مسافران اتوبوس‌ های بین‌ شهری چه حقوقی دارند؟

به گزارش پدال نیوز، این روزها و در شرف سفرهای نوروزی، مسافران با مراجعه به هر پایگاه خبری، به مطلبی تحت‌عنوان «مسافران هوایی چه حقوقی دارند؟» برمی‌خورند. از آن‌جا که «دنیای خودرو» در شماره‌های پیشین خود به‌صورت مبسوط به این موضوع پرداخته، این بار قصد داریم مسافران اتوبوس‌های بین‌شهری را با حقوقشان آشنا کنیم؛ منشوری ۱۶ماده‌ای که سال گذشته با هدف ارتقای خدمات‌دهی به مسافران جاده، حق ایمنی، حق انتخاب و حق دسترسی به اطلاعات صحیح به‌طور رسمی به سازمان‌های ذی‌ربط ابلاغ شد.


 
ضرورت تعریف حقوق مسافر
 
منشور حقوق مسافران بین‌شهری در راستای تکمیل پروژه دولت برای تعریف حقوق شهروندی، تدوین و تصویب شد. سالانه جمعیت کثیری از هموطنان از خدمات حمل‌ونقل مسافر جاده‌ای استفاده می‌کنند، بنابراین، حقوق آن‌ها در این سیستم موردقضاوت قرار می‌گیرد و ضرورت دارد توجه ویژه‌ای به آن معطوف شود. گفتنی‌است، طبق آخرین آمار رسمی، بیش‌از ۹۰درصد حمل‌ونقل کشور ازطریق جاده‌ها صورت می‌گیرد.
 
براساس آخرین مطالعات میدانی، سالانه ۱۷۰میلیون‌نفر به‌وسیله حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای سفر می‌کنند که این تعداد براساس سند حمل، برآورد شده و ممکن است با احتساب مسافرگیری خارج از پایانه، بالاتر هم باشد.
 
در سهم بالای حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای نیز حمل اتوبوسی اهمیت بسیاری دارد؛ تا آنجا که براساس اطلاعات آماری، ۸۳درصد سفرهای بین‌شهری را اتوبوس‌ها انجام می‌دهند و از لحاظ تعداد صندلی نیز براساس اطلاعات اوایل آذرماه، ۱۴۵۷۹دستگاه‌اتوبوس، ۲۱۰۶۶دستگاه‌مینی‌بوس و ۲۷۰۸۲سواری وجود دارد؛ بنابراین با احتساب مجموع صندلی‌ها، تقریبا یک‌میلیون‌صندلی در بخش جاده‌ای کشور موجود است.
 
همچنین، قریب‌به ۱۲۰هزارراننده در حمل‌ونقل جاده‌ای داریم که از این تعداد ۳۷هزارنفر، راننده اتوبوس هستند که ۱۱هزارو۶۰۰نفر از این تعداد را خود مالکان تشکیل می‌دهند و ۳هزارنفر در استخدام شرکت‌ها بوده و مابقی در قالب کمک‌راننده مشغول به فعالیت هستند.
 
با این حساب، بهترین روش برای نظارت بر عملکرد این سیستم عریض و طویل، آشناکردن مسافران با حقوق اولیه خودشان است تا سازمان‌های دولتی ازطریق شکایت‌های مردمی و بدون دخالت مستقیم در امر نظارت، نسبت‌به اصلاح مشکلات و توبیخ شرکت‌ها و افراد تخطی‌کار اقدام کنند.
 
ازسوی دیگر، این امر موجب آن می‌شود که شرکت‌های فعال در بخش حمل‌ونقل مسافر جاده‌ای، تکریم مسافر و تامین امکانات رفاهی برای آن‌ها را بیش‌ازپیش جدی بگیرند.
 
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، اگرچه پیش‌از این نیز بندهایی مشخص درمورد احترام به حقوق مسافر در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای وجود داشته، اما به‌واسطه این منشور و ابلاغ رسمی آن، حقوق تعریف‌شده رنگ و بویی الزامی‌تر به خود گرفته است.
 
منشور حقوق مسافر
 
منشور حقوق مسافر را می‌توان بزرگ‌ترین قدم برای منسجم‌سازی کل مباحثی دانست که مربوط به حقوق مسافر است. این منشور پس‌از ابلاغ ضوابط جدید در اواسط تابستان سال گذشته، توسط داود کشاورزیان، ریاست وقت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای تنظیم و به مجموعه شرکت‌های حمل‌ونقل و تشکل‌های صنفی و ادارات کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای سراسر کشور ابلاغ شد.
 
این منشور که با نظرخواهی مستقیم از فعالان بخش خصوصی و همکاری مستمر آن‌ها با سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای تنظیم شده، سه‌بخش خدمات قبل‌از سفر، حین سفر و بعداز سفر را در ۱۶ بند تحت‌پوشش خود قرار داده است.
 
این موضوع نشان‌دهنده آن است که «اطلاع‌رسانی دقیق از شرایط و بسته خدمات و نحوه عرضه آن» به مسافر، به‌عنوان یک اصل مهم توسط شرکت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای مسافر پذیرفته شده است؛ بدین معنی که آن‌ها تداوم استفاده مسافران از خدمات خود و جذب مشتریان ثابت را تنها لازمه حیات در بازار رقابتی جاده‌ای می‌دانند.
 
استان‌های تحت پوشش
 
اگرچه ابلاغ سراسری این منشور، تمامی استان‌ها را ملزم به رعایت حقوق مسافر می‌کند، اما موضوع قابل‌توجه در این میان، این است که استان‌های کشور به دوبخش «استان‌های مسافرپذیر» و «استان‌های سفرپذیر» تقسیم می‌شوند.
 
بنابر این تعریف، استان‌هایی چون تهران، خراسان رضوی، فارس، تبریز و خوزستان را می‌توان در زمره استان‌هایی که بیشترین پذیرش مسافر را دارند، قرار داد. پس طبیعی است که نظارت بر این استان‌ها، بیش از دیگر استان‌های کشور خواهد بود.
 
موضوع شکایات
 
به گفته مسئولان سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، اکثر شکایاتی که در یک سال گذشته ازسوی مسافران مطرح شده، متوجه موضوعاتی چون «تاخیر در ابتدای سفر»، «اتلاف وقت حین سفر» و «پذیرایی در طول سفر» بوده است.
 
گفتنی‌است، مسافران می‌توانند ازطریق سامانه پیام کوتاه ۲۰۰۰۱۴۱ یا اپلیکیشن ۱۴۱ و سایت‌های سازمان و دفاتر نمایندگی در پایانه‌های مسافربری، نسبت‌به طرح شکایات خود اقدام کنند.
 
منشور حقوق مسافر
 
براساس متنی که در پایگاه اینترنتی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای (در قالب ۱۶ بند) آمده است: «مسافر حق دارد بلیت مسافرتی به‌نام خود را در اختیار داشته، به اطلاعات سفر دسترسی آسان داشته باشد، به‌طور آزادانه نسبت‌به انتخاب شرکت مسافربری و انتخاب صندلی جهت صدور بلیت اقدام کند، به‌منظور حصول اطمینان از دریافت خدمات استاندارد، پروانه فعالیت ارائه‌کننده خدمات را رویت و مطالعه کند، از رفتار مناسب و حسن‌برخورد و تکریم کارکنان شرکت و رانندگان و خدمه سرویس‌های مسافرتی برخوردار شده و شئونات اخلاقی و اسلامی و انسانی در محیط سفرهای بین‌شهری درباره وی کاملا رعایت شود، از خدمات به‌موقع و بدون تاخیر بهره‌ ببرد، در چارچوب مقررات نسبت‌به انصراف از سفر و استرداد بلیت خود اقدام کند، از خدمات مطلوب و کاملا بهداشتی در محیط سفرهای بین‌شهری بهره‌مند شود، از سفری ایمن و با رعایت کامل اصول ایمنی و دارای پوشش بیمه‌ای مناسب استفاده کند، در محل‌های مجاز (به‌غیر از اطراف پایانه‌های مسافری) و با رعایت اصول ایمنی و مقررات ترافیکی، از وسیله نقلیه پیاده شود، در مکان‌های مناسب و به‌مدت لازم برای انجام فرایض دینی و همچنین صرف غذا در حین سفر توقف داشته باشد، پس‌از اتمام عملیات فروش اینترنتی بلیت، پیام کوتاه جهت تایید خرید بلیت و تصویر چاپی بلیت خریداری‌شده را دریافت کند، شکوائیه خود را از عملکرد حمل‌و‌نقلی شرکت، راننده و کارکنان آن، حداکثر تا یک‌ماه پس‌از تاریخ سفر در مراجع حمل‌ونقلی مربوطه از قبیل ادارات کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، مطرح و ثبت کرده و به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات دسترسی داشته باشد، هرگاه وسیله نقلیه در طول مسیر سفر به هر علت از کار بازماند، امکان ادامه مسافرت با وسیله نقلیه مناسب در اسرع وقت و بدون ایجاد هزینه‌ای اضافی ازسوی شرکت برای وی فراهم شود و توشه همراه خود را تا سقف وزنی ۲۰کیلوگرم، به‌صورت رایگان در سفرهای بین‌شهری حمل کند.»