مسائل و مشکلات سیستم گردش هوای خودرو +آموزش تصویری

این هوای مطلوب
وظیفه سیستم تهویه مطبوع، متعادل نگه‌داشتن دمای کابین در محدوده دلخواه سرنشینان است و جهت دستیابی به این موضوع، باید جریان هوا داشته باشیم. سیستم گردش و تقسیم هوا، جزء نهایی مجموعه تهویه مطبوع خودرو است که هوا را درون کابین به گردش درآورده و میان دریچه‌های خروجی تقسیم می‌کند.
در عموم خودروها این سیستم تشکیل شده از یک مجموعه هوزینگ که در داخل مجموعه داشبورد خودرو قرار دارد و هوا می‌تواند درون مجاری مختلف آن جریان پیدا کند. درون هوزینگ، رادیاتورهای بخاری و کولر قرار گرفته‌اند و به وسیله 2 تا‌ 3 دریچه، عمل تقسیم هوا انجام می‌شود که با تغییر وضعیت هر کدام از این دریچه‌ها مسیر جریان هوا نیز عوض می‌شود. عموما یک دریچه متعلق به انتخاب وضعیت دریافت هوا (دریافت از بیرون/گردش در داخل)، یک دریچه به عنوان مقسم هوای سرد و گرم و یک دریچه نیز وظیفه تقسیم نهایی به خروجی‌ها (صورت، پا، شیشه و ...) را برعهده دارد. در خودروهای مجهز به تهویه‌های پیشرفته‌تر (نظیر دو یا چهار‌منطقه‌ای) ممکن است دریچه‌های بیشتری وجود داشته باشد. این دریچه‌ها نیز می‌توانند به صورت مکانیکی (کنترل با کابل) و یا به وسیله موتور الکتریکی یا مخلوطی از مکانیسم مکانیکی و الکتریکی کنترل شوند. نهایتا یک فن دمنده وظیفه به گردش درآوردن هوا را در مجاری مختلف هوزینگ بر عهده دارد و یک فیلتر نیز غبارهای احتمالی را جذب می‌کند. یک رگلاتور کنترل دور یا به عبارتی مدول فن وظیفه راه‌اندازی فن و تغییر آن را برعهده دارد. مدول فن می‌تواند از نوع جعبه مقاومت (کنترل سرعت غیرخطی در تهویه دستی با سلکتور چرخشی) یا از نوع ترانزیستوری (در مدل کنترل سرعت خطی) باشد. در تهویه‌های اتوماتیک یک ECU علاوه بر کنترل مجموعه کولر، وظیفه کنترل گردش و تقسیم هوا را برعهده دارد که به کمک تعدادی سنسور تعبیه‌شده در نقاط مختلف هوزینگ و کابین خودرو، این عمل را انجام می‌دهد.

عیب‌یابی مجموعه گردش و تقسیم هوا
سیستم گردش و تقسیم هوا با توجه به حساسیت خاص خود می‌تواند به مرور دچار مشکلات کارکردی شود. این مشکلات می‌تواند از نوع مکانیکی و یا الکتریکی باشد که در کیفیت کار سیستم تاثیرگذارند. در ادامه به بررسی برخی از این موارد می‌پردازیم.

با روشن‌کردن تهویه، بوی نامطبوعی منتشر می‌شود
بوی نامطبوع تهویه نشانه تجمع کثیفی و آلودگی و رشد باکتری است. در درجه اول بهتر است فیلتر تهویه تعویض شود (خصوصا اگر پرتاب باد ضعیف شده باشد). فیلتر کهنه منبع آلودگی و رشد باکتری و قارچ است. در صورت عدم رفع مشکل باید با اسپری مخصوص هوزینگ شست‌وشو داده شود. در شرایط حاد حتی احتمال رشد قارچ و جلبک در برخی از نقاط سیستم وجود دارد.
گاهی اوقات ممکن است بوی نامطبوع ناشی از وجود مشکلی درون محفظه پیشرانه باشد، به عنوان مثال ریختن واسکازین روی لوله اگزوز یا مرگ یک موجود کوچک نظیر موش در گوشه‌ای از محفظه پیشرانه.

پرتاب باد کم است
اگر پرتاب باد ‌هنگام گردش هوا درون کابین کافی باشد اما با انتخاب وضعیت دریافت هوا از بیرون به ناگهان ضعیف شود، باید به گرفتگی فیلتر تهویه و یا گرفتگی دریچه ورودی زیر شیشه جلو شک کرد. این مشکل خصوصا در خودروهایی که زیر درختان پارک می‌کنند، فراوان مشاهده می‌شود که شاخ و برگ مسیر را مسدود می‌کنند. ضعف پرتاب باد در یک وضعیت خاص (مثلا انتخاب صورت یا پا) نشانه از تنظیم خارج‌شدن دریچه تقسیم است. ضعف کلی پرتاب باد نیز می‌تواند نشانه گرفتگی فیلتر، بروز مشکل در عملکرد مدول فن، خرابی خود موتور فن و یا در‌رفتگی بخشی از هوزینگ و هدر‌رفت جریان هوا باشد. 

صدای اضافه از سیستم به گوش می‌رسد
صدای اضافه می‌تواند شامل صدای برخورد پره‌های فن با یک جسم خارجی (نظیر برگ) باشد و یا صدای ناشی از خرابی بوش شفت موتور فن که صدای ناله‌مانندی تولید می‌کند. در خودروهایی نظیر زانتیا و 206 که تهویه اتوماتیک دارند، گاهی اوقات ممکن است شاهد یک صدای ویز ویز ضعیف باشیم که با باز‌کردن سوئیچ حتی در زمان خاموشی تهویه نیز به گوش می‌رسد. این صدا می‌تواند از سنسور دمای کابین منتشر شود. سنسور دمای کابین در ساختار خود واجد یک آرمیچر و فن کوچک است که هوا را مکیده تا به عدسی حسگر دمای خود برساند. به مرور زمان خاک درون این سنسور تجمع کرده و باعث می‌شود فن کوچک آن ویز ویز کند که بهتر است باز شده و با فشار باد تمیز شود. این سنسور عموما روی داشبورد در پشت یک شبکه هوای کوچک قرار دارد (در زانتیا کنار ساعت و در 206 کنار نوشته ایربگ سرنشین).  صدای اضافه می‌تواند از موتور یکی از دریچه‌ها نیز ناشی شود که هنگام تغییر وضعیت سیستم به گوش می‌رسد و ناشی از خشکی خود موتور یا چرخ‌دنده‌های آن است. گاهی ممکن است صدای اضافی در قالب زوزه به گوش برسد. زوزه باد می‌تواند به علت گیرکردن یک شیء خارجی درون هوزینگ و یا دررفتگی یا شکستگی بخشی از هوزینگ باشد.

فن تهویه تغییر دور نداده، پیوسته کار می‌کند و یا کلا کار نمی‌کند
این ایراد بیشتر ناشی از خرابی مدول فن است. مدول فن اگر به طور کامل بسوزد، بسته به نوع طراحی مدار الکتریکی ممکن است فن تهویه به صورت پیوسته کار کرده و یا کلا کار نکند. تغییر دور ندادن فن می‌تواند ناشی از نیم‌سوزی مدول باشد اما گاهی این ایراد ناشی از خود پنل تهویه یا ECU تهویه نیز هست. فن اگر کلا کار نکند باید به ترتیب سلامت فیوزها، رله‌ها، مدول فن، پنل تهویه و سوکت‌ها و اتصالات را چک کرد. آخرین احتمال، سوختن خود فن است. نصب مدول فن نادرست علی‌رغم شباهت ظاهری (مثلا نصب مدول فن 405 ‌روی زانتیا) توسط مکانیک بی‌تجربه نیز می‌تواند چنین اختلالاتی را ایجاد کند.

عمل تغییر وضعیت تقسیم هوا درست انجام نمی‌شود
در تهویه‌های کنترل مکانیکی این ایراد از رگلاژ کابل و دریچه است. مثلا مشاهده می‌شود که با انتخاب گردش هوای کابین باز بوی آلودگی محیط بیرون به داخل می‌آید که نشانه درست کیپ‌نشدن دریچه است. معمولا رگلاژ نبودن و کثیف‌بودن مکانیسم موجب سفتی بیش از حد اهرم پنل تهویه می‌شود. گاهی یکی از وضعیت‌ها هیچ‌وقت انتخاب نمی‌شود (مثلا جریان هوای پا وجود ندارد). اتفاقی که بیشتر در سیستم‌های کنترل الکترونیکی شاهد هستیم و باید موتور مربوطه سرویس یا تعمیر شود.

       خرابی مدول فن می‌تواند موجب تغییر دور ندادن یا کار نکردن فن شود

وجود اشیای خارجی باعث تولید صدای اضافه فن می‌شود

 تعویض به موقع فیلتر از تجمع آلودگی و تولید بوی نامطبوع جلوگیری می‌کند

خشک بودن یا رگلاژ نبودن مکانیسم دریچه‌ها می‌تواند موجب سفتی بیش از حد اهرم پنل شود

گاهی میزان آلودگی تجمع یافته درون سیستم تهویه فراتر از تصور است

نویسنده: عارف منظری