رقابت شرکت‌های کامیون ساز برای بازار ایران

در چند سال اخیر خروج شرکت‌های بزرگ مانند بنز و ولوو و کاهش فعالیت‌های شرکت‌ها ی بزرگ در ایران سبب شده کامیون داران ایرانی دچار مشکل تامین کامیون مناسب شوند شرکت‌های داخلی هم در چند سال اخیر نشان داده‌اند توان تولید یک کامیون مناسب را ندارند و حتی برخی کامیون‌ها با پسوند ملی هم تنها نمونه‌های چینی هستند که اسم ایرانی بر آن گذاشته شده تا بد نامی کالای چینی از بین برود.

هم‌اکنون حدود 300 هزار دستگاه کامیون‌ در ایران تردد می‌کنند که دو سوم آن فرسوده است و این مسئله کابوس جاده‌های ایران است. گنجایش سالانه بازار کامیون در ایران در صورت خروج کامیون‌های فرسوده بیش از 40 هزار دستگاه است؛ اما عدم خروج کامیون‌های فرسوده با شرایط مناسب از سوی دولت هر روز بر تعداد کامیون‌ها در ایران می‌افزاید و این امر سبب شده است که میزان دستمزد حمل و نقل نیز کمتر شود. اما بد نیست تنها به گوشه‌ای از زیان‌های نبود کامیون‌های نو در ناوگان پیر و خسته ایران توجه کنیم.

متوسط مصرف سوخت کامیون‌های نسل جدید بین 30 تا 33 لیتر در یکصد کیلومتر است که این عدد در کامیون‌های فرسوده متوسط بین 61 تا 63 است؛ در نتیجه درصد صرفه‌جویی سوخت یا به عبارت دیگر مصرف مازاد سوخت کامیون‌های فرسوده حدود 46 درصد خواهد بود.

بررسی‌های می‌دانی اولیه نشان می‌دهد خارج‌شدن یک کامیون‌ بالای 26 سال، سالانه حدود 6 میلیون تومان صرفه اقتصادی برای کشور به همراه دارد؛ با از رده خارج‌کردن کامیون‌های بالای 26 سال، متوسط عمر ناوگان ایران به حدود 10 سال می‌رسد.

در صورت دادن وام با بهره و تسهیلات مناسب برای خروج کامیون فرسوده به راحتی تقاضای خرید کامیون به عددی در حدود 50 هزار دستگاه در سال می‌رسد که این امر با خروج کامیون فرسوده و ورود کامیون نو موجب بهسازی ناوگان قدیمی حمل و نقل ایران می‌شود و در ضمن رانندگان نیز به راحتی از پس پرداخت قسط بر خواهند آمد. این عامل می‌تواند شرکت‌های کامیون ساز که با رکور دسته پنچه نرم می‌کنند را هم از رکود خارج کند.

براساس بررسی‌های انجام شده تقاضای کامیون در ایران ارتباط مستقیم به خروج کامیون‌های فرسوده و وضع اقتصادی ایران دارد و این امر سبب می‌شود تقاضا افزایش یابد.

با توجه به مصرف سوخت کامیون‌های زیر 26 سال در حال تردد در جاده‌های کشور کامیون‌های بالای 26 سال به میزان دو میلیارد و 710 میلیون لیتر مصرف مازاد دارند. در صورت خروج کامیون‌های فرسوده، پالایشگاه‌های ایران این میزان ظرفیت را به تولید بنزین می‌توانند اختصاص دهند تا از واردات بنزین کاسته شود.

از طرف دیگر متوسط مسافت طی شده یک کامیون در سال در جاده‌های کشور بدلیل فرسودگی 75هزار کیلومتر است؛ درحالی‌که متوسط جهانی آن 250 هزار کیلومتر است. یعنی درآمد سالانه یک کامیون در دنیا بیشتر از 3 کامیون در ایران است و این سبب فشار بالا به کامیون داران ایرانی و کاهش قدرت خرید آنان می‌شود از سوی دیگر عمر بالای ناوگان، تعداد مراجعه به تعمیر و سرویس، فرسودگی قطعات یدکی و غیره، ایران را به یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرف‌کننده قطعات یدکی در منطقه معرفی کرده است.

زیان آلودگی محیط زیست توسط کامیون‌های فرسوده واضح و روشن است این کامیون‌ها با تولید گازهای خطرناک که وارد هوا می‌شود سبب نابودی آب و فرسایش ساختمان‌ها و طبیعت و مرگ و می‌رهای فرسایشی انسان‌ها می‌شوند طبق گفته کار‌شناسان انواع کامیونهای قدیمی مانند میکسر، انواع بونکر، انواع کمپرسی و غیره که شب‌ها در شهر‌ها و روز‌ها خارج از شهر‌ها مجوز تردد دارند به یکی از عوامل مهم آلوده کننده شهر‌ها تبدیل شده‌اند.

از طرفی این کامیونهای فرسوده سبب کاهش شدید ضریب ایمنی ناوگان حمل و نقل به علت عمر بالا و بروز حوادث تلخ و تاسف‌آور جاده‌ای شده‌اند.

طرح خروج کامیون‌های فرسوده از طرفی می‌توانند سبب اشتغال زایی فروان شود و این در حالیست که بزرگ‌ترین دغدغه دولت ایجاد اشتغال است. با جایگزین کردن و نوسازی ناوگان به خاطر افزایش تولید و ایجاد مشاغل جدید برای جوانان، فعال شدن کارگاه‌های کوچک در جهت ساخت قطعات داخلی، توسعه خدمات پس از فروش و اشتغال در این خصوص، افزایش تعداد نمایندگیهای فروش و بومی کردن آن‌ها که اثر غیرمستقیم در اشتغال خواهد داشت، برای اسقاط و ارائه آن به شرکتهای فولادسازی مراکزی در استان‌ها ایجاد و جذب نیروی انسانی خواهد شد که همه این عوامل در راستای ایجاد اشتغال است.

ایران در منطقه‌ای قرار دارد که شاهراه اتصال آسیا به اروپا است. ایران پلی برای اتصال شمال به جنوب و شرق به غرب و درست همین موقعیت استراتژیک ایران بود که در سال‌های دور یکی از محورهای اقتصادی ایران و سرچشمه هنر و تبادل فرهنگ‌ها ما را تشکیل می‌داد. شاید کاروان سرا‌ها تنها باقیمانده آن دوران باشند. روزگاری بود که کاروان‌های ایرانی و تجار سر‌شناس آن کاروان‌هایی را با حدود 10 هزار ش‌تر از شرق به سمت غرب به راه می‌انداختنند و تجار ایرانی محور اصلی ترانزیت کالا بودند، اما صد حیف که هم اکنون کامیون‌ها و شرکت‌های ترک و بلغار جای آن را گرفته‌اند و یکی از اصلیترین عامل این شکست، نبود کامیون نو و کهنه بودن ناوگان ایران است.

از طرفی بازده حمل کالا در ایران بسیار پایین است و با این حال شرکت‌های کامیون ساز نیز به دلیل اشباع بازار آن هم به خاطر نداشتن قدرت خرید برای جایگزین کردن کامیونهای فرسوده با بحران مواجه شده‌اند. و برخی از آن‌ها به سراغ تولیدات بی‌کیفیت چینی رفته‌اند.
به هر حال نبود کامیون ارزان و با کیفیت مناسب و اجرا نشدن برنامه جامع برای خروج کامیون‌های فرسوده و ورود کامیون‌های چینی هر سال چندین میلیارد دلار به ایران خسارت وارد می‌کند.

با ورود کامیون‌های جدید به ناوگان حمل نقل ایران بازار خودرو‌های سنگین ایران می‌تواند دچار تحول جدی شود. در حال حاضر شرکت کامیون سازی ولوو قصد دارد پس از برداشته شدن تحریم‌ها فعالیت خود در ایران را افزایش دهد. در این راستا، کینا والک سخنگوی شرکت کامیون سازی ولوو به اقتصاد نیوز گفته است: نگاه ما برای افزایش فعالیت در ایران مثبت شده است و با توجه به برداشته شدن تحریم‌ها ما آینده را مثبت می‌بینیم البته هم اکنون فعالیت ما در ایران کوچک است.

براساس اطلاعات شرکت ولوو، 10 سال پیش ایران سالانه با تولید 10 هزار و 900 کامیون ولوو چهارمین تولیدکننده این کامیون‌ها در جهان بود. در سال 84 تولید کامیون‌های ولوو در ایران به 10 هزار و 900 دستگاه رسیده بود و ایران در آسیا بزرگ‌ترین تولیدکننده کامیون‌های ولوو محسوب می‌شد.

در آن سال‌ها ایران در حالی چهارمین تولیدکننده کامیون ولوو در جهان بود که ایالات متحده با تولید 32 هزار و 256 دستگاه کامیون در سال مقام اول، بلژیک با تولید 30 هزار و 377 دستگاه مقام دوم و سوئد با تولید 17 هزار و 903 دستگاه مقام سوم قرار داشتند. در همین مدت، آمار تولید کامیون‌های ولوو در آمریکای لاتین و در کشور برزیل هشت هزار و 333 دستگاه بود.

در آن زمان قرار بود سالانه دو هزار دستگاه کامیون از ایران به شبکه جهانی ولوو صادر شود اما سردی روابط سیاسی ایران با اروپا و پس از آن تحریم‌ها، داستان تولید خودرو‌های تجاری ولوو در ایران را طور دیگه رقم زد.

تولید کامیون در ایران در سال 84 در حدود 32 هزار دستگاه بود این عدد در سال 92 به 14 هزار دستگاه رسید. البته تولید کامیون در سال 93 با رشد چشمگیر به 21 هزار دستگاه رسید ه است. با برداشته شدن تحریم‌ها شرکت مرسدس بنز همکاری خود را برای تولید کامیون دوباره با ایران خودرو دیزل آغاز کرده است.
غلامرضا رزازی مدیرعامل شرکت ایران خودرو دیزل گفته است با توجه به مذاکرات انجام شده با شرکت مرسدس بنز نسل جدید کامیون کشنده اکتروس در سال آینده به بازار ایران خواهد آمد.

وی در خصوص مراحل مذاکرات این شرکت با مرسدس بنز نیز خاطرنشان کرده که روابط ما با این شرکت به سرعت در حال بهبود و پیشرفت است و در آینده نزدیک شاهد ورود چند محصول جدید از این شرکت به سبد محصولات ایران خودرو دیزل خواهیم بود.

مدیرعامل شرکت ایران خودرو دیزل همچنین با اشاره به برنامه‌ریزی صورت گرفته برای استفاده از فناوری و دانش فنی روز شرکت مرسدس بنز در محصولات شرکت ایران خودرو دیزل از توافق صورت گرفته برای استفاده از موتور جدید سری 900 مرسدس بنز بر روی کامیونت آرنا خبر داد که هم‌اکنون این محصول در حال طی مراحل آزمون کیفی خود است.

وی افزود: موتور جدید سری 900 مرسدس بنز که از توان واستاندارد بالاتری نسبت به موتورهای موجود برخوردار است، قرار است در شرکت ایدم به تولید رسیده و در می‌نی‌بوس آرین نیز جایگزین موتور فعلی شود.

در دوران درخشان تولید کامیون ایران طی سال‌های 76 تا 84 دو شرکت ایران خودرو دیزل و سایپا دیزل با دو نشان مرسدس بنز و ولوو رقابت شدیدی با هم داشتند و حالا با افزایش فعالیت مرسدس بنز شرکت ولوو هم بیش از گذشته به بازگشت به بازار ایران می‌اندیشد و احتمالا دوباره سعی می‌کند که همکاری گسترده‌ای با شریکش سایپا دیزل برقرار کند.