علت آلودگی‌های هوای زمستانه چیست؟

به گزارش پدال نیوز، هنوز فصل سرما شروع نشده است اما در چند روز اخیر همچون سال‌های گذشته هوای تهران بار دیگر آلوده شد و مشکلاتی را برای بیماران قلبی و ریوی و همچنین کودکان و گروه‌های حساس به وجود آورد. با آنکه وارونگی هوا در ماه‌های سرد سال امری طبیعی است و می‌تواند افزایش آلایندگی‌ها را به همراه داشته باشد اما بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته راهکارهایی را برای کاهش آلاینده‌ها یافته‌اند؛ راهکارهایی که می‌تواند راهگشایی برای رفع آلایندگی‌های روزافزون کشور باشد.
 
روز گذشته معاون پایش و نظارت محیط‌زیست استان تهران از احتمال تداوم آلودگی هوا تا پایان هفته جاری خبر داد و هوای پایتخت را برای گروه‌های حساس ناسالم دانست. آقای محمد رستگاری گفت: با توجه به شیوه‌نامه جدید، اگر کمیته اضطرار به‌علت افزایش آلودگی هوا تصمیم به تعطیلی را هم بگیرد، این تصمیم برای گروه مدارس خواهد بود.
 
اما معاون عمرانی استاندار تهران عصر دیروز از تشکیل کمیته اضطرار آلودگی هوا در روز جاری خبر داد.
 
به نظر می‌رسد طول مدت آلودگی‌ها در تهران سال به سال بیشتر می‌شود. اگر تا چند سال پیش مردم در دی­‌ماه آلودگی هوا را احساس کرده و برخی خانه‌نشین می‌شدند، حالا از اواخر مهرماه نفس کشیدن برایشان سخت می‌شود و در آبان خبر وضعیت اضطراری هوا را می‌شنوند؛ البته این آلودگی و افزایش آلایندگی دیگر سوغات انحصاری پایتخت نیست چرا که اکنون نه‌تنها شهرهای صنعتی و بزرگ گرفتار آلودگی هوا در ماه‌های سرد سال شده‌اند بلکه شهرهای کوچک و حتی برخی روستاها نیز از این پدیده قرن حاضر بی‌نصیب نمانده‌اند. روز گذشته نیز سازمان هواشناسی درباره آلودگی هوا در تهران و سه استان دیگر هشدارهایی را صادر کرد. بر این اساس از صبح دوشنبه (20 آبان) پایداری هوا در نیمه شمالی کشور و به دنبال آن افزایش غلظت آلاینده‌های جوی در استان‌های تهران، البرز، قزوین و مرکزی موجب کاهش کیفیت هوا تا حد هشدار برای تمام گروه‌ها می‌شود و این وضعیت تا روز سه‌شنبه (21 آبان) ادامه می‌یابد؛ از این رو توصیه شده افراد به ویژه کودکان، افراد مسن و بیمارهای تنفسی و قلبی از تردد و توقف در شهر خودداری کنند.
 
علت آلودگی‌های زمستانه چیست؟
 
علت بیشتر آلودگی‌های هوای کشور در ماه‌های سرد سال به دلیل پدیده اینورژن یا وارونگی دما رخ می‌دهد؛ پدیده‌ای که مختص ایران نیست و در اکثر کشورهای جهان نیز رخ می‌دهد. «وارونگی دما» زمانی رخ می‌دهد که لایه‌ای از هوای گرم بالای هوای سرد مجاورت کره زمین قرار می گیرد. در چنین شرایطی پایداری هوا ایجاد می‌شود و به جای آنکه با افزایش ارتفاع، کاهش دما داشته باشیم، تا چند صد متر از سطح زمین با افزایش ارتفاع، افزایش دما خواهیم داشت. همین وارونگی دما نقش اساسی در آلودگی هوا دارد، چرا که سبب پایداری جو و در نتیجه پایداری در برابر حرکت عمودی آلاینده‌ها می‌شود. از سوی دیگر انرژی باد را میرا کرده و در نتیجه مانع پراکنش عمودی و افقی آلاینده‌ها می‌شود. وقتی در چنین وضعیتی منابع آلاینده هوا مانند خودروها و کارخانه‌ها، به‌طور دائم آلاینده‌های خود را در داخل لایه سطحی تزریق ‌کنند، غلظت آلاینده‌ها به‌شدت افزایش می‌یابد و آلودگی هوا زمانی به شدیدترین حد خود می‌رسد که پدیده وارونگی، با ارتفاع کم و برای مدت طولانی‌تر در هوای شهر باقی بماند و البته  این، منجر به تهدید سلامتی انسان‌ها می‌شود.
 
راهکار رهایی از آلودگی چیست؟
 
در سال‌های اخیر جامعه جهانی به دنبال راهکارهای بلندمدتی برای مقابله با این پدیده بوده و نتایج خوبی را نیز به دست آورده است. گفته می‌شود که ترافیک وسایل نقلیه موتوری و سیستم‌های گرمایشی خانگی بزرگ‌ترین عوامل آلودگی هوا در شهرها به شمار می‌روند؛ به ویژه وسایل نقلیه به سبب سطح بالای انتشار مواد آلاینده‌شان در محیط‌های با ترافیک سنگین، نقش مرکزی در وضعیت نامناسب هوای شهرهای بزرگ ایفا می‌کنند، بنابراین می‌توان مشکل آلودگی هوا را از طریق سیاست‌های درست حمل‌ونقل حل کرد.
 
در سال‌های اخیر چین، آمریکا و چند کشور اروپایی که برخی شهرهایشان جزء آلوده‌ترین شهرهای جهان بود، سیاست‌هایی را در پیش گرفتند تا بتوانند از میزان آلاینده‌هایشان بکاهند. به‌طور مثال پکن اولین قدم را با نوسازی و بهسازی سیستم حمل‌ونقل عمومی آغاز کرد. آن‌ها از حدود یک دهه قبل 13 هزار تاکسی و دو هزار اتوبوس فرسوده را از رده خارج کرده و به جای آن‌ها خودروهایی را با استانداردهای «یورو 3» وارد سیستم تاکسیرانی کرده‌اند. همین نوسازی اثرات مثبت چشمگیری به همراه داشته به‌طوری‌که این استانداردهای جدید توانستند 30 درصد از مواد آلاینده ناشی از وسایط نقلیه موتوری را کاهش دهند.
 
اروپا نیز چشم‌اندازی بلندمدت طراحی و طرحی را به نام «بسته آب‌وهوایی 20-20-20» پیشنهاد داده است. این بسته برای تمام کشورهای اروپایی افزایش 20درصدی میزان اثربخشی انرژی، کاهش 20 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای و افزایش 20 درصدی میزان انرژی‌های تجدیدپذیر زیستی را تا سال 2020 پیش‌بینی می‌کند. در ایران طولانی‌مدت‌ترین سیاستی که تاکنون اعمال شده اجرای طرح تردد خودروها در برخی روزها و ممنوعیت تردد خودروهای شخصی در روزهای اوج آلودگی است. سال‌ها طرح «محدوده تردد زوج یا فرد» در پایتخت کشور اجرا می‌شد که نتیجه چندانی در کاهش آلودگی نداشت و اکنون این طرح با اندکی تغییر به طرح «محدوده کنترل آلودگی هوا» تبدیل شد که البته تاثیری در کاهش آلودگی‌های پایتخت نداشت. به نظر می‌رسد مسئولان شهری راهکار موثر و بلندمدتی برای کاهش آلودگی هوا ندارند و در شرایط بحرانی فقط به تعطیل‌کردن مدارس و گاهی ادارات بسنده می‌کنند، درحالی که آمار میزان مرگ‌ومیر و بیماری‌های قلبی و ریوی ناشی از آلودگی هوا روز به روز در حال افزایش است، به‌طوری‌که بنا بر گزارش سازمان جهانی بهداشت، هر ساله هفت میلیون نفر در جهان به دلیل این آلودگی و غلظت بالای ذرات معلق در هوا جان خود را از دست می‌دهند و این میزان از فوتی‌ها،بیش از مرگ‌ومیر سالانه ناشی از ابتلا به بیماری‌هایی مانند ایدز (1/1 میلیون نفر)، سل (4/1 میلیون نفر)، دیابت (6/1 میلیون نفر) و حوادث جاده‌ای (3/1 میلیون‌نفر) است.
 
منبع :صبح نو