرید بیشتر وجود ندارند و خریداران، حق فروش خودرو را تا دوسال بعد نخواهند داشت، و در صورت فروش خودرو مالیات قابل ملاحظه‌ای گرفته می‌شود تا تقاضای سرمایه‌ای به حداقل برسد.
اگر قیمت تعادلی خودرو در بورس بالاتر از قیمت تمام‌شده باشد به میزان 10درصد به عنوان سود به خودروساز تعلق می‌گیرد و 70درصد  به صورت تسهیلات و در راستای حمایت از تولید به قطعه سازان و 10درصد سهم دولت خواهد بود. با این شرایط رانت موجود به‌جای این که به جیب دلالان رود در اختیار دولت و توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی یا توسعه فعالیت‌ها در صنعت خودرو(شامل خودروسازان و قطعه سازان) قرار می‌گیرد.
در طرح  ، به‌ازای فروش هر خودرو در بورس، کد رهگیری یکتا برای خریداران ایجاد می‌شود و مواردی همچون شماره‌گذاری، کارت خودرو و کارت سوخت صرفاً توسط این کد یکتا صادر می‌شود، از همین رو امکان فروش در خارج از چارچوب بورس برای خودروسازان از بین می‌رود.
عرضه خودرو برای تمامی تولید کنندگان داخلی که میزان تولید آنها در 12 ماه گذشته بالغ بر 10 هزار دستگاه و واردکنندگانی که بالغ بر 500 دستگاه خودرو وارد نمایند فقط از طریق بورس کالا امکان پذیر است .

تجربه عرضه بورسی خودرو
در بررسی روند سال‌های قبل نشان می‌دهد که تجربه این کار وجود دارد. در سال 1396 با بسترسازی‌ معینی درهشتم خردادماه 1396 صورت گرفت و برای نخستین بار 50 دستگاه خودروی سراتو با قیمت پایه 872 میلیون و 604هزار و 446 ریال در بورس کالای ایران عرضه ‌شد ولی گویا به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های لازم، عرضه بورسی خودرو در سال 96 ادامه نیافت.
نبود اطلاعات لازم در خصوص جزئیات کامل طرح و عدم شفاف سازی لازم باعث سردرگمی کارشناسان این صنعت و همچنین متقاضیان خودرو در خصوص چگونگی روند و قیمت خودرو در آینده، شده است.

ابهامات طرح عرضه خودرو از طریق بورس کالای ایران:
1. در توضیحات ارائه شده در طرح، اشاره به خرید یک خودرو در سال از هر مدل شده است و با توجه به تنوع مدل‌های ارائه شده توسط خودرو سازان ، متقاضیان در یک سال می‌تواند از هر مدل خودروی تولیدی و عرضه شده در بورس یک دستگاه خریداری نماید که این موضوع با اهداف و سیاست‌های تعیین شده و محدودیت‌های اعلام شده توسط نهادهای نظارتی در تضاد است.  
2. در طرح عرضه خودرو از طریق بورس کالای ایران اشاره‌ای به چگونگی عرضه خودرو به سازمان تاکسیرانی، نهادهای دولتی متقاضی، تعویض خودروهای فرسوده و..... نشده است.
3. در طرح فوق اشاره‌ای به محدودیت خرید از یک خودروساز(ایران خودرو، سایپا و...) در سال نشده است که این موضوع نیز در صورت ثبت درخواست، با اهداف و سیاست‌های تعیین شده و محدودیت‌های اعلام شده توسط نهادهای نظارتی در تضاد است .
4. صورت کشف قیمت پایین‌تر از رقم پیشنهادی شورای رقابت در بورس، اینکه زیان حاصله به چه صورت جبران و تسهیم می‌گردد، نامشخص و مبهم است .
5. با توجه به اینکه فرایند خرید محصولات از طریق بورس یک امر کاملا تخصصی بوده و عمده مشتریان و مصرف کنندگان خودرو از قشر ناآگاه به این عرصه هستند، باز هم ردپای دلالان، واسطه‌ها و یا سبدگردانان بورسی در این عرضه باز خواهد ‌شد که این نیز با ضرورت‌ها و مزایای طرح و همچنین اهداف نهادهای نظارتی در تضاد است.
6. در حال حاضر به تعداد خودروهای قابل عرضه در هر نوبت فروش فوق‌العاده، متقاضیان امکان خرید خودرو با قیمت پایه را خواهند داشت در صورتی که در عرضه خودرو در بورس کالای ایران و به دلیل التهاب حال حاضر، به هیچ عنوان خودرویی با قیمت پایه تعیین شده نصیب متقاضیان نمی شود .
7. با توجه به عدم تعادل عرضه و تقاضای حال حاضر در بازار خودرو، یکی از مهمترین اهداف سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان که رضایت‌مندی مشتریان می‌باشد، محقق نخواهد شد، زیرا علاوه بر وجود صف انتظار، و اضافه شدن واسطه‌های بورسی، امکان دریافت خودرو با قیمت پایه نیز غیر ممکن می‌باشد.
8. در طرح مذکور خودروسازانی که  تولید کمی دارند، مشمول سیاست قیمت‌گذاری و عرضه خودرو در بورس و نبوده و این موضوع باعث می‌شود دیگر خودروسازی که تولید زیادی دارند تشویق به افزایش تولید نشوند .
طبق اظهارات رئیس شورای رقابت اکثریت اعضای این شورا همچنان با اجرایی شدن این طرح مخالف هستند که این موضوع خود بیانگر عدم وجود زیرساخت‌ها و نبود سازوکارهای لازم و کافی در اجرایی نمودن این طرح است.

کلام آخر: