طرح ترافیک جدید؛ شیری بی یال و دم

به گزارش پدال نیوز به نقل از ایرنا ، طرحی که همچنان با اعتراض ها روبه روست؛ اعتراض رانندگان وانت و تاکسی تلفنی بابت افزایش نرخ آن، خبرنگاران به علت افزایش نرخ و کاهش سهمیه و نیز اعتراض برخی که به خریدوفروش و ایجاد مافیای طرح ترافیک گلایه می کنند.
 
معاونت های حمل و نقل و ترافیک، مالی و اقتصاد شهری و برنامه ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران را می توان به عنوان سه معاونتی دانست که در دوران هفت ماهه مدیریت محمد علی نجفی در شهرداری تهران برنامه های راهبردی برای پایتخت در آنها در نظر گرفته شد که در این بین طرح ترافیک جدید را می توان ملموس ترین آنها برشمرد.
با تعویق ثبت نام متقاضیان طرح ترافیک سالانه در ماههای پایانی سال گذشته زمزمه هایی درخصوص اعمال تغییراتی در ساز و کار ثبت نام برای سال جدید به گوش می رسید تا اینکه محسن پورسیدآقایی معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران اوایل دی ماه پارسال اعلام کرد: 'طرحی آماده کردیم که احتمالا دیگر موضوع ثبت‌نام و فروش سالانه آرم طرح ترافیک حذف شود و بدین صورت کمک کنیم تا مردم آزادی بیشتری برای ورود به محدوده طرح ترافیک داشته باشند'.
وی ادامه داد: ‌اینکه طرح تنها به عده‌ای فروخته شود درست نیست زیرا در تهران پنج میلیون خودرو وجود دارد اما در سال‌های گذشته عملا تنها به 98 هزار خودرو آرم سالیانه فروخته می‌شد و تنها این تعداد شانس ورود به محدوده طرح ترافیک آن هم به صورت سالانه داشتند و بقیه خودروها از طرح ترافیک محروم بودند.
در واقع آنچه از روزهای ابتدایی تدوین طرح جدید ترافیک بر روی آن تأکید می شد واژه 'رانت' و عزم جدی مدیریت شهری جدید بر از بین بردن این رانت بود که براساس آنچه اینک مشاهده و گزارش می شود با اجرای طرح جدید، نه تنها این رانت حذف نشد بلکه چیزی از طرح ابتدایی و پیشنهادی معاونت حمل و نقل نیز باقی نماند.
 
* جزئیات طرح ترافیک پیشنهادی
یک هفته پس از انتشار نخستین خبر درباره احتمال تغییر طرح ترافیک، محسن پورسیدآقایی در جمع خبرنگاران حاضر شد و به پرسش آنها درخصوص جزئیات این طرح و نحوه اجرای آن پاسخ داد. نشستی که با چالش های زیادی نیز همراه بود.
در طرح ترافیک پیشنهادی شهرداری تهران عوارض دریافتی از هر خودور برای ورود به محدوده طرح ترافیک براساس نرخ مبلغ پایه، ضریب مکانی، ضریب زمان، ضریب آلایندگی، ضریب زمان پرداخت، ضریب مدیریت تقاضا و ضریب ویژه محاسبه می شد.
در این طرح تردد در محدوده طرح زوج و فرد علاوه بر حذف سه روز عبور رایگان هفته ای برای خودروهای پلاک زوج یا فرد، حداقل قیمت پایه برای تردد روزانه در این محدوده 3 هزار و 200 تومان و حداکثر قیمت 12هزار تومان محاسبه و پیشنهاد شده بود.
در طرح جدید، ضریب مکانی شامل محدوده های ترافیک و زوج و فرد، ضریب زمانی، تردد در ساعات مختلف روز، ضریب آلایندگی با توجه به نوع خودرو، معاینه فنی ویژه و ضریب ویژه تنها شامل گروههای خاص مانند جانبازان، بیماری های خاص و خبرنگاران می شود.
براساس طرح جدید شهرداری تهران، حداقل عوارض برای ورود به محدوده طرح ترافیک نیز 9هزار و 600 تومان و حداکثر آن 36 هزار تومان پیشنهاد شده بود.
قیمت برای خودروهایی که در محدوده زمانی 6:30 تا 10 صبح به محدوده وارد و قبل از ساعت 16 خارج شوند با ضریب یک و عوارض برای خودروهایی که در فاصله زمانی 10 تا 16 وارد محدوده طرح و بعد از ساعت 16 از محدوده خارج شوند نیز با ضریب یک محاسبه می شود.
همچنین عوارض خودروهایی که در فاصله زمانی 10 تا 16 به محدوده طرح وارد و قبل از ساعت 16 خارج شوند با ضریب نیم و برای خودروهایی که در فاصله زمانی 6:30 تا 10 به محدوده وارد و بعد از ساعت 16 از آن خارج شوند با ضریب 1.5 محاسبه می شود.
در این طرح عوارض ورود به محدوده طرح ترافیک برای خودروهای برقی یا هیبریدی با ضریب یک دهم (0.1)، خودروهای دارای معاینه فنی برتر با ضریب هشت دهم(0.8) و برای سایر خودروها با ضریب یک محاسبه می شود.
براساس ضریب زمان پرداخت برای پیش پرداخت ضریب هشت دهم(0.8)، پرداخت تا 24 ساعت بعد، ضریب 9 دهم(0.9) و برای عدم پرداخت و محاسبه در بدهی نیز ضریب یک در نظر گرفته شده است.
زمان اجرای طرح جدید ترافیک نیز همه روزه از ساعت 6:30 تا 19 به استثنای پنجشنبه ها و تعطیلات رسمی، اعلام شده بود.
همچنین خروج خودرو متعلق به ساکنان محدوده طرح ترافیک «سبز»(زون یک) و محدوده زوج و فرد«آبی» (زون 2) تا ساعت 8:30 صبح مجاز است.
به گفته شهریار افندی زاده قائم مقام معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، در طرح ترافیک پیشین که در مساحتی حدود 32 کیلومتر اجرا می شد به طور متوسط روزانه (به جز در نظر گرفتن تاکسی ها) 104 هزار و 500 خودرو تردد می کردند، همچنین یک میلیون و 796 هزار و 402 خودرو به صورت روزانه در محدوده ترافیکی زوج و فرد تردد داشتند.
از همان ابتدا نیز اعلام شد در طرح جدید محدوده های ترافیکی تغییر نمی کند و فقط نحوه ورود خودروها و میزان عوارض پرداختی آنها اصلاح خواهد شد.
طرح پیشنهادی مدیریت شهری جدید نتیجه سه ماه کار کارشناسی با بهره گیری از تجارب جهانی و مطالعه طرح ترافیک شهرهایی از جمله استهکلم، لندن، میلان، سنگاپور و اسلوو اعلام شده بود.
اختصاص سهمیه طرح ترافیک به سازمان ها و نهادها بدون هیچ ضابطه و قانونی به عنوان یک اقدام غیرمنطقی و از جمله اشکالات اساسی بود که از سوی معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران به طرح پیشین گرفته شد.
پورسیدآقایی در این باره گفته بود: تاکنون 441 سازمان و نهاد، سهمیه ویژه طرح ترافیک از شهرداری تهران دریافت می کردند که در طرح پیشین، هیچ عدالتی در خصوص توزیع مجوز ورود به محدوده طرح ترافیک میان نهادها وجود ندارد؛ به طوری که یک وزارتخانه 180 سهمیه(مجوز) و وزارتخانه دیگر 800 سهمیه دریافت می کرده است.
 
*رفت و برگشت های طرح
انتشار خبر اجرای طرح ترافیک جدید با موجی از اعتراض ها و انتقادها همراه بود اما در نهایت 28 دی ماه سال گذشته در شورای حمل و نقل و ترافیک و دهه نخست بهمن ماه در شورای شهر تصویب و برای تأیید به فرمانداری تهران ارسال شد.
کمیته انطباق فرمانداری تهران نیز پس از بررسی‌های کارشناسی به 6 بند از 9 بند طرح ترافیک 97 ایرادهایی وارد دانست و آن را برای اصلاح به شورای اسلامی شهر تهران بازگرداند.
هشت روز پس از ارجاع طرح ترافیک 97 به شورای شهر، اعضای شورا در چهل و هشتمین جلسه خود (ششم اسفند ماه 96) بندهای مورداعتراض کمیته انطباق فرمانداری را اصلاح و طرح ترافیک جدید را برای تأیید نهایی به فرمانداری تهران ارسال کردند.
 
* آنچه برای اجرا باقی ماند
یکی از ایرادهای شورای تطبیق فرمانداری، تعیین عوارض تردد در محدوده زوج و فرد بود.
بر همین اساس در مصوبه شورای شهر ذکر شده در صورتی که خودرویی با پلاک زوج بخواهد روز فرد در محدوده زوج و فرد تردد کند، می‌تواند با پرداخت عوارض وارد محدوده شود که هیأت تطبیق فرمانداری تهران آن را تأیید نکرد و بدین ترتیب دریافت عوارض برای تردد در محدوده زوج و فرد منتفی شد.
در کنار این موضوع فرمانداری تهران به یکی از تبصره‌های بندی که در رابطه با ارائه مجوز طرح ترافیک به جانبازان بالای 75 درصد و جانبازان 25 درصد اعصاب و روان بودنیز ایراد وارد کرده بود.
همچنین به موضوع ارائه سهمیه به آژانس ها، سرویس مدارس و وانت بار‌ها نیز ایراد گرفته شده بود.
در اعتراض فرمانداری آمده است که با وجود سهمیه در نظر گرفته شده، سرویس مدارس، آژانس ها، وانت بار‌ها و ... باید سهم قابل توجهی را پرداخت کنند و مبلغ در نظر گرفته شده برای این خودرو‌ها به منظور پرداخت بسیار بیشتر از حد تعادل است.
همچنین شورای شهر در اصلاحیه طرح ترافیک برای اقشار خاص از جمله خبرنگاران، روزنامه نگاران و عکاسان تخفیف 90 درصدی قائل شد.
براساس طرح ترافیک جدید 103 هزار خودرو روزانه می‌توانند وارد محدوده شوند که از این میان 63 هزار سهمیه متعلق به افرادی است که به دلیل ماهیت شغلی باید وارد محدوده شوند و مابقی مجوزها ( 40 هزار سهمیه ورود) نیز در اختیار شهروندان قرار خواهد گرفت.
در طرح ترافیک جدید 63 هزار خودرو سهمیه‌ای، با واریز 100 هزار تومان پلاک خودرو خود را تا یکسال رزرو می‌کنند.
بنا بر مصوبه شورای شهر، 50 درصد عوارض این خودروها در روزهای ممنوع افزایش خواهد یافت؛ یعنی در روزهایی که شاخص آلودگی هوا بالاست شهرداری می تواند به تناسب عوارض را تا سقف 50 درصد افزایش دهد.
اجرای طرح ترافیک جدید فقط برای خودروهای پلاک تهران نیست و خودروهای پلاک شهرستان نیز می‌توانند با معاینه فنی و پرداخت عوارض در محدوده طرح تردد کنند.
 
*ناکامی شهرداری در حذف رانت ها
نبود عدالت و وجود رانت یکی از اشکالات اساسی بود که معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران به آن وارد کرد اما با اجرایی شدن طرح ترافیک آنطور که دیده می شود رانت ها در قالب دیگری ادامه پیدا کرد.
نگاهی به آگهی های فروش طرح ترافیک با قیمت های چند میلیون تومانی طی روزهای اخیر و گزارش های رسانه ها موید این مدعاست.
کارت های شناور یکی از بسترهای سوءاستفاده از طرح جدید ترافیک بود.
پیش از این با استفاده از کارت های شناور طرح ترافیک امکان ورود سه خودرو به صورت همزمان به طرح ترافیک وجود داشت به این صورت که دو خودرو می بایست پس از ورود به محدوده طرح ترافیک در یک نقطه متوقف شوند اما یک خودرو اجازه تردد در محدوده طرح ترافیک را داشت. دی ماه سال گذشته معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در اطلاعیه از توقف توزیع کارت های شناور طرح ترافیک و ابطال 600 کارت شناور موجود خبر داد.
اگرچه اخبار غیررسمی حکایت از آن داشت این کارت ها هنوز مورد استفاده قرار می گیرد اما انتظار می رفت بساط کارت های شناور همزمان با اجرای طرح ترافیک جدید برچیده شود.
اینک با کارت های شناور امکان ورود یک خودرو در هر روز به محدوده طرح ترافیک وجود دارد و خودروهایی که با این کارت ها وارد محدوده طرح ترافیک می شوند نیز ملزم به پرداخت عوارض هستند.
طی روزهای اخیر اخباری درخصوص فروش کارت های شناور و حتی طرح ترافیک سالانه منتشر شد که با واکنش اعضای شورای شهر و معاونت حمل و نقل و ترافیک نیز همراه بود.
از جمله آنکه ناهید خداکرمی در جلسه شورای شهر در تذکری اعلام کرد: شهرداری تهران باید سازمان ها و نهادهایی که به صورت موجه از مزایای کارت شناور بهره مند شدند اما به صورت غیرقانونی در حال خرید و فروش آن هستند را شناسایی و به مردم معرفی کند.
معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران نیز در این باره گفته است: بیشتر خرید و فروش‌ها جنبه کلاهبرداری دارد چراکه امسال کارت‌های شناور وجود ندارد که بخواهند آنها را بفروشند، بلکه مجوزهای سیار به برخی سازمان‌ها داده شده که فرآیند آن کاملا منطبق با طرح ترافیک فعلی است.
در همین زمینه طی تماس خبرنگار ایرنا با تعدادی از متقاضیان فروش کارت شناور طرح ترافیک یکی از فروشندگان با اعلام آنکه کارت شناور فروش رفته است گفت: در صورتی که خریدار واقعی هستید یک ساعت قبل از مراجعه تماس بگیرید تا کارت شناور برای شما آماده شود.
وی افزود: از آنجاکه خودمان کارت شناور را به مبلغ شش میلیون و 500 هزار تومان تهیه می کنیم قیمت آن حدود شش میلیون و 800 هزار تومان خواهد بود.
این فروشنده طرح همچنین گفت که «کارت شناور در وسط سال باطل نمی شود زیرا این کارت ها متعلق به مسئولان است».
با درخواست نشانی از وی برای مراجعه حضوری به نام یکی از سازمان هایی برخوردیم که اتفاقا یکی از دست اندرکاران اجرای طرح ترافیک است.
 
* راهکار اصلی چیست
«علی خاکساری» استاد حوزه حمل و نقل شهری دانشگاه علامه طباطبایی به خبرنگار ایرنا گفت: ایجاد تحول در طرح ترافیک پس از 35 سال، ارائه راهکارهای جدید و تغییر در شیوه اجرای آن یک ضرورت بود که معاونت جدید حمل و نقل نسبت به آن همت کرد.
وی با بیان اینکه هر تغییر با مقاومت از سوی افراد یا سازمان های مختلفی با استدلال های علمی یا دلایل خاص مطرح می شود اظهار کرد: از آنجاکه طرح ترافیک جدید پس از سال ها به سمت شیوه های جدید کنترل، مدیریت و ضابطه مند کردن ترافیک براساس اصول اقتصادی حرکت کرده طرح خوبی و کاملا عادلانه بود اما مسائلی درخصوص آن مطرح است.
خاکساری ادامه داد: اگر چه اجرای این طرح نیازمند پیش زمینه و اقدامات اولیه از جمله قیمت گذاری، نگاه کنترل و مدیریت ترافیک با ابزار اقتصادی موثر بود اما یکی از اولین نیازها داشتن حمل و نقل عمومی مناسب و باکیفیت است که در شهر تهران هنوز به شکل مناسب ارایه نشده است.
وی با بیان اینکه مساله دیگر انجام طرح های زیرمجموعه مانند قیمت گذاری پارکینگ است خاطرنشان کرد: فضاهای داخل شهر باید به دلیل اشغال فضا قیمت گذاری شود تا منبعی برای درآمد شهرداری هم باشد.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه مدیریت پارکینگ مهم است یادآور شد: هیچ دلیلی برای احداث پارکینگ در بخش مرکزی شهر توسط شهرداری وجود ندارد؛ البته موضوع پارکنیگ های خصوصی متفاوت است.
وی درخصوص در نظر گرفتن نرخ یکسان برای شهروندان با سطوح اقتصادی مختلف افزود: نمی توان از کسانی که درآمد کمتری دارند پول کمتری دریافت کرد بلکه راه حل این امر ارائه حمل و نقل با کیفیت است.
خاکساری گفت: در بحث حمل و نقل عمومی هدف اصلی و آنچه باید اتفاق افتد، امکان دسترسی برای تمام مردم یک شهر است به گونه ای که یک شهروند با حمل و نقل عمومی مناسب بتواند به محل کار، زندگی، خرید و... دسترسی پیدا کند.
وی اظهارکرد: متفاوت کردن قیمت ها به نفع کم درآمدها نیست بلکه تنها راهکار تأمین دسترسی توسعه کمی و کیفی حمل و نقل همگانی است همانگونه که در بسیاری از کشورهای دنیا یک کارمند باوجود آنکه چند خودرو دارد اما از مترو و اتوبوس زمان بندی شده برای رفت و آمد استفاده می کند.
وی تصریح کرد: در تهران نرخ مالکیت خودرو در مقایسه با سایر شهرهای دنیا کم است اما همین میزان بیش از اندازه مورد استفاده قرارمی گیرد درحالی که در سایر شهرهای دنیا باوجود داشتن خودرو شخصی وابستگی به آن پایین است.
این کارشناس حمل و نقل اظهارکرد: دلیل این امر داشتن سیستم حمل و نقل عمومی با هزینه کم و واقعی بودن هزینه استفاده از خودرو شخصی است درحالی که در کشور ما این موضوع کاملا برعکس است.
وی درخصوص تأثیرات طرح ترافیک جدید یادآور شد: اینک به دلیل وجود آشفتگی نمی توان تأثیرات آن را در کوتاه مدت مشاهده کرد چراکه مردم سردر گم هستند و مسائل زیادی از جمله ساعت های تردد، دوربین ها، تعامل نیروی انتظامی با شهرداری و ...برای آنها ابهام دارد؛به همین دلیل حتی اگر طرح بسیار خوبی داشته باشیم اما نمی توانیم اثرات خوبی از آن دریافت کنیم.
خاکساری با بیان اینکه دور شدن از طرح قدیم زوج و فرد و ترافیک که هیچ کارکردی نداشت و از منطق علمی برخوردار نبود جای خوشحالی دارد، اضافه کرد: باید طرح ها به صورت کامل، دقیق و با جزئیات اجرا شود اما اگر بخواهیم طرحی که در دنیا اجرا شده را دستکاری کنیم و با برخی تغییرات اجرا کنیم قطعا تأثیری نخواهد داشت.