تونل‌هایی که برای رفع معضل ترافیک ساخته شد/ سردار تونل سازی‌های شهری ایران کیست؟

به گزارش پدال نیوز به نقل از فردا: به احتمال فراوان نخستین تونل‌ها در دوره عصر حجر جهت بزرگتر کردن سکونتگاه‌ها با اجرای حفاری‌هایی از سوی انسان‌های نخستین صورت گرفت. آن‌ها در تلاش برای ایجاد حفاری‌ها به دنبال مسیری جهت بهبود بخشیدن به شرایط سکونتگاهی شان بودند. در تمدن‌های اولیه به سرعت، به اهمیت تونل‌ها، به عنوان راه‌های دسترسی به کانی‌ها و مواد طبیعی برای زندگی پی بردند و بعد از آن کاربرد‌های تونل دامنه گسترده‌تری به خود گرفت که سبب ایجاد گذرگاه‌هایی جهت رفت و آمد شد.
 
سرزمین ایران نیز به دلیل قدمت چند هزار ساله اش در این مسیر حضور داشت و تاریخچه ساخت تونل در آن به هزاران سال پیش باز می‌گردد. در ایران از چند هزار سال پیش، به منظور استفاده از آب‌های زیر زمینی تونل‌هایی موسوم به قنات حفر شده است که طول بعضی از آن‌ها به ۷۰ کیلومتر و یا بیشتر می‌رسد که حفظ این قنات‌ها برای ما با توجه به معضل کم آبی در ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
 
در اوایل قرن سیزدهم هجری احداث اولین تونل راه آهن در ایران بین شمال و جنوب اولویت یافت که با توجه به مسیر کوهستانی برخی مناطق کشور باید برای اجرای این طرح تونل‌هایی در کوهستان حفر می‌شد که به دلیل صعب العبور بودن برخی مناطق و نبود امکانات مدرن حفاری این کار به کندی در ایران ادامه یافت، اما این روند در ۱۲ سال اخیر سرعت بیشتری به خود گرفته و در چند کلانشهر از جمله تهران انقلاب تونل سازی توانسته به نحو احسن اجرایی شود و شریان‌های جدیدی را در قلب خیابان‌های پر رفت و آمد در زیر زمین شاهد باشیم. شهرداری تهران در این زمینه پروژه‌هایی را در یک دهه اخیر به اجرا گذاشته که مورد توجه سازمان‌های بین المللی قرار گرفت و جوایزی را نیز نصیب کشور و تهران کرد.
 
با افزایش روز افزون معضل ترافیک در شهر‌ها و به خصوص کلان شهری، چون تهران، شهرداری‌ها اقدام به ساخت بزرگراه‌ها و تونل‌های شهری نمودند و این امر موجب توسعه بستر‌های ارتباطی و روان‌سازی جریان‌های عبور و مرور و ارتقای رفاه عمومی در شبکه حمل و نقل شهری شد. در ذیل این گزارش به برخی از تونل‌های برجسته شهری در سطح کشور اشاره خواهد شد.
 
امیر کبیر: راه گریز از ترافیک بازار تهران
 
سه راه امین حضور تهران یکی از پرترددترین راه‌های ارتباطی به بازار پایتخت است و بحث جدی ترافیک در آن منطقه باعث شد تا طرح ساخت تونل امیرکبیر درسال ۱۳۸۸ در دستور کار شهرداری سابق تهران قرار بگیرد. این تونل به طول تقریبی ۲۷۴۱ متر رفت وبرگشت، سه راه امین حضور را به بزرگراه امام علی (علیه السلام) متصل می‌کند. این پروژه که راه خود را از زیر پرترددترین معابر شرق تهران باز کرده توانسته تاثیر بسزایی بر کیفیت زندگی در شرق تهران و محدوده بازار بگذارد. تونلی که در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۳ توسط محمدباقر قالیباف، شهردار سابق تهران افتتاح شد. سکانس خاطره انگیز پایانی فیلم سینمایی بادیگارد ابراهیم حاتمی کیا نیز در این تونل ساخته شده است.
 
قالیباف درباره مزیت‌های این تونل گفته بود: «با افتتاح این تونل حرکت از وسط بازار به سه راه امین حضور طی چهار دقیقه صورت می‌گیرد. این در حالی است که قبلا اگر شهروندان می‌خواستند این مسیر را به سمت خیابان انقلاب بروند، حداقل تا مقصد خیابان دماوند باید ۳۰ تا ۳۵ دقیقه در مسیر می‌بودند. بنابر این خروج از بازار از مشکلات جدی اینجا بود و این تونل نیز از وسط بازار برای خروج به بزرگراه امام علی (ع) که بزرگ‌ترین شریان شمالی و جنوبی شهر است، طراحی شده است.»
 
تونل رسالت طرحی توانمند در کاهش ترافیک بزرگراه همت
 
تونل رسالت، تونلی به طول ۱۰۰۲ متر، از میدان آفریقا شروع و به بزرگراه کردستان ختم می‌شود. این تونل در محل اتصال بزرگراه رسالت به بزرگراه حکیم در ناحیه شمال و میانه محدوده طرح ترافیک استان تهران احداث شده است. ساخت این تونل از اول اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۶ آغاز و در ۲۴ تیرماه سال ۱۳۸۵ گشایش یافت. تا اوایل دوره کاری دکتر قالیباف یعنی از مهرماه سال ۱۳۸۴، تنها ۴۰ درصد از این پروژه در ۸ سال انجام شده بود، ولی در عرض ۹ ماه، ۶۰ درصد مابقی با سرعت خیره کننده به سرانجام رسید.
 
این تونل شامل دو قسمت است. قسمت اول دارای دو تونل که طول آن تقریبا ۸۲۷ متر، ارتفاع ۹ متر، عرض دهانه ۱۳ متر برای ۳ خط حرکتی مجزا از میدان آفریقا تا دره نظامی گنجوی می‌باشد و قسمت دوم دارای دو تونل بهم چسبیده که طول آن تقریبا برابر با ۱۷۵ متر بوده و ارتفاع آن ۹ متر و عرض دهانه ۱۳ متر برای ۳ خط حرکتی مجزا که از دره نظامی گنجوی تا خیابان اسد آبادی ادامه دارد. هر تونل دارای دو پیاده رو ۹۰ سانتی متری در طرفین است. در این تونل از سیستم هوشمند استفاده گردیده است وسیستم نورپردازی و روشنایی آن در طول تونل با توجه به شرایط محیطی بیرونی و درونی و متناسب با وضعیت دید راننده تنظیم می‌گردد. همچنین این سیستم در صورت افزایش غلظت آلاینده‌ها بر اثر افزایش بار ترافیکی در درون تونل از ورود خودرو‌ها به آن ممانعت به عمل می‌آورد. اجرای این طرح کارآمد در بهبود بار ترافیکی بزرگراه همت نقش بسزایی داشته است.
 
تبریز؛ صاحب بزرگترین تونل ارتباطی شمال غرب ایران
 
تونل صاحب الامر شهر تبریز به طول ۲۷۰۰ متر و عرض ۷ متر بزرگ‌ترین تونل ارتباطی شهری در منطقه شمال غرب ایران به شمار می‌آید. این تونل به دلیل موقعیت خاص و ممتاز خود هم به عنوان کریدور اتصال شمال تبریز به جنوب آن به شمار می‌آیدو در عین حال غرب تبریز را به شرق آن متصل می‌کند. این تونل با ایجاد محور‌های ارتباطی ویژه‌ای برای عبور وسایل نقلیه باسرعت بالا طراحی شده است و از آنجا که این طرح در منطقه مرکزی شهر قرار دارد به طور چشمگیری از بار ترافیکی شهر تبریز کاسته است.
 
تونل دوقلو شیراز، راهی مناسب برای کاهش مسافت‌های درون شهری
 
تونل دوقلو کوهسار مهدی (عج) شامل دو تونل شمالی به طول ۱۰۹۰ متر و تونل جنوبی به طول ۹۹۵ متر است. هدف از احداث این تونل ایجاد راه‌های جدید دسترسی به شمال غرب شیراز و اتصال آن به کوهسار مهدی و تونل دوقلو ایمان شمالی و نهایتا به میدان قصردشت و حذف قابل توجه ترافیک شمال و غرب شهر و کاهش چشمگیر در مسافت‌های طی شده در سفر‌های درون شهری است.
 
بزرگراه شهید همت به زیر باند فرودگاه اصفهان رفت
 
تونل شهید همت بعد از تونل شهید آقاخانی، دومین تونل شهری کلانشهر اصفهان واقع در رینگ سوم ترافیکی محسوب می‌شود. تونل مذکور اولین تونل زیر باند فرودگاه در کشور می‌باشد. طول پروژه بزرگراه شهید همت ۲۶۴۰ متر می‌باشد که به دلیل وجود باند فرودگاه،۳۴۰ متر از این مسیر به صورت تونل احداث شده است. این تونل از سمت زیرین باند فرودگاه قدیم گذر خواهد کرد و مسیر باند پرواز از روی این تونل می‌گذردتا باند پرواز با مشکلی روبرو نشود.
 
تونل نیایش؛ نگین ابنیه مهندسی پایتخت
 
تونل نیایش تهران که با روش ان‌ای تی ام که یکی از مدرنترین روش‌های حفاری است، در مسیر اتصال دو بزرگراه نیایش و آیت الله صدر احداث گرفته است. از نظر متخصصان امر تونل سازی، این پروژه یک تونل قابل قبول با سطح استاندارد‌های بین المللی و برخورداری از ورودی و خروجی مناسب بنا شده است. نیایش با بهره‌مندی از لایه‌های نفوذ ناپذیر ژئوتکستایل و ژئوممبران، تونلی با عایق بندی کامل است که در کنار آن توجه به سطح ایمنی و استاندارد‌های روز جهان در علم تونل سازی سبب شد تا طراحی سیستم‌های ایمنی و تهویه تونل نیایش در زمان مناسب و قبل از پایان عملیات حفاری صورت گیرد. این تونل طبق طراحی صورت گرفته از زیر هیچ ساختمانی عبور نکرده و از سطح زیرین شبکه ترافیکی منطقه عبور کرده است. این تونل پل ارتباطی بسیار مناسبی برای دسترسی شرق و غرب تهران به یکدیگر است وموجب کاهش حجم ترافیک و آلودگی محیطی منطقه شده است. پروژه نیایش شاهکاری در ابنیه مهندسی ایران است و دستاوردی برای ارتقا سطح صنعت راه‌سازی در کشور محسوب می‌شود.
 
با خاتمه بزرگراه نیایش در تقاطع، ولی عصر، بار ترافیکی تردد از غرب به شرق، وارد خیابان‌های، ولی عصر، اسفندیار و بزرگراه مدرس شد. محمدباقر قالیباف، در ۲۵ بهمن ۱۳۹۱ با اشاره به آغاز احداث این تونل در خرداد ۹۰ گفت: «شاید روز اول از من گرفته تا مهندسان و کارگران که تابلوی احداث را نصب کردیم باور به اجرای این کار داشتیم، اما می‌دانستیم که کاری سخت است، ولی با تکیه بر فرهنگ دوران دفاع مقدس و کار بسیجی توام با عقلانیت و خود باوری، دست به دست یکدیگر داده و تونل نیایش را احداث کردیم. این تونل از نظر زیبایی، زمان ساخت و کیفیت یکی از تونل‌های مشخص و تعریف شده در دنیا است و استاندارد‌های روز دنیا را دارد که توسط مهندسان این کشور بهره برداری شد.» تونل نیایش با ۱۱ کیلومتر طول و اعتبار ۲۷۰۰ میلیارد تومانی توانست در IPMA هلند رتبه نخست را کسب کند.
 
تونل توحید، غیر ممکنی که ممکن شد
 
در گام نخست برای حفاری تونل چند معضل جدی بر سر راه بود اول اینکه به دلیل شیب زیاد بزرگراه چمران در مسیر ورودی به تونل و همچنین غیر همسطح بودن مسیر‌های منتهی به تونل مجبور بودند بیشتر از حد معمول زمین را بکاوند و در مسیر حفاری چند نکته جنبه حیاتی برای منطقه داشت عبور انشعابات و خطوط لوله آب و برق و گاز منطقه و مجرا‌های آب زیر زمینی و فاضلاب که کوچکترین خطایی در محاسبات می¬توانست خسارات بسیار بزرگی را به تاسیسات شهری بزند و زندگی شهروندان را مختل کند و از همه این‌ها مهمتر که می¬توان از آن به عنوان ویژگی‌های منحصربه‌فرد پروژه تونل توحید نام برد عبور مسیر تونل از زیر خطوط ۲ و ۴ مترو تهران بود. تونل توحید در این دونقطه با فاصله بسیار کم یعنی حدود یک متر از زیر ریل‌های مترو می¬گذشت و اجرای این تونل در این سطح نیازمند کار کارشناسی بسیار دقیق و حساب شده بود و لازم بود در روش کار تغییرات اساسی ایجاد شود.
 
عدم استفاده از ماشین‌آلات حفاری سنگین، استقرار بالاترین ضرایب استاندارد و ایمنی و تغییر جزئیات قاب‌های حفاظت موقت و کنترل دقیق ساخت و ساز به طور شبانه روزی به نحوی جلو می‌رفت که حتی ثانیه‌ای وقفه در ساعات عبور ومرور قطار‌های مترو رخ نداد و با یاری خداوند و تدبیر مدیران زبده شهرداری سابق تهران این پروژه با موفقیت از زیر خطوط مترو عبور کرد. به دلیل حجم بالای تردد در مسیر‌های اطراف محل احداث تونل تمام دغدغه مسئولین شهرداری این بود که کمترین آسیب از لحاظ روحی به مردم وارد شود وپروژه هرچه سریع‌تر به مرحله بهره‌برداری برسد لذا تیم سازنده با احداث ۶ کارگاه در نقاط اصلی پروژه توانستند رکورد بی‌سابقه‌ای را در جهان رقم بزنند و افتخار بزرگی را برای جامعه مهندسی ایران بدست آورند و این تونل بعد از ۳۲ ماه تلاش بی وقفه مدیران و مهندسان و نیروی انسانی تلاشگر با موفقیت به بهره برداری و توسط محمدباقر قالیباف، شهردار سابق تهران در سال ۲۹ خرداد افتتاح شد. این تونل در حال حاضر یکی از سوژه‌های اصلی عکاسان در تهران است و در بسیاری از تصاویر بین المللی از پایتخت، تونل توحید هموراه جزء یکی از شناسنامه‌های شهر بوده است.
 
تونل آرش – اسفندیار
 
پروژه ساخت این تونل نیز در سال ۱۳۹۴ رقم خورد. ایده ساخت تونل آرش اسفندیار همزمان با ساخت تونل نیایش به فکر شهرداری سابق تهران رسید. با توجه به ترافیک خیابان ظفر که از بزرگراه مدرس وارد این خیابان شده و در ساعت‌های پیک سفر باعث قفل شدن این شریان اصلی تهران در شمال تهران می‌شود، تیم سابق شهرداری تهران تصمیم گرفت تا این تونل را برای خالی کردن خیابان‌های نفت و ظفر از ترافیک بسازد.
 
پروژه آرش-اسفندیار باعث می‌شود تا خیابان آرش با بلوار اسفندیاری و بزرگراه نیایش، به وسیله یک تونل دو طبقه، یک تونل دو خط شرق به غرب و مسیری در تراز صفر به یکدیگر متصل شوند. این تونل پیچیده‌ترین تونل شهری است که بخشی از آن که حدود ۱۴۰ متر است بصورت دو طبقه درحال احداث است. تا شهریور ۹۶، ۸۵ درصد پروژه توسط مدیریت سابق تهران انجام شده بود و مابقی در انتظار همت مدیران جدید تهران جهت افتتاح و تکمیل است.