اولین آتش نشانی تهران کی و کجا ساخته شد؟ +عکس

می‌گویند میرزا تقی‌خان امیرکبیر صدراعظم وقت، نخستین کسی بود که به اهمیت ایجاد یک سازمان آتش‌نشانی در تهران پی برد. امیرکبیر مدت‌ها بود که از خلل گزارش‌های مامورانش پی برده بود که دکان فلان یا فلان کاروان‌سرا یا بهمان‌ خانه در آتش سوخته است و تا مردم از راه برسند و با بیل، خاک روی آتش بریزند و با دلوچه‌ها آب بیاورند مال و جان مردم یکسره بر باد رفته است و چه بسا قیصریه‌ای در آتش از میان رفته باشد.

امیرکبیر در این گزارش‌ها خوانده بود که چگونه چیلک‌های نفت در قهوه‌خانه‌ای شعله کشیده‌اند یا عدل‌های پشم در کاروان‌سرا یا تیمچه‌ای یکسره سوخته و به باد رفته است. گزارش‌هایی از این دست بسیار بود و صدراعظم به وفور با آنها برخورد کرده بود.

نخستین کوشش او برای تاسیس اداره آتش‌نشانی فراتر از طرحی بر کاغذ نبود و از دستوری شفاهی پیش‌تر نرفت اما در همان زمان، سفارت روس در تبریز و تهران شعباتی از اطفائیه برای سفارت خود فراهم کرده بودند. گفته می‌شود در اواخر دوره ناصری، فردی روسی در سه‌راه امین حضور تهران و نزدیک محله باغ پسته یک ایستگاه آتش‌نشانی ایجاد کرد تا از دکان‌هایی که تحت اجاره‌اش در آنجا بود، در مواقع ضروری محافظت کند. چون نهاد بلدیه برای نخستین بار در تهران پس از مشروطه و به ریاست دکتر خلیل‌خان سقفی معروف به علم‌الدوله پزشک مخصوص دربار بنیان نهاده شد، فکر اداره اطفائیه مجدد بر سر زبان‌ها افتاد اما از همان ساختار روسی فراتر نرفت.

در اواخر دوره قاجار یعنی یک سال پیش از برقراری حکومت جدید، بلدیه به دست یکی از افسران قشون متحدالشکل افتاد که پیش‌تر از اعضای قزاق‌خانه بود. کریم‌آقا بوذرجمهری که هنوز هم در محاورات کهنسالان تهرانی خیابانی به نام او گفته می‌شود، در سال 1303 خورشیدی و در زمان کفالت بلدیه یک دستگاه اتومبیل آبپاش برای بلدیه تهیه کرد تا خیابان‌های خاکی تهران را آبپاشی کند اما همین دستگاه، مقدمه‌ای شد تا طی چند سال بعد اداره اطفائیه بر پایه همین یک دستگاه تاسیس شود.

در ابتدای تاسیس این اداره، هانری فردریش دوئل که از مکانیک‌های پروسی قشون بود به ریاست فنی این اداره منصوب شد. از دیگر روسای این اداره جدیدالتاسیس می‌توان از یکی از افسران مخالف بولشویک‌ها به نام کلنل وربا نام برد که در قزاق‌خانه قفقاز بود و پس از انقلاب اکتبر به ایران پناهنده شد و برای مدتی ریاست نظامی این اداره را به عهده داشت. تمام پرسنل این اداره از افراد قشون انتخاب شده و برخی نیز از درجه‌داران به شمار می‌آمدند.

این اداره در خیابان چراغ برق و در محل گاراژی به نام حسینی تشکیل شد که به سیداسدالله تاجر تعلق داشت. چندی بعد این اداره با حفظ سمت اطفاء حریق، در آبرسانی به مردم محلات نیز شرکت کرد. همین امر باعث شد این اداره چند دستگاه آبپاش دیگر نیز از آلمان خریداری کند و تعداد اتومبیل‌هایش را به شش برساند.

نخستین اداره آتش‌نشانی تهران در آذرماه 1307 خورشیدی و با استخدام شوفرهایی از قشون و گروهبان‌هایی از هنگ بهادران و آهنین تشکیل شد.

نخستین آتش‌سوزی که توسط این اسکادران جدید اطفاء شد و به ثبت رسید در روز هشتم مهرماه 1308 به وقوع پیوسته بود. در این آتش‌سوزی وسیع، سالن سینمایی که به بانوان تعلق داشت و به صنعتی مشهور بود در لاله‌زار طعمه حریق شد و با وجود تمامی کوشش‌های آتش‌نشانان نوپای تهرانی این سالن به تلی از خاکستر مبدل شد.