بررسی تاثیر بحران خودروسازان بر صنعت قطعه سازی

در سال 1390 صنعت قطعه سازی، قطعات یک میلیون و 600 هزار دستگاه خودروی داخلی را تامین کرد اما به دلیل تحریمها و رکود، تولید کاهش یافت و طی سالهای اخیر به تولید قطعه برای تنها 600 هزار دستگاه خودرو کاهش پیدا کرد.
این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان صنعت قطعه سازی ایران به عنوان پایگاه قطعه سازی در خاورمیانه مطرح می باشد و دارای ظرفیت بالایی برای رشد است.
95 درصد خودروسازی وابسته به قطعات است و طی 25 سال اخیر قطعه سازی در ایران بطور منسجم و اثرگذار رشد کرده و هم اینک افزون بر 120 هزار نفر در عرصه صنعت قطعه سازی کشور فعال هستند.
در این میان شهرستان سبزوار واقع در غرب خراسان رضوی از نواحی فعال صنعت قطعه سازی در ایران می باشد که به عنوان بخشی از این صنعت در کشور دستخوش تبعات این موضوع بوده است.
هم اینک اتحادیه قطعه سازان، تراشکاران و صنوف وابسته آن در سبزوار 208 عضو دارای پروانه فعالیت را تحت پوشش دارد که برخی قطعات خودرو، ماشین آلات کشاورزی، آسانسور و یراق آلات را تولید می کنند.
فعالان قطعه ساز سبزواری 'واردات بی رویه از چین، وصول نشدن مطالباتشان از شرکتها و کارخانه های مرتبط و فقدان تعامل مناسب دستگاههای دولتی همچون دارایی و سازمان تامین اجتماعی' را از مشکلاتی می دانند که مانع تداوم مناسب فعالیت صنعت قطعه سازی در این شهرستان شده است.
به منظور بررسی وضعیت کنونی و تنگناهای این بخش، دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی در سبزوار میزگردی با حضور مسئولان و کارشناسان شامل علی امیدبخش رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت سبزوار، حسن محرابی مدیرعامل خانه صنعت، معدن و تجارت سبزوار، رضا داوودی فر مشاور مالی و اقتصادی شرکت کابل خودروی سبزوار، احسان امیری راد مسئول دفتر ارتباطات با صنعت دانشگاه حکیم سبزواری و کریم عامری رئیس اتحادیه قطعه سازان، تراشکاران و صنوف وابسته سبزوار برگزار کرد.

* قطعه تولید ایرانی با کیفیت تر از نمونه خارجی
رئیس اتحادیه قطعه سازان، تراشکاران و صنوف وابسته سبزوار در این میزگرد گفت: این اتحادیه 208 عضو دارای پروانه فعالیت را تحت پوشش دارد که حدود 800 نفر در کارگاههای آن مشغول کار هستند.
کریم انواع کابل و شیشه بالا کن خودرو، میلگرد، رینگ و پیستون موتورسیکلت، برخی از ادوات و قطعات ماشین آلات کشاورزی، قطعات لاستیکی خودرو، قطعات آسانسور و یراق آلات را محصولات تولید صنعت قطعه سازی سبزوار برشمرد.
وی افزود: محصولاتی که قطعه سازان ایرانی تولید می کنند به لحاظ کیفیت به مراتب از محصولات وارداتی چینی بهتر است.
رئیس اتحادیه قطعه سازان، تراشکاران و صنوف وابسته سبزوار ادامه داد: با وجود کیفیت بالای محصول ایرانی، کارخانه های نیازمند به قطعه علاقه جدی به خرید محصولات وارداتی دارند که علت آن ارزانتر بودن محصولات خارجی نسبت به محصولات ایرانی است.
وی گفت: قطعه سازان داخلی بخاطر دریافت با تاخیر کردن مطالباتشان از خودروسازان و صنایع مرتبط، مجبور به اخذ تسهیلات بانکی هستند که همین سبب افزایش هزینه ها و نیز قیمت محصولات تولیدی آنها می شود.
عامری افزود: بخش مهمی از صنایع قطعه ساز در ایران با شرکتهای خودرو ساز همکاری دارند.
وی ادامه داد: قراردادی که خودروسازان با قطعه سازان منعقد می کنند 90 روزه است اما مطالبات به موقع و در مدت زمان تعیین شده در قرارداد به دست قطعه ساز نمی رسد که نتیجه آن تعطیلی تعدادی از کارگاههای قطعه سازی است.
رئیس اتحادیه قطعه سازان، تراشکاران و صنوف وابسته سبزوار همچنین از آنچه نبود انعطاف پذیری در اجرای قوانین مالیاتی دانست انتقاد و بیان کرد: قانون باید اجرا شود ولی اندکی انعطاف پذیری در اجرای آن توسط سازمانهای امور مالیاتی و تامین اجتماعی می تواند کمک حال صنعت زخم خورده قطعه سازی باشد.

* سایه بحران خودرو بر سر قطعه سازان
مدیرعامل خانه صنعت، معدن و تجارت سبزوار نیز  گفت: مشکلات گریبانگیر بخش صنعت آثار خود را یک روزه نشان نمی دهد لذا بلکه آنچه به عنوان بحران در کلیت صنعت دیده می شود حاصل حرکتی تدریجی است که در زمان مناسب مورد بی توجهی قرار گرفته است.
حسن محرابی افزود: در این میان مشکلات برخی صنایع نظیر خودروسازی بخاطر طیف گسترده مشتریان و بازارش بطور آشکار برای همگان نمایان است.
وی ادامه داد: اما در این میان مشکلات صنایع اولیه ای همچون قطعه سازی که تغذیه کننده خودروسازی است در پس آن چندان برای همگان هویدا نیست.
مدیرعامل خانه صنعت، معدن و تجارت سبزوار گفت: وقتی صنعت خودروسازی که بیشترین خرید را از صنایع قطعه سازی دارد با چالش مواجه شود قطعه سازان نیز برای فروش محصولات خود با مشکل روبه رو می شوند.
وی افزود: در سالهای گذشته قطعه سازان بی مهریهای زیادی دیده اند که یک بخش آن بخاطر واردات بی رویه قطعات از کشورهایی نظیر چین بوده است.
محرابی ادامه داد: آسیبهای کنونی گریبانگیر صنعت خودرو و قطعه سازی حاصل روندی 20 ساله است لذا مشکلاتآنقدر روی هم انباشته شده که حل کردن آن دشوار به نظر می رسد.

* مشکلات ساختاری و فقدان توان رقابت
مشاور مالی و اقتصادی شرکت کابل خودروی سبزوار نیز  قطعه سازی را یک صنعت راهبردی توصیف و بیان کرد: یکی از دلایل پررنگتر شدن بحران در صنعت خودرو و قطعه سازی واردات محصولات خارجی در آینده است.
رضا داوودی فر گفت: مردم در دوران پساتحریم فضای بازتر و حق انتخاب بیشتری برای خرید خودروهای خارجی در مقابل خود می بینند.
وی افزود: این در حالی است که اقتصاد ایران از گذشته تاکنون اقتصادی رقابتی نبوده زیرا از همان ابتدا حمایتی بوده و امروز که فضا برای واردات در حوزه های مختلف فراهم شده انتظار رقابت را از صنایع دارند.
مشاور مالی و اقتصادی شرکت کابل خودروی سبزوار ادامه داد: طی دو سال اخیر دولت یازدهم حمایت زیادی از صنعت خودرو و قطعه سازی کرده اما مشکل ساختاری است لذا با حمایت مقطعی دولت قابل حل نیست.

* تبعات بدهکاری مزمن خودروساز به قطعه ساز
وی همچنین در خصوص بدهی شرکتهای خودروساز به قطعه سازان گفت: فرآیند پرداخت این بدهی بطور معمول بسیار طولانی است بطوری که باعث کاهش انگیزه فعالیت و نیز کاهش شدید سود قطعه سازان شده است.
داوودی فر افزود: بر اساس قراردادها خودروسازها موظف هستند به محض دریافت قطعات ظرف 90 روز کل مطالبات قطعه ساز را بپردازند اما در عمل این روند 150 روز یا بیشتر طول می کشد.
وی ادامه داد: همچنین خودروساز برای اینکه بتواند محصولش را به خوبی در بازار بفروشد و خواسته مشتری نهایی را برآورده کنند مجبور به تمرکز بر روی کیفیت است.
مشاور مالی و اقتصادی شرکت کابل خودروی سبزوار گفت: به همین خاطر خودروساز بخشی از پول قطعه ساز را به عنوان سپرده نزد خود نگه می دارد تا قطعه ساز بخاطر دریافت آن کیفیت محصولش را ارتقا دهد.
وی افزود: اما این روش تحمیلی نتیجه معکوس به بار آورده زیرا باعث کاهش توان نقدینگی شرکتهای قطعه سازی شده لذا آنها کمتر می توانند روی کیفیت سرمایه گذاری کنند.
داوودی فر ادامه داد: در واقع روشی که خودروسازان می خواهند به کمک آن انگیزه تولید محصول باکیفیت تر را ایجاد کنند، باعث کاهش انگیزه تولید می شود .
وی با اشاره به دیگر عواقب پرداخت دیرهنگام مطالبه قطعه سازان از خودروسازان گفت: قطعه ساز برای جبران هزینه هایش به دنبال دریافت اعتبارات بانکی و تسهیلات می رود.
مشاور مالی و اقتصادی شرکت کابل خودروی سبزوار افزود: دریافت این تسهیلات و بازپرداخت آن سبب افزایش هزینه مالی و کاهش سود قطعه ساز می شود و این زنجیره تا پایین ادامه پیدا می کند تا جایی که در نهایت تأثیر خود را در پرداخت اجاره خانه، خوراک و پوشاک کارگران نیز نشان می دهد.

* نگاه بالادستی نهادهای دولتی به صنایع
این فعال اقتصادی  در سبزوار گفت: سازمانهای مالیاتی و تامین اجتماعی خود را در کنار صنایع نمی بینند و از جایگاه بالادستی به صنعتگران نگاه می کنند لذا خود را در مشکل ما شریک نمی دانند.
داوودی فر افزود: به مسئولان دارایی اعلام کرده ایم هر چند قراردادمان با خودروساز 90 روزه است اما شرکت ایران خودرو بطور معمول پول قطعه سازان را 150 روز بعد می پردازد لذا قطعه ساز نمی تواند مالیات 9 درصد بر ارزش افزوده را در زمان مقرر پرداخت کند.
وی ادامه داد: برای حل مشکلات صنعت خودروسازی و به موازات آن صنعت قطعه سازی، در کنار حمایتهای مالی دولت نیاز به حمایتهای قانونی نیز وجود دارد.
کارشناس مالی و اقتصادی کابل خودرو سبزوار گفت: تسهیل قوانین مالیاتی و بیمه ای در این حوزه می تواند کمک خوبی به صنایع دچار بحران باشد.
وی افزود: گرچه این حمایتهای قانونی در سطوح شهرستانی و استانی قابل اجرا بوده اما در سبزوار کمتر شاهد آن هستیم و این در حالی است که در برخی شهرها و استانهای دیگر این حمایتها ببیشتر دیده می شود.
مدیرعامل خانه صنعت و معدن سبزوار نیز گفت: بعضی از صنایع به حدی دچار مشکل هستند که قادر به تامین هزینه های جانبی نیستند لذا مسئولان باید با صنعتگران تعامل داشته و نسبت به در دریافت مالیات بر ارزش افزوده تحمل بیشتری نشان دهند.

* ارتباط نرخ بهره بانکی و قیمت تمام شده محصول
مسول دفتر ارتباطات با صنعت دانشگاه حکیم سبزواری نیز  بالا بودن نرخ سود بانکی را یکی از دلایل افزایش قیمت تمام شده محصولات صنایع داخلی دانست.
احسان امیری راد گفت: تولیدکننده داخلی مجبور است برای حل مشکلات، تسهیلاتی با بهره بانکی 15 تا 30 درصد بگیرد و همین امر تاثیر مستقیم بر افزایش قیمت محصول تولیدکنندگان دارد.
وی افزود: صنعت قطعه سازی در ایران یک صنعت تک مشتری است که تنها یک خریدار مهم و اصلی به نام صنعت خودروسازی و در واقع یک بازار تضمین شده داشته است.
مسول دفتر ارتباطات با صنعت دانشگاه حکیم سبزواری ادامه داد:
وجود این خریدار اصلی و مهم سبب شده تا قطعه سازان به دنبال سرمایه گذاری، تحقیق و توسعه کار و به روز کردن فناوری نروند و در نتیجه بازارهای فروش دیگر را نیز جستجو نکنند.
وی گفت: کاربرد محصولات قطعه سازان فقط در صنعت خودروسازی نیست و هر صنعت ماشین سازی نیازمند قطعه سازی است.
امیری راد افزود: در چنین شرایطی قطعه سازان می توانستند هنگامی که شرکت ایران خودرو دچار مشکل شد و دیگر محصولات آنها را خریداری نکرد، کارشان را با تراکتورسازی، صنعت پمپ سازی، کمپرسورسازی و صنایع مشابه ادامه دهند.
وی ادامه داد: اگر در یک نگاه کلان، صنعت بخواهد موفق باشد، باید به سمت بازارهای صادراتی برود و چندین مشتری داشته باشد، از آن سو نیز باید سعی کند به سمت بومی سازی فناوری برود که از آن استفاده می کند.
مسول دفتر ارتباطات با صنعت دانشگاه حکیم سبزواری تاکید کرد:
البته تحقق این ایده ال نیز قطعا سرمایه گذاری و زمان می خواهد لذا حتما دولت باید حمایتهای لازم را انجام دهد.

* موانع صادرات محصول قطعه سازان ایرانی
مشاور مالی و اقتصادی شرکت کابل خودرو سبزوار با اشاره به صادرات انواع قطعات ساخت ایران به خارج از کشور گفت: اگر به صادرات به عنوان یک بازار بین المللی نگاه کنیم که صنعت قطعه سازی بتواند تولیدات را در این بازار به دیگر کشورها عرضه کند، تاکنون توان چنین امری را نداشته ایم.
داوودی فر در ادامه به افزایش قیمت ارز در چند سال اخیر به عنوان یک چالش مهم بخش صنعت اشاره و بیان کرد: قیمت ارز در این مدت از 11 هزار ریال به سه هزار ریال نیز رسید.
وی افزود: فرض کنید که در ابتدای سال 90 یک تولید کننده در سبزوار و یکی در توکیو قصد داشته اند یک کالا را صادر کنند در این شرایط آن تولیدکننده توکیو تاکنون بعد از چهارسال تورم یک درصد و دو درصد را تجربه کرده ولی ما سالی چند درصد تورم داشته ایم و نرخ ارزمان هم حدود 300 درصد افزایش داشته است.
مشاور مالی و اقتصادی شرکت کابل خودرو سبزوار ادامه داد: پس اگر به عنوان مثال بازار هدف صادراتی ما لندن باشد قطعا نمی توانیم در رقابت با تولیدکننده ژاپنی جایگاه مناسبی نزد خریداران به دست آوریم.
وی گفت: بازار خود را با شرایط ما تطیبق نمی دهد بلکه این ما هستیم که باید خود را با بازار تطبیق دهیم اما زیرساختهای مهندسی ما به حدی نیست که بتواند محصولات خود را با بازار صادراتی تطبیق دهد.

* تحقیقات دانشگاهی و بخش صنعت
مسئول دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه حکیم سبزواری نیز  به تصویب لایحه خروج از رکود در مجلس شورای اسلامی اشاره و بیان کرد: این طرح دولت یازدهم از اقدامات ارزشمند در طول این سالها بود که می تواند بر رونق صنایع قطعه سازی موثر باشد اما در حقیقت یک محرک اولیه و مسکن است.
وی افزود: اگر بخواهیم این مشکل حل شود در بحث ارتباط دانشگاه و صنعت حتما باید کمیته های مشترکی به وجود آید که از پژوهشگران حمایت موثر کند.

* سهم ایران خودرو خراسان در خرید از قطعه سازان
مشاور مالی و اقتصادی شرکت کابل خودرو سبزوار نیز  گفت: فلسفه وجودی کارخانه ایران خودرو در خراسان فعال کردن قطعه سازها و ایجاد اشتغال در این استان بود.
وی افزود: هم اینک نیز این کارخانه بیشتر قطعاتش را از قطعه سازان خراسانی جمع آوری می کند.
او ادامه داد: البته چون بیشتر مراحل پایانی مونتاژ در اینجا اتفاق می افتد همه قطعاتی که در سبزوار و خراسان تولید می شود به کار ایران خودرو خراسان نمی آید.
مشاور مالی و اقتصادی شرکت کابل خودرو سبزوار گفت: به همین خاطر قطعه سازان خراسان مجبورند محصولاتشان را به دیگر کارخانه های خودروسازی در سطح کشور بفروشند.

* تدوین سند چشم انداز صنایع
مسئول دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه حکیم سبزواری هم گفت: اگر امروز در صنعت کشور از جمله خودرو و قطعه سازی با مشکل مواجهیم دولت باید با تدوین سندهای چشم انداز میان مدت و بلندمدت توانایی تصمیم گیری برای بلندمدت را به فعالان بخش خصوصی بدهد.
این استاد دانشگاه افزود: بحث مهم بعدی تسهیل انتقال فناوری و جذب سرمایه گذاریهای خارجی است که باید به آن توجه کرد.
وی ادامه داد: باید سرمایه گذار خارجی وارد کشور شود و فناوری و را بیاورد تا همراه با نیروی بومی، سرمایه گذار و مجموعه هایی که در کشور فعال هستند با نگاه صادراتی به توسعه و شکوفایی صنعت بپردازند.

* دولت یازدهم و توجه جدی به قطعه ساز
رئیس اداره صنعت،معدن و تجارت سبزوار نیز  گفت: صنعت قطعه سازی نیازمند حمایت همه مسئولان است و انصافا دولت یازدهم و مجلس شورای اسلامی تاکنون کارهای خوبی در این رابطه انجام داده اند.
علی امیدبخش افزود: دولت با ارائه تسهیلات چند میلیونی خرید خودرو اقدامی موثر برای حمایت از تولید داخلی انجام داد، این اقدام بر رونق صنایع پایین دستی مرتبط با قطعه سازی نیز موثر بود زیرا سبب شد تا بخشی زیادی از مطالبات این بخش پرداخت شود.
وی ادامه داد: نگاه دولت یازدهم حمایت جدی از محصولات داخلی است لذا بسته های اقتصادی خوبی را برای حمایت از سرمایه گذاران داخلی و کارآفرینان در دوران پساتحریم تدوین کرده تا صنایع داخلی آسیب نبیند.
رئیس اداره صنعت،معدن و تجارت سبزوار با تاکید بر کیفیت محصولات ایرانی در صنعت قطعه سازی گفت: این صنعت یک بنگاه زودبازده اقتصادی با قدرت اشتغال بالاست که باید با برنامه ریزی شرایط را برای توسعه آن فراهم کرد.
وی افزود: در افق 1404 برنامه ریزی خوبی برای توسعه صنعت خودروسازی دیده شده لذا توجه به این صنعت و دیگر صنایع مرتبط با قطعه سازی در توسعه و تقویت این صنعت موثر است.
امیدبخش ادامه داد: سبزوار قابلیت تبدیل به قطب قطعه سازی را در خراسان رضوی دارد زیرا فعالیت قطعه سازان در این شهرستان خیلی وسیعتر از قطعه سازی تنها برای خودروسازان است.
وی گفت: به همین خاطر در چارچوب سند توسعه شهرستان سبزوار ایجاد شهرک صنعت قطعه سازی به عنوان یک راهبرد مطرح است.
رئیس اداره صنعت،معدن و تجارت سبزوار افزود: هم اکنون یکی از مشکلات صنعت قطعه سازی این خطه علاوه بر آنچه درباره مالیات و بیمه گفته شد، پراکنش نامناسب کارگاهها است.
وی ادامه داد: در برخی از کارگاههای کوچک سبزوار کار تولیدی زیاد و خوب انجام می شود و برخی از قطعه سازان محصولاتی باکیفیت بالا تولید می کنند اما همینها حاضر نیستند یک دفتر و کارگاه مشخص را با برند و تابلو مخصوص ایجاد کنند.
امیدبخش گفت: یک دلیل این امر همان سختگیریهایی است که بعضی ادارات دارند و تولیدکنندگان نگران این موضوع هستند که با رسمی کردن کارشان، ادارات مختلف دائما با سختگیریهای فراوان به سراغشان بروند.
وی افزود: هم اکنون 10 واحد صنعتی بزرگ در سبزوار وجود دارد که افزون بر هزار و 500 نفر در آنها مشغول کار هستند.

* توجه به صنایع قطعه سازی سبب افزایش اشتغال
مدیرعامل خانه صنعت،معدن و تجارت سبزوار هم  گفت: دهها واحد قطعه سازی در این شهرستان مشغول کارند که اگر به آنها تسهیلاتی با بازپرداخت کم داده شود می توانند تجهیزات کارگاهی خود را به روز کرده و فناوری جدید را بکار بگیرند.
محرابی افزود: با نیمی از هزینه ای که ممکن است برای ایجاد کارخانه های مادر صرف شود می توان با کمک به واحدهای کوچک قطعه سازی اشتغال زیادی به وجود آورد.
سبزوار در 237 کیلومتری غرب مشهد قرار دارد.