کاهش فروش رنو و پژو بعد از ترک ایران رقم خورد

به گزارش پدال نیوز؛ ویلیام برنز، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده دولت سابق آمریکا با ایران، در کتاب اخیر خود عنوان کرده که در جریان مذاکرات هسته‌ای، وزیر خارجه وقت فرانسه به رفع تحریم‌های مربوط به خودروسازی اصرار داشته است. به گفته وی، «لوران فابیوس» بخش اعظم جلسات دوجانبه با ایران را در ژنو، به بحث درخصوص لغو تحریم خودروسازی گذرانده، نه مباحث هسته‌ای. اظهارات «برنز» نشان می‌دهد بازار خودروی ایران فراتر از آنچه تصور می‌شد برای فرانسوی‌ها اهمیت داشته و یکی از اهداف اصلی آنها در پیش بردن مذاکرات هسته‌ای، از دست ندادن این بازار بوده است. حالا هم که منابع خبری خارجی اعلام کرده‌اند دو خودروساز بزرگ فرانسه (پژو و رنو) زیان نسبتا قابل‌توجهی از ناحیه کنار گذاشتن بازار ایران متحمل شده‌اند.

 
طبق گزارش‌های منتشره، خروج از ایران و کاهش فروش محصولات رنو، سبب کاهش درآمد این خودروساز فرانسوی در سه ماه ابتدایی سال ٢٠١٩ میلادی شده است. در گزارش عملکرد سه ماهه شرکت رنو آمده است که درآمد این شرکت در حدفاصل ابتدای ژانویه تا انتهای مارس سال‌جاری میلادی، به ١٢ میلیارد و ٥٢٧ میلیون یورو رسیده است. این رقم در مقایسه با ١٣ میلیارد و ١٥٥ میلیون یورو مدت مشابه سال قبل، کاهشی نزدیک به ۸/ ۴ درصد را نشان می‌دهد. در این گزارش اما تاکید شده که خروج از ایران و کاهش فروش محصولات رنو در بازارهایی مانند آفریقا، خاورمیانه و همچنین هند، عوامل اصلی این نزول ۸/ ۴ درصدی بوده‌اند. در کنار رنو اما دیگر غول خودروسازی فرانسه نیز خبر از کاهش درآمد طی سه ماه ابتدایی سال ۲۰۱۹ میلادی داد. بر این اساس، گروه خودروسازی پژو فرانسه اعلام کرد درآمدش در این بازه زمانی ۱/  ۱ درصد کاهش یافته، زیرا فروش آن در خارج از اروپا پایین آمده است. طبق آمار اعلامی، درآمد پژو به ۰۵/ ۲۰ میلیارد دلار طی ابتدای ژانویه تا انتهای مارس رسیده است. آمارها می‌گویند فروش جهانی پژو در بازه زمانی تحت بررسی ۷/ ۱۵ درصد سقوط کرده و به ۸۸۶ هزار و ۴۰۰ خودرو رسیده که یکی از دلایل اصلی آن، خروج این شرکت از ایران عنوان می‌شود.
 
بازار خودروی ایران سال‌ها بود که عملا در اختیار خودروسازان فرانسوی به‌خصوص پژو قرار داشت و همین حالا نیز بخش زیادی از تولیدات صنعت خودرو کشور را محصولات آنها تشکیل می‌دهد. به جز دو مقطعی که خودروسازی ایران تحریم و فرانسوی‌ها مجبور به رفتن یا تعلیق کردن فعالیت‌هایشان شدند، همواره طی ۳۰ سال گذشته رنو و به ویژه پژو در صنعت و بازار خودرو کشور نقش پررنگی داشتند. در این بین، پژو همیشه نسبت به رنو سهم بیشتری در بازار خودروی ایران داشته است؛ به‌نحوی‌که در حال حاضر بخش اعظم تولیدات ایران‌خودرو (بزرگ‌ترین خودروساز کشور) را پژویی‌ها تشکیل می‌دهند. رنو نیز طی ۱۲ سال گذشته سعی کرد سهم خود را در بازار ایران افزایش دهد و تا حدودی هم موفق بود، اما هیچگاه نتوانست به گرد پژو برسد و همیشه زیر سایه هموطنش قرار داشته است. در حال حاضر اما هر دو خودروساز بزرگ فرانسه با وجود اهمیت بسیار زیادی که بازار ایران برای آنها داشت، خروج کرده و تبعات این کارشان هم‌اکنون خود را در آمار فروش این شرکت‌ها نشان داده است. بدون تردید اگر رنو و پژو در ایران می‌ماندند و فعالیت خود را گسترش می‌دادند، حالا نه تنها درآمدشان در این سطح کاهش پیدا نمی‌کرد، بلکه شاید زیان در سایر بازارها را نیز می‌توانستند تا حد زیادی از ناحیه ایران جبران کنند. البته ظاهرا آمریکایی‌ها به پژو وعده داده‌اند که تا چند سال دیگر درهای بازار خود را به روی محصولات این شرکت باز خواهند کرد. باید منتظر ماند و دید آیا خودروهای پژو می‌توانند طلسم حضور در دومین بازار بزرگ خودروی دنیا را بشکنند یا وعده آمریکایی‌ها سرابی بیش نبوده است. از آن سو اما رنو نیز تاکید کرده که تبعات منفی خروج از ایران را به‌واسطه تعریف بازارهای جدید به‌خصوص در آفریقا، جبران خواهد کرد، هرچند فعلا که این اتفاق رخ نداده و رنو بابت خروج از کشور زیان دیده است.
پژو آمد و رفت
 
خروج خودروسازان فرانسوی از ایران دو بار طی هشت سال گذشته رخ داده است، یکی در دوران تحریم‌های مربوط به سال‌های ۹۱ و ۹۲ و دیگری نیز پس از خروج آمریکایی‌ها از برجام و توافق هسته‌ای که تا چند روز دیگر یک ساله خواهد شد.اواسط مارس ۲۰۱۲ میلادی بود که خبری شوکه‌کننده با عنوان خروج پژو از ایران منتشر شد. پژو اعلام کرد که به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی، دیگر نمی‌تواند به فعالیت خود در ایران ادامه دهد و پس از حدود ۲۴ سال شراکت با ایران‌خودرو، چمدان‌هایش را بست و رفت. کمی بعد مشخص شد که ماجرا از کجا آب می‌خورد و چرا پژویی‌ها ناگهان به بازار ایران پشت کردند. قضیه از این قرار بود که جنرال موتورز غول خودروسازی آمریکا بخش اندکی از سهام پژوسیتروئن را خرید و خودروساز فرانسوی را از ادامه حضور در بازار ایران منع کرد. پژویی‌ها نیز با وجود آنکه در بازار ایران حضور پررنگی داشتند و با کمترین هزینه، سودی هنگفت را بابت تولید محصولات قدیمی‌شان (در ایران‌خودرو) به‌دست می‌آوردند، مرعوب شریک آمریکایی شده و ایران را ترک کردند. هرچند پژویی‌ها به وضوح از نقش شریک آمریکایی خود در ماجرای ترک ایران صحبت به میان نیاوردند، با این حال کاملا روشن بود رفتن آنها ریشه در شراکت جدیدشان دارد. در واقع سهامداری جنرال‌موتورز در پژو، مانعی بزرگ بر سر راه خودروساز فرانسوی برای ماندن در ایران قرار داد و این شرکت که سودای حضور در بازار آمریکا را در سر می‌پروراند، خیلی زود دست و پایش سست شد و با پشت پا زدن به بیش از دو دهه شراکت، خودروسازی ایران را به حال خود رها کرد و رفت.
 
با خروج پژو از ایران، صنعت خودروی کشور با بحرانی بزرگ مواجه شد و افت تولیدی شدید را تجربه کرد و این ماجرا حدود دو سال و تا دوران توافق هسته‌ای ادامه داشت. در این مدت خبرهایی مبنی بر ضرر و زیان پژویی‌ها به‌دلیل خروج از بازار ایران منتشر می‌شد و حتی خبر رسید برخی واحدهای قطعه‌سازی این شرکت به‌دلیل قطع ارتباط با ایران‌خودرو، کاهش فعالیت و تعدیل نیرو را تجربه کرده‌اند. گذشت تا اینکه ایران و جهان بر سر مساله هسته‌ای به توافق رسیدند و در ادامه، برجام را به‌عنوان سندی بین‌المللی امضا کردند تا سایه تحریم از سر کشور کنار رفته و خودروسازان خارجی مجوز بازگشت بگیرند. اتفاقا پژو اولین خودروسازی بود که بلافاصله پس از اعلام توافق هسته‌ای، از تمایل برای همکاری دوباره با صنعت خودرو ایران خبر داد و در نتیجه، مذاکراتی میان طرفین برگزار شد. پژو و ایران‌خودرو سرانجام در زمستان ۹۴ قرارداد جدیدی را امضا کردند که گفته می‌شد بسیار متفاوت از گذشته و به اصطلاح برد-برد است. طبق این قرارداد بنا شد پژو سه محصول جدید شامل ۲۰۰۸، ۲۰۸ و ۳۰۱ را در ایران به تولید رسانده و برای ساخت آنها از قطعه‌سازان داخلی استفاده کند. انتقال تکنولوژی و صادرات و تولید ۲۰۰ هزار دستگاهی تا سال ۲۰۲۲ نیز دیگر برنامه‌های پژو در ایران بود که البته در میان همه آنها فقط تولید پژو ۲۰۰۸ محقق شد.
 
از همان ابتدای حضور دوباره پژو در ایران گمانه‌زنی‌هایی مبنی‌بر بی‌وفایی دوباره این شرکت وجود داشت و سرانجام نیز خودروساز فرانسوی تحت‌تاثیر بازگشت تحریم‌ها، برای بار دوم ایران را ترک کرد. خروج دوباره پژو از ایران پس از آن اتفاق افتاد که آمریکایی‌ها شامگاه هجدهم اردیبهشت ۹۷ از برجام خارج شده و اعلام کردند خودروسازی کشور از اواسط تابستان همان سال تحریم خواهد شد. پژو همان‌طور که جزو اولین شرکت‌های حاضر در ایران پس از توافق هسته‌ای بود، پس از نقض آن نیز در صف ابتدایی خروج قرار گرفت و بی‌توجه به قراردادش با ایران‌خودرو، کشور را ترک کرد. حالا خبرها از آن حکایت دارد که خروج از ایران برای پژو بی‌دردسر نبوده و درآمد این شرکت را کاهش داده است. تا پیش از قرارداد جدید، بیشتر درآمد پژو از بازار ایران، به تامین قطعات خودروهای قدیمی و دریافت حق لیسانس آنها مربوط بود و بنابراین خودروساز فرانسوی به نوعی با کمترین هزینه، بیشترین سود ممکن را از این بازار می‌برد. حالا اما این سود بی‌دردسر از دست رفته است، چه آنکه پژویی‌ها نتوانستند و نمی‌توانند در هیچ‌جای دنیا به‌جز ایران، درآمدی قابل‌توجه و بی‌دردسر از ناحیه تولید محصولات قدیمی و از رده‌خارج کسب کنند. در حال‌حاضر ایران‌خودرو به‌واسطه قطعاتی که از قبل ذخیره کرده،همچنان به تولید محصولات پژو مشغول است، با این حال بعید به‌نظر می‌رسد بتواند ساخت مدل ۲۰۰۸ را پس از اتمام قطعات، ادامه دهد.
رنویی که نمی‌خواست برود
 
هرچند رنو به اندازه پژو در ایران درآمد نداشت، اما خروج از این بازار برای آنها نیز خالی از زیان نبوده است. رنو از اوایل دهه ۸۰ تصمیم گرفت حضوری پر رنگ در ایران داشته باشد و حتی به رقیبی جدی برای هموطن خود در این بازار تبدیل شود. در آن مقطع، قراردادی تحت عنوان پلت‌فرم مشترک X۹۰ میان رنو و طرفین ایرانی (سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، ایران‌خودرو و سایپا) امضا شد و اوایل سال ۸۶ اولین محصول حاصل از آن با نام تندر-۹۰ به تولید رسید. این شرکت قصد داشت سالی ۳۰۰ هزار دستگاه تندر-۹۰ را در ایران به تولید برساند، اما مشکلات حاشیه‌ای اجازه تحقق این هدف را نداد و رنو همچنان زیر سایه پژو باقی ماند هرچند درآمد خوبی نیز حاصل می‌کرد. در جریان تحریم‌های سال ۲۰۱۲، رنو اگرچه مانند پژو از ایران نرفت، با این حال سطح فعالیت‌هایش را کاهش داد تا از ترکش‌های تحریم در امان باشد. با حصول توافق هسته‌ای و برجام، رنو تصمیم گرفت ضمن ازسرگیری فعالیت هایش در ایران، شکل حضور خود را در این بازار تغییری اساسی بدهد. خودروساز فرانسوی تابستان سال ۹۶ پس از کلی مذاکره و کش و قوس، سرانجام قرارداد همکاری مشترک خود را با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) امضا کرد و قرار شد اوایل سال ۲۰۱۸ میلادی، طرفین وارد فاز اجرایی و تولید شوند. بر این اساس، رنو و ایدرو متعهد به انجام یکسری تعهدات در قبال یکدیگر شدند، از جمله اینکه طرف ایرانی باید یک سایت تولیدی حاضر و آماده را به‌عنوان آورده خود در قرارداد موردنظر، در اختیار خودروساز فرانسوی می‌گذاشت. در مجموع اما شرایط به شکلی پیش رفت که دو طرف به تعهدات خود عمل نکردند، به‌خصوص اینکه سایت موردنظر در اختیار رنو قرار نگرفت و قرارداد وارد فاز اجرایی نشد. بدین ترتیب با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها علیه خودروسازی ایران، رنویی‌ها هم به قرارداد خود پشت کرده و رفتند.
 
این خروج در‌حالی‌اتفاق افتاد که پس از لغو برجام، کارلوس گوسن مدیرعامل وقت رنو اعلام کرد با وجود بازگشت قریب‌الوقوع تحریم‌ها، این شرکت در ایران می‌ماند اما سطح فعالیت‌هایش را برای در امان ماندن از جرایم نقض تحریم، کاهش می‌دهد. کمی بعد اما رنویی‌ها زیر حرف‌شان زده و اعلام کردند تحت‌تاثیر تحریم‌های آمریکا، از ایران می‌روند. آنها اعلام کردند فروش قطعات به ایران را تا پایان سال ۲۰۱۸ میلادی به صفر می‌رسانند. هرچند خودروسازان ایرانی هنوز مشغول تولید محصولات رنو هستند، با این حال به‌نظر می‌رسد آنها با استفاده از قطعات ذخیره‌شده تا قبل از تحریم، مشغول تولید تندر-۹۰ و ساندرو هستند. به این ترتیب هر چند حضور خودروسازان فرانسوی در ایران به‌واسطه تحریم‌ها با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده اما خودروسازی ایران آنچنان با فرانسوی‌ها گره خورده که خروج خودروسازان این کشور ضرر دو سویه‌ای را نصیب طرف ایرانی و فرانسوی کرده است.  به‌واسطه خروج پژو و رنو هم خودروسازی ایران دچار ضرر و زیان شده و هم طرف فرانسوی با افت فروش مواجه شده است. به این ترتیب با روایت حضور فرانسوی‌ها در صنعت خودرو ایران مشخص می‌شود که چرا لوران فابیوس بخش اعظم جلسات دوجانبه با ایران را در ژنو، به بحث درباره لغو تحریم خودروسازی گذرانده، نه مباحث هسته‌ای. شاید وی نیز چنین روزهایی را پیش‌بینی می‌کرده است.