رقابت خودروسازان ایران در «دو امدادی»

صنعت خودرو نیازمند انقلاب صنعتی ساختاری
دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازانی کشور اعتقاد دارد توانمندی تولید دانش فنی در متخصصان ماهر ایرانی، بالقوه است و با آغاز همکاری مشترک با خودروسازان بین‌المللی و انتقال دانش فنی این توان به فعلیت می‌رسد. آرش محبی‌نژاد اظهار می‌کند: برای دستیابی به دانش فنی نیاز به ساختن دوباره چرخ نیست بلکه باید در ابتدای مسیری که دنیا آن را طی کرده، قرار بگیریم زیرا به همان اندازه نیاز به زمان و انرژی وجود دارد. خودروسازان داخلی باید از نقطه‌ای که دنیا در آن قرار دارد، آغاز کرده و دانش طراحی و توانمندی‌های موجود در کشور را توسعه داده و تقویت کنند. به باور این کارشناس صنعت خودرو، برای به دست‌آوردن دانش فنی در صنعت خودرو ابتدا باید از طریق انتقال دانش از شرکت‌های خودروساز بزرگ خارجی وارد عرصه شد که این موضوع با لغو تحریم‌ها به‌ویژه تحریم‌هایی که صنعت خودرو را نشانه گرفته بود، محقق و بستر آن آماده و فراهم می‌شود. موفقیت یک خودروساز در کسب دانش‌فنی در گرو گسترش مراکز تحقیق و توسعه و همچنین توجه به روش‌های جدید و طراحی بروز است؛ موضوعی که به گفته محبی‌نژاد، خودروسازان جهانی ارزش ویژه‌ای برای آن قائل هستند و به‌اندازه ثانیه‌ای از پرداختن به دانش طراحی غافل نمی‌شوند. وی در این‌باره توضیح می‌دهد: رقابت‌ها در بخش نوآوری و طراحی در جهان، به ویژه در صنعت خودرو که صنعتی کلیدی است و مخاطب عام دارد، لحظه‌ای شده و ثانیه‌ها در ارائه مدل‌ها و راه‌حل‌های بهینه برای خودروسازان بزرگ جهان ارزش دارد. در حال‌حاضر در این بخش اتفاق جدیدی در دنیا به وقوع پیوسته، به‌گونه‌ای که خودروسازان مطرح بین‌المللی با چرخش زمین و گذر شب و روز دست از فعالیت نکشیده و هنگامی‌که در یک کشور برای مثال اروپایی شب می‌شود، فعالیت تیم طراحی متوقف نشده و با استفاده از شبکه‌های اینترنتی و نرم‌افزاری کشوری در آسیا که در روز به‌سر می‌برد، ادامه کار آن تیم طراحی را انجام می‌دهد. این فعالیت مانند دو امدادی است که هیچ‌گاه از حرکت باز نمی‌ایستد. این کارشناس صنعت خودرو ادامه می‌دهد: خودروسازان بین‌المللی کشور دوم را از میان کشورهای روبه‌توسعه نظیر هند انتخاب می‌کنند. در این بین در منطقه خاورمیانه این روال وجود ندارد و از اروپا تا هند، خلأ طراحی به‌خوبی مشاهده می‌شود، بنابراین اکنون بهترین فرصت است که ایران وارد این عرصه شود و حلقه را تکمیل کند. محبی‌نژاد موفقیت و بقای صنعت خودرو را نیازمند یک انقلاب صنعتی ساختاری می‌داند و می‌گوید: انقلاب صنعتی به این معناست که صنعت خودرو به لحاظ کمی و کیفی وضعیت خود را بروز کند. بنابراین لازم است انقلاب ساختاری در صنعت خودرو از سوی حاکمیت اعمال شود و مفهوم آن بدان معناست که این صنعت نیازمند تغییر نگرش مدیریتی از نگاه دولتی به‌خصوصی است. حاکمیت باید در حوزه سیاست‌گذاری صنعت خودرو را به سمت بخش خصوصی هدایت کند. وی تصریح می‌کند: یکی از راه‌های عملیاتی کردن انقلاب صنعتی در صنعت خودرو کشور اینگونه خواهد بود که پس از برداشته شدن تحریم‌ها بلافاصله امکان مشارکت طرف‌های خودروساز خارجی در این صنعت به‌وجود آید تا از این طریق زمینه انتقال دانش فنی تولید و بومی کردن آن در داخل فراهم شود. از آنجایی که قوت‌بخشی به توان دانش‌فنی در صنعت خودرو با انتقال آن از سوی صاحبان این دانش میسر خواهد شد، عقد قرارداد با خودروسازان بزرگ دنیا باید به اندازه‌ای مصلحت‌اندیشانه باشد که با رغبت این دانش را در اختیار خودروسازان داخلی قرار دهند. به باور محبی‌نژاد، در حال‌حاضر به نفع کشورهای پیشرفته است که دانش فنی خود را به کشوری نظیر ایران منتقل کنند زیرا از نظر کیفی منابع انسانی با کیفیت و از لحاظ قیمت منابع انسانی، ارزان هستند. وی اظهار می‌کند: انتقال دانش فنی در ایران اجرایی خواهد شد، همانطور که در هند انتقال دانش‌فنی رخ داد و بسیاری از خودروهای بروز دنیا در مراکز تحقیق و توسعه این کشور در قالب قراردادهای مشخص با حفظ اسرار دانش فنی تولید می‌شوند. عقد قرارداد با شرکت‌های خارجی باید در قالب قراردادی برد-برد باشد، به‌گونه‌ای که طرف خارجی نیز احساس برنده شدن و نفع بردن داشته باشد. اگر قواعد قرارداد بین‌المللی همکاری مشترک با خودروسازان خارجی رعایت نشود، رغبت سرمایه‌گذاران خارجی در داخل کم خواهد شد.

رشد توانمندی‌های مهندسی در صنعت خودرو
دانش فنی در دست‌های ماهر مهندسان صنعتی است. مهندسانی که به گفته استاد دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت، از توانمندی‌های بالایی برخوردارند. امیرحسن کاکایی در این‌باره  می‌گوید: صنعت خودرو در ردیف تاثیرگذارترین صنایع کشور قرار دارد زیرا اگر از نقش آن در ارزش افزوده اقتصادی بگذریم، رشد توانمندی‌های مهندسی در کشور با رشد صنعت خودرو اتفاق افتاد؛ موضوعی که قرار بود به‌وسیله صنعت نفت محقق شود. در دنیا صنعت هوافضا، هواپیماسازی و خودرو جزو صنایع اصلی هستند که نوآوری ایجاد می‌کنند. در حال‌حاضر جلودارترین صنعت کشور، صنعت خودرو است که در رشد صنعتی و رشد اشتغال صنعتی سهم بسزایی دارد. وی اضافه می‌کند: در سال‌های اخیر محدودیت‌هایی نظیر تحریم در کشور به وجود آمده که بر صنعت خودرو نیز تاثیر گذاشته و منجر به ایجاد زیرساخت‌ها و شکل‌گیری شبکه‌ای از تامین‌کنندگان و تولیدکنندگان و همچنین تولید دانش فنی در کشور شده است، البته این مجموعه کامل نیست و در صورت تداوم تعامل رشد خواهند کرد. این استاد دانشگاه معتقد است صنعت خودرو در بخش تولید بدنه، تریم، تولید برخی قطعات های‌تک (در سیستم‌های تعلیق، ترمز و... ) توانمندی‌هایی به دست آورده است. در حال‌حاضر توانمندی طراحی و ساخت خودرو نیز در کشور وجود دارد زیرا خودروسازان از خطوط مونتاژ خوبی برخوردارند. کاکایی در ادامه به یکی از ضعف‌های موجود در صنعت خودرو اشاره کرده و با عنوان نمونه‌ای توضیح می‌دهد: از آنجایی که در چند سال گذشته کشور در مسیر رقابت جهانی حرکت می‌کند، در برخی قسمت‌های صنعت خودرو به دلیل نداشتن صرفه اقتصادی سرمایه‌گذاری اساسی انجام نشده که از آن می‌توان به انژکتور و سیستم‌های کامپیوتری اشاره کرد. این استاد دانشگاه ادامه داد: یکی از دلایلی که صنعت خودرو از تحریم‌ها ضربه خورد، به بی‌توجهی در تولید برخی قطعات بازمی‌گردد زیرا دانش تولید آن در کشور وجود نداشت. همچنین در حال‌حاضر بخشی از خطوط تولید خودرو مستهلک شده و نیاز به سرمایه‌گذاری دوباره
دارد. وی تصریح می‌کند: در ایران ظرفیت نیروی انسانی توانمند و تحصیلکرده وجود دارد که با آغاز همکاری با خودروسازان خارجی باید از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شوند. هنگامی که صنعت خودرو قوی عمل می‌کند، نتیجه قوی هم می‌گیرد و هرگاه ضعیف وارد عرصه می‌شود، نتیجه خوبی به‌دست نمی‌آورد.