راه‌اندازی مرکز هماهنگی تحقیق و توسعه خودرو

به گزارش پدال نیوز به نقل از صمت، برهمین اساس ایران به‌عنوان کشوری در حال توسعه که تصمیم بر توسعه علمی و صنعتی در منطقه دارد، باید توجه ویژه‌ای به واحد تحقیق و توسعه در واحدهای صنعتی مختلف داشته باشد. بیش از 17 سال از عمر «انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن» در ایران می‌گذرد و این موضوع موید آن است که در 2 دهه گذشته، جای خالی واحدهای تحقیق و توسعه در بخش‌های مختلف صنعتی و علمی کشور احساس شده اما متاسفانه مورد بی‌مهری و کم‌نظری قرار گرفته است. در حال‌حاضر که دریچه‌های جدیدی در صنعت و اقتصاد کشور گشوده شده و پایمال کردن فرصت به‌دست آمده، هیچ‌گاه جبران نمی‌شود، ضرورت توجه به واحدهای تحقیق و توسعه در صنایع مختلف بیش از گذشته نمود پیدا می‌کند. اکنون که انجمنی با عنوان تحقیق و توسعه فعالیت جدی خود را آغاز کرده و آمادگی کامل برای همکاری با واحدهای صنعتی دارد، برای آشنایی بیشتر مخاطبان به‌ویژه خودروسازان به گفت‌وگو با علی معصومی، دبیر انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن، نشستیم که می‌خوانید.
 
 
انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن با چه هدفی و از چه زمانی فعالیت رسمی خود را آغاز کرد؟
هسته اولیه این انجمن در سال 1377 به‌وسیله بخش خصوصی با حمایت وزارت صنایع وقت شکل گرفت. حفظ حقوق و منافع مشروع و قانونی در راستای بهبود و جهت‌دهی به فعالیت‌های تحقیق و توسعه در بنگاه‌های صنعتی که خود حافظ منافع اقتصادی نیز هستند، از اهداف ایجاد این انجمن بوده است. انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن با توجه به اهمیت و نقش این تشکل‌ها در شکل‌گیری سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه صنعتی کشور و با هدف ارتقای جایگاه صنعت در منطقه و جهان از طریق تاثیرگذاری در تدوین و اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای و شناخت نیازها و مسائل مشترک واحدهای تحقیق و توسعه بنگاه‌های صنعتی با برقراری ارتباط نزدیک، تبادل‌نظر، تعامل و همکاری فنی فی‌مابین با همسویی و همفکری دولت و بخش خصوصی به‌صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد و در حال حاضر نزدیک به 2هزار عضو حقوقی در رشته‌های مختلف صنعتی و معدنی نظیر خودروسازی و قطعه‌سازی، فلزی، غیرفلزی، شیمیایی، غذایی، دارویی، نفت، گاز و پتروشیمی و... عضو انجمن هستند که در این بین صنایع خودروسازی و قطعه‌سازی، 225 عضو حقوقی در انجمن دارد.
 
از آنجایی که نزدیک به یک‌سال و نیم از حضور شما در انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن می‌گذرد، این انجمن ابتدای تاسیس چه خدماتی به اعضای خود ارائه داده و شما چه طرح‌هایی را در دستورکار قرار داده‌اید؟
از سال 77 تا 92 فعالیت‌های مختلفی مانند برگزاری دوره‌ها و سمینارهای آموزشی، انتشار کتاب، برگزاری تورها و بازدیدهای صنعتی خارجی به‌وسیله این انجمن به اجرا درآمده است، اما با توجه به اینکه متاسفانه انجمن در 2سال گذشته با مشکلات به جامانده از سال‌های قبل ازجمله بدهی‌های قابل توجه مالی روبه‌رو بوده، بر همین اساس راهبرد انجمن در این مدت بر مدیریت بحران استوار شد. بنابراین انجام کارهای اساسی و ریشه‌ای انجمن در دوره 2 ساله عبور از بحران با کیفیت مورد نظر اینجانب فاصله بسیار زیادی دارد. البته در این 2 سال علاوه بر پرداخت بخش مهمی از بدهی‌های سال‌های گذشته و همچنین رفع مشکلات اساسی به‌جا مانده از قبل در حوزه‌های بیمه، مالیات، مسائل حقوقی و... که متاسفانه بخش مهمی از توان و انرژی مدیریتی و اجرایی انجمن را به خود اختصاص داده بود، فعالیت‌های مناسبی در زمینه انجمن مانند برگزاری همایش بزرگ تحقیق و توسعه صنایع و معادن، نشست‌ها و دوره‌های تخصصی، ارتباط با کشورهای خارجی و تورهای صنعتی مورد توجه بوده است. اکنون نیز با توجه به ثبات ایجاد شده، در حال نگارش راهبرد انجمن هستیم که در آن اهداف و چشم‌انداز انجمن برای آینده مشخص و اعلام خواهد شد.
 
 
تعامل با دانشگاه به‌عنوان یکی از اهداف انجمن معرفی شده است. آیا انجمن در این عرصه نیز وارد شده است؟
انجمن نقش مهمی در ایجاد هماهنگی بین بخش خصوصی، دولت و دانشگاه دارد که این هماهنگی‌ها منجر به هم‌افزایی و کاهش موازی‌کاری خواهد شد. همچنین تولید ثروت از دانش که همانا هدف اصلی از تحقیق و توسعه است، یکی از اهداف اصلی انجمن است که در راهبرد جدید انجمن منعکس خواهد شد.
 
تاکنون چه برنامه‌هایی برای اعضای خودرویی انجمن اجرایی و عملیاتی شده است؟
در حوزه صنعت خودرو، نشستی تخصصی با عنوان «رویکردهای نوین مدیریت تحقیق و توسعه در خودرو و صنایع وابسته» با حضور نمایندگان خودروسازان و انجمن‌های قطعه‌سازی و خودروسازی برگزار شد و مورد استقبال قرار گرفت. براساس پیش‌بینی‌های انجام شده نیز مقرر شده، گروه تحقیق و توسعه خودرو در انجمن راه‌اندازی شود که این گروه در زمینه هماهنگی و با عنوان «مرکز هماهنگی تحقیق و توسعه خودرو» واردعمل خواهد شد. البته مشابه این مرکز در زمینه صنایع غذایی و همچنین خشکبار در انجمن راه‌اندازی شده است. علاوه بر خودرو، مرکز تحقیق و توسعه معدن نیز در اولویت قرار دارد. در حال‌حاضر با گذشتن از بحران و حل مشکلات مالی انجمن، تدوین راهبرد انجمن در دستورکار قرار دارد. از آنجایی که صنعت خودرو از اهمیت بالایی برخوردار است، اختصاص بخشی از راهبرد به این صنعت مورد توجه است و بدون تردید در این راهبرد، فصل مشخصی به نوآوری و همچنین تحقیق و توسعه در صنعت خودرو اختصاص داده می‌شود زیرا در این صنعت به این موارد به اندازه کافی پرداخته نشده و بسیاری از مشکلات کنونی آن ناشی از کمبود در حوزه‌های یادشده است. تحقیق و توسعه به معنای تفکر و نوآوری است. نوآوری تنها در تولید یک محصول ایجاد نمی‌شود، بلکه در فرآیند، توزیع، فروش، مدیریت منابع انسانی، مدیریت بازار، رقابت و... به وجود می‌آید. در صنعت خودرو، تحقیق و توسعه جایگاه واقعی خود را ندارد و اگر تحقیق و توسعه در صنعت خودرو عملیاتی نشود، بی‌تردید راه به جایی نمی‌بریم. شرکت «فولکس واگن» در سال 2012م، حدود 11میلیارد دلار در بخش تحقیق و توسعه هزینه کرده است. این رقم شاید فاصله چندانی با کل فروش سالانه یکی از خودروسازان بزرگ کشور نداشته باشد. در این شرایط چگونه انتظار رقابت خودروسازان داخلی با خارجی وجود دارد؟! در حالی‌که در کشور ظرفیت‌هایی همچون دانشگاه، نیروهای خبره و... برای تحقیق و توسعه وجود دارد، برنامه‌ای برای استفاده از این امکانات در نظر گرفته نشده است.
 
 
چرا تحقیق و توسعه در صنعت خودرو موردتوجه قرار نمی‌گیرد؟
هنگامی که با فعالان این عرصه سخن از توجه به این مهم به میان می‌آید، اینگونه استدلال می‌کنند که در حال‌حاضر وضعیت صنعت خودرو چندان مناسب نیست که بتوانند به تحقیق و توسعه بپردازند. در حالی‌که در هر شرایطی تحقیق و توسعه کمک‌کننده خواهد بود و این بدترین استدلال و سخنی است که در این زمینه شنیده می‌شود. به عبارت دیگر علت تمامی مشکلات صنعت، توجه نکردن به اصول و مواردی مانند تحقیق و توسعه و نوآوری است که امروزه دیگر یک انتخاب نیست و ارتباطی هم با نوع شرکت، نوع تولید، وضعیت شرکت و... ندارد، اما در کشور ما بسیاری از مدیران صنعتی هنوز هم این موارد را در زمره موارد بی‌فایده و بی‌اثر می‌دانند، بنابراین تا زمانی‌که خودروسازان به سمت تحقیق و توسعه حرکت نکنند، حمایت‌های دولت نیز برای درازمدت اثرگذار نخواهد بود. امروزه مفهوم رقابت در دنیا تغییر کرده و مانند گذشته نیست. اگر صنعتگری خواهان رقابت در بازار داخل و خارج است، باید توان رقابت‌پذیری خود را افزایش دهد و این مهم تنها از مسیر تحقیق و توسعه ممکن می‌شود و مسیرهای دیگر موقت خواهد بود. برای بقا در اقتصاد دنیا باید جنگید و تحقیق، توسعه و همچنین نوآوری ابزار این جنگ است.
 
مرکز تحقیق و توسعه در یک واحد صنعتی شامل چه بخش‌هایی می‌شود؟
ماهیت این مراکز به تناسب رویکرد صنعت متفاوت است. در دنیا مدل‌های مختلفی برای آن در نظر گرفته‌اند و اکنون به سمت نسل‌های جدید مدیریت تحقیق و توسعه حرکت می‌کنند. در گذشته یک شرکت، 10 یا 100 نفر را برای تحقیق و توسعه استخدام می‌کرد اما در حال‌حاضر می‌توان با گروهی 10 نفره، تیم تحقیق و توسعه را تشکیل داد، به این صورت که پروژه را ایجاد کرده، انجام آن را به یک دانشگاه یا مرکز پژوهشی واگذار می‌کنند و نتیجه طرح در شرکت پیاده می‌شود. به عبارت دیگر امروزه از روش منابع بیرونی استفاده می‌شود و بیشتر مدیریت تحقیق و توسعه را راه‌اندازی می‌کنند، نه اینکه بخواهند «فعل» تحقیق و توسعه را انجام دهند. البته در برخی از شرکت‌های خارجی، واحدهای تحقیق و توسعه چند هزار نفری نیز وجود دارد.
 
 
آیا کارشناسان داخلی در بخش تحقیق و توسعه خبره هستند؟ در صنعت خودرو نیازی به استفاده از کارشناسان خارجی در این زمینه وجود دارد؟
در حال‌حاضر تصمیم برای ورود به تحقیق و توسعه در مراکز و بنگاه‌های صنعتی دارای اهمیت است و انتخاب کارشناس در مرحله بعد قرار دارد. با راه‌اندازی مراکز تحقیق و توسعه، در بخش‌هایی که توان داخلی وجود دارد، به‌طور قطع باید از این نیروها استفاده کرد و در زمینه‌های موردنیاز، کارشناسان خارجی باید وارد عرصه شوند. در بخش‌هایی از صنعت خودرو نیاز به کارشناسان و مشاوران خارجی احساس می‌شود. اینکه پروژه‌ای را مرکز پژوهشی داخلی و دانشگاهی انجام دهد و در هنگام انجام آن از خارجی‌ها کمک بگیرد، ایرادی ندارد اما باید به این نکته توجه داشت که در کشور از توان بالایی برخوردار هستیم.
 
با توجه به شرایط و مشکلات کنونی، آیا خودروسازان داخلی تمایل به بخش تحقیق و توسعه دارند؟
در شرایط فعلی به‌دلیل درگیری خودروسازان در مشکلات جاری، تحقیق و توسعه در اولویت آنها قرار ندارد. این در حالی است که با نگاهی به فعالیت شرکت‌ها در کشورهای توسعه‌یافته، ملاحظه می‌شود که با وجود بحران اقتصادی که در سال 2009م در دنیا به وجود آمد، بیشتر این شرکت‌ها، هزینه‌های تحقیق و توسعه خود را کاهش ندادند زیرا این موضوع را قلب فعالیت خود می‌دانند و اعتقاد دارند تحقیق و توسعه می‌تواند نجات دهنده آنها باشد، نه مانع آنها. در حال حاضر خودروسازان جهانی بیش از 3 درصد از درآمد خود را به تحقیق و توسعه اختصاص می‌دهند که این رقم‌ها با مبالغی که خودروسازان کشور در این زمینه‌ها درنظر می‌گیرند، قابل مقایسه نیست. یکی از مشکلات اساسی در صنعت کشور، دیدگاه‌ها و رویکردهای مدیریت بنگاهی است که اگر این رویکردها به‌صورت حرفه‌ای حاکم شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. برای مثال از دیدگاه مدیریتی، صنعت خودرو هر اندازه که با مشکلاتی مواجه است، به همان اندازه نیز از ظرفیت، فضا، حمایت و اختیار برخوردار است که باید از این امکانات استفاده کند. دیدگاه ما به مدیریت، دیدگاه سنتی است، در صورتی‌که در دنیا مدیریت به گونه‌ای است که اتفاق‌ها آنگونه که در نظر است، رخ دهد. هم‌اکنون به بدنه شرکت‌های خودروسازی وزنه‌های بسیار سنگینی با عنوان نیروهای مازاد، تعهدات اجتماعی، شرکت‌های زیرمجموعه و تامین‌کننده وصل است که هرکدام بسیاری از دغدغه‌ها و مشکلات را ایجاد می‌کنند. هر اندازه اینگونه مسائل بیشتر باشد، به همان اندازه قیمت خودرو افزایش می‌یابد، در چنین شرایطی توان مدیریتی باید افزایش یافته و از ابزار و امکانات موجود بیشترین استفاده شود. باید از تحدیدها فرصت ساخت.
 
 
شرکت‌های موفق خارجی در بخش تحقیق و توسعه چگونه عمل می‌کنند؟
در حال‌حاضر بخش‌های تحقیق و توسعه شرکت‌های مختلف دنیا که در گذشته به تحقیقات بازار و طراحی مدل‌های بازاریابی می‌پرداختند، اکنون به‌جای بازاریابی، بازارسازی می‌کنند و برای مشتری به خلق نیاز می‌پردازند. در واقع بازاریابی به بازارسازی تبدیل شده است. یکی از شرکت‌های بهداشتی و آرایشی فرانسه، نمونه موفق دیگری در عرصه تحقیق و توسعه است. این شرکت 20درصد درآمد خود را صرف تحقیق و توسعه می‌کند. درهرحال دنیا به سمت مدل‌های جدید حرکت می‌کند و اگر در این مسیر قرار نگیریم، از قافله عقب می‌مانیم. نوآوری تنها راه رقابت و نجات صنعت است. ابزارهای آن در کشور وجود دارد، بنابراین تنها مدیران صنعتی باید اعتقاد داشته باشند که نوآوری را به‌کار گیرند. ماندن در بازار مانند معادله‌ای است که در آن باید قیمت، کیفیت و تنوع را تغییر داد؛ تغییر به نوآوری و نوآوری به تحقیق و توسعه نیاز دارد.