رنگ بندی خودروها آلودگی هوا را کاهش می دهد؟

به گزارش پدال نیوز ، تحقیقات کارشناسان نشان می‌دهد سالانه 370 هزار خودروی صفر کیلومتر خارجی و داخلی راهی خیابان‌های تهران می‌شود. یعنی در هر شبانه روز هزار خودرو. البته همین مقدار هم موتور سیکلت وارد ترافیک می‌شود.
در مقابل این افزایش باید حدود دو برابر موتور و ماشین مستهلک و درب و داغان که با سیستم سوخت‌رسانی کاربراتوری کار می‌کنند از چرخه حمل و نقل جمع‌آوری شوند ولی چنین اقدامی عملاً صورت نمی‌گیرد و مسئولان، اجرای چنین کاری را منوط به هزینه بسیار زیادی می‌دانند.
بیش از 7 میلیون موتورسیکلت و خودرو داریم که علت اصلی آلودگی شهر تهران هستند. از سوی دیگر با توجه به نزدیکی فصل سرما و پدیده وارونگی هوا، دود اگزوزها به جای آنکه به شکل ستونی از فضای آسمان تهران خارج شود در گنبد هوای وارونه گیر افتاده، به شکل افقی و به صورت لایه‌ای سیاه پخش و پلا خواهد شد.
در طول سال‌های گذشته طرح‌های مختلفی برای مهار افزایش آلودگی هوا از سوی کارشناسان و مسئولان ارائه شده که بیشترشان شبیه به نظریه‌ای غیرقابل اجرا بوده‌اند. به طور مثال اینکه بتوانیم با افزایش تعداد پمپ بنزین‌ها و پخش کردن آنها در نقاط مختلف شهر از تجمع بیش از حد ماشین‌ها و موتورها جلوگیری کنیم که این طرح در ظاهر نظر خیلی‌ها را جلب کرد ولی به دلیل گران بودن زمین برای تبدیل به پمپ بنزین و صرف نداشتن عرضه بنزین برای جایگاه‌داران، پرونده این طرح نوظهور برای همیشه بسته شد.
باید گفت وقتی زنگ خطر آلودگی هوا در تهران به صدا در آمدکه بیش از 100 تن از کارشناسان محیط زیست و شهرسازی در نشستی تخصصی به نتیجه واحدی رسیدند که آلودگی هوای تهران تبدیل به یک بحران ملی شده و باید برای آن تدبیری جدی اندیشید. البته تعداد خودرو و موتورسیکلت‌هایی که آن زمان در تهران تردد می‌کردند زیر یک میلیون بود!
از همان دهه 70 که طرح ترافیک به اجرا درآمد مسئولان امید داشتند با اجرای این طرح از افزایش آلودگی هوا جلوگیری شود ولی با گذشت چند سال و بالا رفتن تصاعدی تعداد وسایل نقلیه، عملاً این طرح موفقیت‌آمیز قلمداد نشد. در ادامه سال 86 طرح جامع حمل و نقل و ترافیک تهران تهیه و تصویب شد که بر کاهش آلودگی هوا، گسترش و بهبود کیفیت حمل و نقل عمومی، از رده خارج کردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، تولید خودروهای دوگانه‌سوز و همچنین توسعه عرضه گاز طبیعی فشرده تأکید داشت. در کنار این اهداف قرار بود که با توسعه فضای سبز در حاشیه تهران به عنوان کمربند سبز و دوگانه سوز کردن خودروها بویژه تاکسی‌ها و چند طرح دیگر با بحران آلودگی هوای پایتخت مبارزه شود.
طرح‌هایی برای مهار آلودگی
طی دو دهه گذشته برای رفع بحران آلودگی هوا 3 طرح کلیدی مورد استفاده قرار گرفت؛ طرح ترافیک، طرح زوج و فرد و طرح زوج و فرد از در خانه در زمان بحرانی شدن آلودگی‌ هوا. البته اجرای این طرح‌ها کم حاشیه نداشت و برخی اجرای آن را بی‌عدالتی اجتماعی  عنوان می‌کردند با این تحلیل که چرا بقیه مردم نمی‌توانند وارد این محدوده شوند؟ مخالفان اصلی این طرح کسانی هستند که خانه یا محل کارشان در محدوده طرح ترافیک قرار دارد ولی تلاش‌های آنها حتی برای گرفتن امتیاز به جایی نرسید. البته پس از مدتی از اجرای این طرح عده‌ای از رانندگان به‌طور قانونی و با استفاده از شیوه‌های مختلفی که آن زمان رایج بود وارد طرح می‌شدند و عملاً پلیس قادر به کنترل معابر ورودی و خروجی نشد. شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران که متولی این طرح است با نصب دوربین‌های هوشمند در معابر منتهی به محدوده طرح ترافیک از ورود غیرقانونی رانندگان متخلف تا حدی جلوگیری کرد که بزودی برای آن هم راه حل‌هایی پیدا شد.
طرح بعدی که به نظر برخی کارشناسان نسبتاً از طرح ترافیک موفق‌تر عمل کرد طرح زوج و فرد کردن خودرو بود. در این محدوده با توجه به زوج یا فرد بودن روزهای هفته، خودروها حق داشتند وارد این محدوده بشوند. این طرح محدودیت 50 درصدی تردد را در پی داشت و از نظر کنترل آلودگی مؤثرتر از طرح قبل بود. ولی با توجه به افزایش ورود خودروهای صفر کیلومتر به چرخه مصرف و کافی نبودن نیروهای پلیس راهنمایی و رانندگی برای کنترل زوج و فرد بودن پلاک خودروها، شرکت کنترل ترافیک مجبور به نصب دوربین‌های ثبت تخلفات ورود به طرح شد.  البته به گفته برخی صاحبنظران نصب دوربین فایده چندانی نداشت و در میان خودروهایی که وارد طرح می‌شوند خیلی از آنها عمر بالای 10 سال دارند و برخی هم دچار نقص فنی هستند. روند روبه رشد جمعیت خودرو و موتورسیکلت، استاندارد نبودن سیستم سوخت، تعداد میلیونی خودرو و موتورها و مراجعه نکردن به مراکز معاینه فنی، بحث اجرای طرح LEZ (LOW EMSISSION ZONE) یا همان منطقه کم انتشارآلایندگی را پیش کشید.
این طرح الگوبرداری شده از کشورهای موفقی همچون آلمان و هلند و سوئد و چند کشور اروپایی است و هم‌اکنون در 225 منطقه 13 کشور اروپایی که به معضل آلودگی هوا گرفتار هستند اجرا می‌شود. در این طرح پر سر و صدا خودروها بر اساس تکنولوژی ساخت، تاریخ ساخت و وضعیت معاینه فنی به 4 دسته سبز، آبی، زرد و قرمز تقسیم‌بندی می‌شوند. خودروهای برقی و هیبریدی جزو طبقه آبی؛ خودروهای تولید بعد از سال 82 و وارداتی که استاندارد یورو2 دارند جزو گروه سبز، خودروهای پیش از سال 82 که معاینه فنی دارند جزو گروه زرد و خودروهای مستهلک نیز جزو گروه قرمز قرار می‌گیرند.
براساس گفته ولی‌الله آذروش، مدیرعامل مرکز معاینه فنی تهران، خودروهایی که در گروه آبی قرار می‌‌گیرند می‌توانند در همه نقاط محدوده طرح زوج و فرد تردد کنند و خودروهای با نشان سبز و زرد و قرمز تنها در نقاط تعیین شده می‌توانند تردد داشته باشند.
با توجه به این روش امکان کنترل تردد و کاهش آلودگی هوا دور از دسترس نیست. کنترل و معاینه خودروها و تأیید سلامت فنی آنها که یکی از ملاک‌های اصلی برای رفت و آمد در محدوده زوج و فرد است و از سویی می‌توان با جمع‌آوری اطلاعات خودروها از وضعیت و سلامت فنی آنها باخبر بود.
بالا و پایین طرح LEZ
حرف و حدیث برای اجرایی شدن طرح LEZ ماه‌هاست که ادامه دارد و قرار است از ابتدای آبانماه به اجرا درآید. طرحی که مسئولان مدیریت شهری بویژه شهرداری امیدوارند نتایج مطلوبی به‌همراه داشته باشد ولی از طرفی پلیس راهنمایی و رانندگی به عنوان یکی از ارکان ناظر و اجرایی این طرح انتقاداتی به آن وارد می‌کند.
سردار موسی امیری، جانشین رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا با تأکید بر اینکه هنوز پلیس این طرح را امضا نکرده است می‌گوید: «این طرح هنوز برای آنها ابهام دارد و تا زمانی که ابهامات برای پلیس رفع نشود با اجرای آن موافقت نمی‌کنند و نظر مثبتی هم به آن ندارند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «برای اظهار نظر روشن در مورد این طرح نیازمند تحلیل درستی هستیم. ما هنوز نمی‌دانیم که تعداد واقعی خودروهای سبز و زرد چقدر است و آیا این تعداد از خودروها که به عنوان زرد اعلام شده‌اند درواقعیت نیز همین شرایط را دارند؟
یکی از چالش‌هایی که پیش رو داریم نبود اطمینان پلیس به معاینه فنی است. متأسفانه ما به معاینه فنی چه در تهران و چه خارج از تهران مطمئن نیستیم و به نظر ما اشراف کافی بر این موضوع وجود ندارد و معلوم نیست که با دسته‌بندی خودروها به چهار رنگ آیا تعداد خودرویی که وارد محدوده می‌شود بیشتر از تعداد خودروی فعلی است یا کمتر از آن!
البته باید ببینیم حذف خودروی قرمز از ورود به طرح زوج و فرد به چه قشر از جامعه آسیب می‌زند و آیا تبعات اجتماعی به‌همراه دارد یا نه؟ اگر ابهامات ما برطرف و به سؤالاتمان پاسخ درستی داده شود از همین امروز می‌توان کلید زد اما اگر پاسخ مناسبی برای ابهامات ما داده نشود نمی‌توان زمانی برای اجرای آن اعلام کرد.»
اما از سوی دیگر سید وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا با انتقاد از تصمیم وزارت کشور که خودروهای کاربراتوری را وارد کلاس خودروهای سبز کرده است، می‌گوید: «در حالی که برای چنین تصمیمی یعنی منع تردد خودروهای فرسوده اساساً به اجرای طرح کاهش نیازی نیست و بر اساس مصوبه هیأت وزیران در سال 89 رفت و آمد این خودروها در تهران ممنوع است، البته این مصوبه مانند بسیاری دیگر از طرح‌ها و برنامه‌های کاهش آلودگی هوا هیچ وقت توسط پلیس اجرا نشده و کسی هم اعتراض نکرده که چرا خودروهای فرسوده جریمه نمی‌شوند!
هدف ما از این طرح، کاهش آلودگی هوا بوده و با این تغییرات عملاً طرح کاهش بی‌اثر خواهد شد و تأثیر مورد انتظار ما را در کاهش آلودگی هوای تهران نخواهد داشت و ما با این تغییرات آن را تأیید نمی‌کنیم.»
وی با اشاره به اینکه در تهران سالانه هزاران نفر به طور مستقیم و غیر مستقیم به دلیل هوای آلوده جان خود را از دست می‌دهند، می‌افزاید:
<پیاده‌سازی طرح کاهش که به تدریج موجب خروج خودروهای آلاینده از تهران می‌شود، زحمت و هزینه اجتماعی دارد اما مسئولان و مدیرانی که این طرح را پیاده‌سازی و اجرا می‌کنند در برابر مردم و سلامت افراد این شهر مسئولند. »
موتورها یک پای آلودگی‌ها
موتورسیکلت‌هایی که در تهران مشغول رفت و آمد هستند حداقل عامل 50 درصد ازآلودگی هوای تهران هستند. به گفته کارشناسان میزان آلایندگی هر موتورسیکلت 5 برابر یک خودرویی است که دارای استاندارد یورو 2 است. البته سهم 50 درصدی موتورسیکلت‌ها در خوشبینانه‌ترین وضعیت محاسبه شده است. بیش از 3 میلیون موتورسیکلت در تهران تردد می‌کنند که بیش از 60 درصد از آنها عمری بالای 10 سال دارند و به طور تقریبی به‌اندازه 15 میلیون خودرو با استاندارد یورو 2 آلودگی تولید می‌کنند که در نوع خود یک فاجعه زیست محیطی بشمار می‌آید.
مسئولان می‌گویند سال گذشته از میان 3 میلیون موتور فقط 98 مورد برای معاینه فنی و اطمینان از سلامت فنی به مراکز مکانیزه فنی در تهران مراجعه کرده‌اند. این درحالی است که سیستم سوخت‌رسانی بیش از 90 درصد موتورسیکلت‌ها کاربراتور است و بیشترشان نیز معیوب هستند.
به نظر می‌رسد طرح LEZ نیز مثل طرح‌های قبلی وضعیت موتورسیکلت‌ها را مبهم باقی گذاشته و این طرح نیز با چالش بزرگی به نام موتورسیکلت روبه‌رو خواهد بود.
در دهه 70 راهنمایی و رانندگی تهران در دستورالعملی اجباری همه دارندگان موتور سیکلت را مجاب کرده بود که برای تردد در شهر باید به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند و علامت ویژه را که نشان دهنده معاینه فنی است روی گلگیر جلوی موتورشان نصب کنند. طرحی که در آن برهه نتیجه خوبی به همراه داشت ولی به مرور به فراموشی سپرده شد.
هم‌اکنون شهرداری اصفهان که قصد دارد طرح LEZ  را در این کلانشهر اجرا کند موتورسواران را مکلف کرده تا برای تردد در محدوده‌های زوج و فرد به مراکز مکانیزه معاینه فنی مراجعه کنند و گواهینامه زیست‌محیطی ویژه موتورسیکلت دریافت کنند. شاید بتوان گفت با این طرح بتوان از آلودگی هوا تا حد امکان پیشگیری کرد زیرا موتورها یک پای تولید آلودگی صوتی و هوا هستند.