دورنمای خودروهای برقی در جهان و ایران

به گزارش پدال نیوز به نقل از ایرنا ، صنعت حمل ونقل یکی از مهمترین صنایع مصرف کننده سوخت است که به دنبال جایگزین کردن خودروهای احتراق داخلی با خودروهای برقی است. خودروهای برقی قابل شارژ به دلیل آلودگی پایین و بازدهی بالایکی از بهترین کاندیداها برای جایگزینی خودروهای مبتنی بر سوخت های فسیلی پا به عرصه وجود گذاشته اند و پیشرفت های شگفت انگیز اخیر در صنعت باتری و تأسیسات شارژ این خودروها باعث شده که مشکل شارژ که بزرگترین مانع بر سر راه گسترش این خودروها است تا حدودی حل شود. از این رو کشورهای جهان به سمت برقی شدن خودروها پیش میروند و حتی در برخی از کشورهای اروپایی زمانی برای پایان بخشیدن به فروش خودروهای بنزینی و دیزلی در نظر گرفته شده است.
** وضع فعلی خودروهای برقی
وضعیت خودروهای برقی در جهان:ایالت متحده آمریکا تا سال 2015 بیشترین سهم جهانی فروش خودروهای برقی را به خود اختصاص داده بود، اما چین در سال 2016 بیشترین سهم خودروهای برقی، در حدود یک سوم سهم جهان، رادارا شد. چین با بیش از 200 میلیون دوچرخه برقی، 3 تا 4 میلیون وسیله نقلیه برقی کم سرعت و بیشاز 300 هزار اتوبوس برقی، تاکنون پیشتاز جهانی در برقی کردن دیگر روش های حمل ونقل هم بوده است.
 
همانطور که تعداد خودروهای برقی در حال افزایش است، ساخت ایستگاه های شارژ خصوصی و عمومی هم در حال افزایش است. در سال 2016 نرخ رشد سالانه شارژ عمومی 72 درصد افزایش یافته است و علیرغم افزایش مداوم و چشمگیر در سهم خودروهای برقی، نرخ رشد سالانه توسعه تأمین تجهیزات و فروش خودرو برقی در پنج سال گذشته کاهش یافته است.
 
در سال 2016 رشد سهم خودرو برقی 60 درصد بوده است که کمتر از 77درصد در 2015 و 85 درصد در سال 2014 است. کاهش تولید سالانه در تطابق و همخوانی با رشد بازار خودرو برقی است، اما نتایج به دست آمده ازمقایسه خودروهای برقی با خودروهای سوخت فسیلی نشان می دهد که سهم خودروهای برقی خیلی کم است. سهم جهانی خودرو برقی در حال حاضر فقط 0.2درصد از مجموع تعداد وسایل نقلیه سبک مسافربری است.
 
ثبت نام های جدید خودروهای برقی در سال 2016 با فروش حدود 700 هزار خودرو در سراسر جهان به رکورد جدیدی رسید. لذا ناوگان خودروهای برقی در جهان در سال 2016 از مرز 2 میلیون خودرو گذشت،اما میزان رشد فروش سالانه از 70 درصد در سال 2015 به 40 درصد در سال 2016 رسید.
 
در این بین چین و ایالات متحده بیشترین فروش را به خود اختصاص داده اند. نروژ با سهم بازار 29 درصدی بدون شک به موفقیت بزرگی در توسعه خودروهای برقی دست یافته است. پس از نروژ، هلند 6.4درصد و سوئد 3.4درصد از سهم بازار خودروهای برقی را در اختیار دارند. در سال 2016 چین بزرگترین بازار فروش خودروهای برقی را در اختیار داشت که معادل فروش بیش از 40 درصد خودروهای برقی در جهان و دو برابر فروش این خودروها در ایالت متحده آمریکاست.
 
طبق پیش بینی ها چین و آمریکا به ترتیب 34 و 26 درصد افزایش در میزان فروش خودروهای برقی را در سال 2017نسبت به سال 2016 دارند. قیمت باتری خودروهای برقی هم از سال 2010 روند کاهشی داشته است. به شکلی که از 1000دلار/کیلووات در سال 2010 به 273 دلار/کیلووات در سال 2016 رسیده است که یک کاهش 73درصدی در قیمت را تجربه کرده است. این روند کاهش قیمت در باتری خودروهای برقی، این خودروهارا با خودروهای بر پایه سوخت فسیلی قابل رقابت کرده است.
 
بهره گیری از تکنولوژی های نوین در ساخت باتری ها باعث کاهش سریعتر قیمت در طول دو دهه آینده خواهد شد. جهان طی 12 سال آینده برای تأمین برق خودروهای برقی نیازمند 35 کارخانه بزرگ تولید باتری مانند کارخانه 'گیگافکتوری' تسلاست.
 
ظرفیت کنونی تولید باتری های لیتیم یون توسط شرکت هایی که در این زمینه فعالیت می کنند و همچنین واحدهای در حال احداث و برنامه ریزی شده نشان می دهد: شرکت LGدر حال حاضر رتبه اول در تولید باتری های لیتیم یون را با ظرفیت 17.000 مگاوات ساعت به خود اختصاص داده است که با انجام طرح توسعه ای به 22.000 مگاوات ساعت خواهد رسید. پس از این شرکت های BYDو پاناسونیک در رتبه دوم و سوم قرار دارند.
 
ظرفیت سال 2017در تولید باتری های لیتیم یون 90 گیگاوات ساعت بود که پیش بینی می شود سال 2021این ظرفیت به 290 گیگاوات ساعت برسد. وضعیت فعلی خودروهای برقی در ایران: ایران همگام با دنیا اقدام به وارد کردن برخی خودروهای هیبریدی کرده است که موتور آنها به صورت دوگانه با بنزین و با باتری کار می کند. خودروهای هیبریدی نسبت به خودروهای سوخت فسیلی آلودگی کمتری دارند و برای شهرهای آلوده ای مانند تهران گزینه مناسبی محسوب می شوند.
 
با وجود اینکه خودروهای هیبریدی به بازار خودرو ایران راه یافته اند، اما به دلیل نبود زیرساخت های لازم و ارزان و در دسترس تر بودن سوخت های فسیلی، مصرف کنندگان این خودروها درکشور بیشتر از منبع انرژی سوخت فسیلی استفاده می کنند.
 
بررسی وضع فعلی خودروهای برقی در ایران نشان می دهد تاکنون در خصوص تولید خودروهای برقی در کشور اقدام مؤثری از سوی صنعت خودروسازی کشور و به خصوص وزارت صنعت، معدن و تجارت - متولی بخش صنعت و سهامدار در صنعت خودروسازی کشور صورت نگرفته است و صرفاً در این رابطه شرکت های ایران خودرو و سایپا مطالعاتی را انجام داده اند و این مطالعات تاکنون به مرحله تجاری سازی نرسیده است.
 
دو خودروساز بزرگ کشور (ایران خودرو و سایپا) مدعی هستند به لحاظ دانش فنی طراحی و تولید خودروهای برقی، این توانمندی در کشور وجود دارد، اما مشکل اساسی در این ارتباط، هزینه تولید این مدل خودروهاست که گاهاً تا سه برابر نمونه بنزینی هزینه بر است و این مسئله دلیلی بر نبود تضمین لازم برای وجود تقاضا برای این مدل خودروهاست.
 
ذکر این نکته بسیار حائز اهمیت است که یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در توسعه حمل ونقل برقی در هر کشور، وابسته به نوع نگاه حاکمیت در آن کشور است که تبلور آن در قوانین کشور قابل رهگیری است.
 
ظرفیت های قانونی برای توسعه حمل ونقل برقی در ایران طی دهه های گذشته موضوع جایگزینی خودروهای برقی که بخشی از سیستم حمل ونقل به ویژه حمل ونقل عمومی در کلانشهرهاست مطرح بوده، به همین دلیل هم در برخی از قوانین و اسنادبالادستی مواد قانونی به منظور حمایت از توسعه سیستم های حمل و نقل برقی در کشور پیش بینی شده است.
 
همانگونه ملاحظه می شود مشوق های متعددی در قوانین و مصوبات دولت برای توسعه خودروهای برقی در کشور پیش بینی شده است. این مسئله در حالی است که حمایت های پیش بینی شده در قوانین و مصوبات مذکور تاکنون اثربخشی چندانی نداشته و کمک چندانی به توسعه بازار خودرو برقی در کشور نکرده است.
 
دلایل عدم اثربخشی حمایت های پیش بینی شده در قوانین موارد زیر است:
1 . عدم اثربخشی منابع مالی: منابع مالی
پیش بینی شده در قوانین و اسناد بالادستی عمدتاً از محل صرفه جویی مصرف سوخت یا منابع حاصل از هزینه های انجام معاینه فنی و جریمه راهنمایی و رانندگی مربوطه تخصیص یافته است. آنچه مسلم است این است که قانونگذار در این موارد سهم مجزایی برای توسعه خودرو برقی مشخص نکرده است و چون برای این منابع مالی مصارف دیگری هم در قانون پیش بینی شده، اثربخشی خود را از دست داده است.
 
2 . کمک بلاعوض پیش بینی شده در مصوبه شماره 283917شورای اقتصاد برای خودروهای برقی به میزان 3780 دلار طی 5 سال(سالانه 756 دلار) در نظر گرفته شده است.
 
قیمت خودروهای برقی که امروزه در دنیا به عنوان خودرو عمومی مورد استفاده قرار می گیرد بین 30 تا 50 هزار دلار است و این موضوع نشان می دهد که کمک بلاعوض در نظر گرفته شده به صورت متوسط کمتر از 10درصد قیمت خودرو است و حتی رقم حمایتی در نظر گرفته شده در ایران در مقایسه باسایر کشورهای دنیا به خصوص نسبت به کشورهایی که خودروهای برقی آنها بیش از 2 تا 3 درصد مجموع خودروهای مورد استفاده آنهاست، بسیار کمتر است.
 
از طرف دیگر، نحوه تخصیص این منابع مالی (که طی 5 سال در نظر گرفته شده است) میزان اثربخشی این حمایت را کم کرده و از جذابیت آن می کاهد. به ویژه آنکه نرخ ارز تخصیص یافته به این موضوع هم نرخ ارز بازار آزاد نبوده و قانونگذار در مصوبه مذکور اختصاص معادل ریالی آن را در نظرگرفته است.
 
3 . طبق تجارب کشورهای پیشرفته، یکی از عوامل محرک توسعه خودروهای برقی در کشور، به کارگیری سیاست های غیرقیمتی در مصرف سوخت، اخذ جریمه آلایندگی از خودروهای پرمصرف وغیره است.
 
این موضوع سبب خواهد شد متناسب با سن فرسودگی خودرو هزینه های نگهداری آن بالارفته و از نظر اقتصادی استفاده از خودروهای سوخت فسیلی صرفه اقتصادی نداشته باشد. بدین سبب مردم نسبت به استفاده از خودروهای برقی ترغیب خواهند شد. این موضوع در قانون توسعه حمل ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت پیش بینی شده است.
 
4 . یکی دیگر از خلأهای قانونی موجود، نبود حمایت های زیرساختی نظیر احداث ایستگاه های شارژ،مسیرهای ویژه تردد و پارکینگ های اختصاصی برای خودروهای برقی است.
 
** آینده خودروهای برقی
بیش از 90 درصد خرید و فروش خودروهای برقی را چین، آمریکا و اروپا در اختیار دارند. رشد بازار خودروهای برقی در برخی از کشورهای اروپایی بسیار سریع بوده و خودروهای برقی توانسته اند جایگزین سهم بزرگی از فروش خودروهای بنزینی و دیزلی شوند.
 
پیش بینی ها حاکی از آن است طی دو دهه آینده فروش خودروهای برقی از خودروهای دارای سوخت فسیلی سبقت خواهد گرفت. البته این امر مشکلاتی رابرای کشورهای صادرکننده نفت ایجاد خواهدکرد. پیش بینی می شود به دلیل اینکه هزینه تولید این نوع خودروها به سرعت در حال کم شدن است، جایگزینی خودروهای برقی بسیار سریعتر از برآوردهای قبلی صورت خواهد پذیرفت.
 
باتریهای لیتیم یون:قیمت باتری های لیتیم یون از 1000 دلار/کیلووات ساعت درسال 2010 روند کاهشی شدیدی را تجربه کرده، به شکلی که متوسط قیمت این باتری ها در سال 2016به 273 دلار/کیلووات ساعت رسیده است.
 
پیش بینی می شود روند کاهش قیمت این باتری ها با شیب کمتری همچنان ادامه داشته باشد. مطابق پیش بینی های انجام شده باتری های لیتیم یون قیمتی درحدود 109 دلار/کیلووات ساعت در سال 2025 و 73 دلار/کیلووات ساعت در سال 2030 خواهند داشت
 
قیمت این نوع باتری ها در سال 2014 به دلیل بهبود در دانسیته انرژی و طراحی پک باتری ها و همچنین بسته شدن قراردادهای بزرگ در زمینه فروش خودروهای برقی، شیب متفاوت تری را پیدا کرده است. از طرفی تقاضا برای این نوع باتری تا سال 2030 شیب تندی به خود گرفته است.
 
شرکت های ال.جی شم، سامسونگ اس.دی.آی، پاناسونیک، بی وای دی و کاتل به ترتیب تقاضای باتری های لیتیم یونی را برای خود در افق 2020 به ترتیب 18 ، 17،50 ، 25 و 45 گیگاوات ساعت محاسبه کرده اند که در صورت تحقق، نسبت به سال 2016 به شدت رشد خواهد داشت.
 
خبری که این پیش بینی را به واقعیت نزدیک می کند سرمایه گذاری تسلا در گیگافاکتوری نوادای خود است. این شرکت همراه با پاناسونیک بیش از 5 میلیارد دلار در این پروژه سرمایه گذاری خواهد کرد. در حال حاضر تولیداین مجموعه تنها 4 گیگاوات ساعت است که تا انتهای 2018 به بیش از 35 گیگاوات ساعت رسیده و تسلارا به حاکم مطلق بازار خودروهای برقی تبدیل می کند.
 
میزان فروش خودروهای برقی: طبق پیش بینی مؤسسه بلومبرگ، میزان فروش خودروهای برقی برای سال های 2020 ، 2025 و 2030 به ترتیب 2 ، 8 و 20 درصد از بازار فروش خودرو خواهد بود تا در نهایت در سال 2040 بین 35 تا 47درصد از فروش خودروهای جدید به خودروهای برقی تعلق خواهد داشت. همچنین از لحاظ تعداد خودرو در بازه زمانی بین سال های 2015 تا 2040 سهم خودروهای برقی از 2 میلیون خودرو در سال 2016 به بیش از 40 میلیون خودرو از مجموع 190 میلیون فروش خودرو در سال 2040 خواهدرسید.
 
طبق گزارش بلومبرگ، در اروپا 67درصد، در آمریکا 58 درصد و در چین 51 درصد از خودروهای نو فروخته شده در سال 2040 برقی خواهند بود. همچنین پیش بینی می شود چین بیشترین سرمایه گذاری را در این حوزه انجام خواهد داد و خودروهای برقی به رقیبی جدی برای موتورهای احتراق داخلی تبدیل خواهند شد.
 
بر اساس این پیش بینی تا سال 2040 بیش از 30 درصد ناوگان جهانی خودرو را خودروهای برقی تشکیل خواهند داد. این جایگزینی به معنی کاهش مصرف 8 میلیون بشکه نفت در روز است.
 
تأثیر سرعت تکنولوژی:چینی ها که بخش بزرگی از تولید سال 2016 را به خود اختصاص داده اند، در تلاش هستند تا تولید خودروهای برقی و نمونه های هیبریدی را از مدل های کوچک و تک سرنشین به سمت محصولات بزرگ خانوادگی، کاری و مسافرتی سوق دهند.
 
پیش بینی می شود در افق 2040 تعداد 400 تا 500 میلیون دستگاه خودرو برقی در جهان تردد خواهند کرد. اوپک هم که سال قبل پیش بینی در خصوص آینده خودروهای برقی در سال 2040 را ضعیف و حدود 80 میلیون دستگاه اعلام کرده بود، در پیش بینی جدید خود در این حوزه برای سال 2040 میزان خودروهای برقی جهان را حدود 250 میلیون دستگاه اعلام کرده است. پیش بینی شرکت آمریکایی اگزون موبیل از این حوزه تغییری نداشته و روی عدد 100میلیون دستگاه متمرکز شده است.
 
در این بین مهمترین سؤالی که می تواند وضعیت آینده صنعت خودرورا طبق یکی از این پیش بینی ها محقق کند، مسئله باتری های لیتیم یونی و میزان انطباق آنها با شرایط جدیدی است که در یک خودرو برد بلند لازم است.
 
بلومبرگ پیش بینی های انجام شده در مورد خودروهای برقی خود را نسبت به سال گذشته افزایش داده و انتظار دارد فعالیت بیشتری برای پذیرش و تصویب خودرو برقی نسبت به پیش بینی های انجام شده در سال 2016 وجود داشته باشد، زیرا هزینه های باتری سریعتر از حد انتظار کاهش یافته و ازطرفی تعهد خودروسازان افزایش یافته است. تا سال 2040 حدود 54 درصد از فروش ماشین های جدید و 33 درصد از ناوگان جهانی خودرو، برقی خواهد بود.
 
کاهش قیمت باتری باعث شده است که وسایل نقلیه برقی از جهت قیمت قابل رقابت با بخش های مهم وسایل نقلیه سبک تا قبل از سال 2030 باشند که همین امر طلوع دوره رشد قوی برای وسایل حمل ونقل برقی است. وسایل نقلیه برقی در آغاز سال 2025از نظر قیمت قابل رقابت خواهند شد. اگرچه برخی از بخش ها (غیرقیمتی) بیشتر طول خواهد کشید، اما تا سال 2029 اکثر آنها با موتورهای احتراق داخلی قابل مقایسه خواهند بود.